Κλιματική αλλαγή: Αύξηση των νυχτερινών καυσώνων στις πόλεις

To 2023 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στην Αθήνα από τα μέσα του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με  το ιστορικό κλιματικό αρχείο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, η μέση θερμοκρασία στην Αθήνα το 2023 ήταν κατά 2,3^oC υψηλότερη σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο (1860-1900), και κατά 1,3°C υψηλότερη από τη μέση ετήσια θερμοκρασία της πιο πρόσφατης κλιματικής περιόδου (1991-2020). Παράλληλα, το φθινόπωρο του 2023 αλλά και ο χειμώνας 2023-2024 καταγράφηκαν ως οι θερμότεροι στην Αθήνα των τελευταίων 160 ετών.

Οι αστικές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου βρίσκονται στις πρώτες θέσεις μεταξύ 571 ευρωπαϊκών πόλεων σε ό,τι αφορά τον μελλοντικό θερμικό κίνδυνο

Ειδικότερα, όπως προκύπτει από την έρευνα που υπογράφουν η διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών Δήμητρα Φουντά και οι συνεργάτες της (Νίκος Μιχαλόπουλος, διευθυντής Ερευνών του ΕΑΑ, Γιώργος Καταβούτας και Φραγκίσκος Πιέρρος) και η οποία εκπονήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Κλιματική αλλαγή, υγεία και ενέργεια: επιπτώσεις και αλληλεπιδράσεις – ENACT» που χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο, το φθινόπωρο του 2023 η μέση, μέση μέγιστη και μέση ελάχιστη θερμοκρασία αέρα διαμορφώθηκε στους 21,7^oC, 26,4^oC και 18,5^oC αντίστοιχα, ενώ τον χειμώνα 2023-2024 οι αντίστοιχες θερμοκρασίες διαμορφώθηκαν στους 13,0^oC, 16,7^oC και 10,3^oC αντίστοιχα.

Οι επιπτώσεις στην υγεία

Η αύξηση της θερμοκρασίας, κατά τους ειδικούς, έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Ιδιαίτερα οι αστικές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου συγκαταλέγονται στις πρώτες θέσεις μεταξύ 571 ευρωπαϊκών πόλεων σε ό,τι αφορά τον μελλοντικό θερμικό κίνδυνο.

Οπως αναφέρεται στη μελέτη, οι κάτοικοι των αστικών περιοχών είναι περισσότερο ευάλωτοι και εκτεθειμένοι σε θερμικό κίνδυνο, καθώς στα αποτελέσματα της παγκόσμιας – ή περιοχικής – θέρμανσης, προστίθεται και το αποτέλεσμα της αστικής θερμικής νησίδας (Urban Heat Island, UHI), φαινόμενο που καθιστά τις πόλεις θερμότερες σε σχέση με τις γειτονικές μη αστικές περιοχές, κυρίως κατά τις νυχτερινές ώρες.

Ιδιαίτερα επιβαρυντική η νύχτα

Κατά τους ειδικούς, η επίδραση των υψηλών θερμοκρασιών στον πληθυσμό στη διάρκεια της νύχτας έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα επιβαρυντική σε σύγκριση με τις υψηλές θερμοκρασίες στη διάρκεια της ημέρας, μιας και είναι εκείνο το χρονικό διάστημα κατά το οποίο το ανθρώπινο σώμα επιχειρεί να ανακάμψει.

Οι θερμές ημέρες στην Αθήνα

Στην Αθήνα, όπως αναφέρεται στην έρευνα, ο αριθμός θερμών ημερών παρουσιάζει στατιστικά σημαντική αυξητική τάση (διάστημα εμπιστοσύνης 95%) από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, με τον ρυθμό αύξησης για την περίοδο 1960-2022 να προσδιορίζεται σε 5,2 ημέρες ανά δεκαετία για το κατώφλι των 35^oC και 2,3 ημέρες ανά δεκαετία για το κατώφλι των 36,7^oC.

Οι «σύνθετες θερμές ημέρες»

Η έρευνα εστιάζει και στις «σύνθετες θερμές ημέρες» (compound hot extreme days). Αυτές αποτυπώνουν τις υψηλές θερμοκρασιακές συνθήκες τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας και αποκαλύπτουν τον θερμικό κίνδυνο για τον πληθυσμό καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ωρου. Συνολικά, εντοπίστηκαν 289 σύνθετες θερμές ημέρες στην Αθήνα για την περίοδο 1960-2022, με περίπου το 77% των περιπτώσεων να παρατηρείται από το 2000 και μετά.

Φαινόμενα

Από την έρευνα, εντοπίστηκαν συνολικά 69 επεισόδια νυχτερινών καυσώνων στην Αθήνα, στα οποία εντάσσονται 395 ημέρες για την περίοδο 1960-2022. Περίπου το 82% του αριθμού νυχτερινών καυσώνων παρατηρείται μετά το 2000, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του αριθμού ημερών που εντάσσονται σε επεισόδια καύσωνα διαμορφώνεται σε 92%, υποδεικνύοντας αύξηση τόσο της συχνότητας όσο και της διάρκειας των επεισοδίων τις τελευταίες δεκαετίες.

Τα σύνθετα επεισόδια καυσώνων (compound HWs) αποτελούν φαινόμενα τα οποία συνδυάζουν τόσο την ένταση, μέσω των υψηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά και της νύχτας, όσο και τη διάρκεια, μιας και λαμβάνουν χώρα για τουλάχιστον τρία διαδοχικά 24ωρα.

Συνολικά εντοπίστηκαν 35 επεισόδια σύνθετων καυσώνων στην Αθήνα στα οποία εντάσσονται 173 ημέρες για την περίοδο 1960-2022. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η εμφάνισή τους είναι σποραδική, με το 74% των επεισοδίων σύνθετων καυσώνων και το 77% του αριθμού ημερών που εντάσσονται σε αυτά, να παρατηρείται μετά το 2000.

Αλλαγές

Στην έρευνα δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στις πιθανές αλλαγές στην εποχικότητα των ακραίων θερμοκρασιών. Γενικά, η εμφάνιση πρόωρων υψηλών θερμοκρασιών έχει συνδεθεί με μεγαλύτερα ποσοστά νοσηρότητας, κυρίως λόγω της έλλειψης εγκλιματισμού του πληθυσμού, αυξάνοντας παράλληλα και τον συνολικό χρόνο έκθεσης του πληθυσμού σε θερμικό κίνδυνο.

Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν εποχικές μετατοπίσεις στην εμφάνιση ακραίων θερμοκρασιών. Για παράδειγμα, η πρώτη φορά εμφάνισης μιας τροπικής ημέρας (μέγιστη θερμοκρασία άνω των 30^oC) μετατοπίζεται νωρίτερα μέσα στο έτος κατά 3,4 ημέρες ανά δεκαετία στην Αθήνα.

Ιδιαίτερα επιβαρυντική

Οπως προκύπτει, η αυξανόμενη συχνότητα τόσο των επεισοδίων νυχτερινών καυσώνων όσο και των μεμονωμένων ημερών με υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της νύχτας τις τελευταίες δεκαετίες, είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική για τον πληθυσμό, μιας και τότε είναι το διάστημα του 24ώρου κατά το οποίο το ανθρώπινο σώμα επιχειρεί να ανακάμψει από τη συσσωρευμένη θερμή επιβάρυνση (καταπόνηση) την οποία υφίσταται λόγω των υψηλών θερμοκρασιών στη διάρκεια της ημέρας. Επιπλέον, η εμφάνιση υψηλών θερμοκρασιών νωρίτερα ή αργότερα μέσα στο έτος αυξάνουν το αίσθημα δυσφορίας λόγω τόσο της έλλειψης εγκλιματισμού του πληθυσμού όσο και των προσδοκιών και της σχετικής εμπειρίας του πληθυσμού σε παρόμοιες συνθήκες.

Υψηλές θερμοκρασίες

• Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στην Αθήνα από τα μέσα του 19ου αιώνα
• Το φθινόπωρο του 2023 αλλά και ο χειμώνας 2023 – 2024 καταγράφηκαν ως οι θερμότεροι στην Αθήνα των τελευταίων 160 ετών
• Η αύξηση της θερμοκρασίας έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Ιδιαίτερα οι αστικές περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου συγκαταλέγονται  στις πρώτες θέσεις μεταξύ 571 ευρωπαϊκών πόλεων σε ό,τι αφορά τον μελλοντικό θερμικό κίνδυνο
• 69 επεισόδια νυχτερινών καυσώνων σημειώθηκαν στην Αθήνα (διήρκεσαν συνολικά 395 ημέρες) την περίοδο 1960 – 2022. Περίπου το 82% των νυχτερινών καυσώνων καταγράφηκε μετά το 2000
• 35 επεισόδια σύνθετων καυσώνων στην Αθήνα (συνολικά 173 ημέρες) την περίοδο 1960 – 2022
• Το 74% των σύνθετων καυσώνων και το 77% των ημερών που διήρκεσαν καταγράφηκε μετά το 2000
• 289 «σύνθετες ημέρες» (υψηλές θερμοκρασίες ημέρα και νύχτα) την περίοδο 1960 – 2022 με περίπου το 77% να καταγράφεται από το 2000 και μετά

Premium έκδοση «Τα ΝΕΑ»