Χαρίλαος Τρικούπης: «Εχάσαμεν, έχασε και η Ελλάς»

Η δημοσίευσις των άρθρων του εν Λονδίνω πρεσβευτού μας κ. Κακλαμάνου στις στήλες του «Ελευθέρου Βήματος» περί της πολιτικής ζωής του αειμνήστου Χαριλάου Τρικούπη (σ.σ. τα πέντε σχετικά άρθρα του Δημητρίου Κακλαμάνου, παλαίμαχου δημοσιογράφου και επιστήθιου φίλου του Τρικούπη, είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα από τις 16 έως τις 20 Ιουλίου 1933) έφερε στη μνήμη ενός παλαιού αστυνομικού μερικά ανέκδοτα και επεισόδια, τα οποία περιέγραψε και μας απέστειλε μ’ ένα γράμμα του.

Ο Δημήτριος Κακλαμάνος

Ποίος είνε ο αστυνομικός της εποχής του Τρικούπη μού είνε δύσκολο να το μαντεύσω από την υπογραφή του. Οι Έλληνες γράφουν αλλά κακοϋπογράφουν. Θα ήθελα ν’ αναφέρω το όνομά του για την ειλικρίνεια των εντυπώσεών του που φαίνεται τις έχει καταγράψη σε ημερολόγιο. Αλλά η… ιερογλυφική του υπογραφή δεν με υποβοηθεί.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 12.8.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γι’ αυτό παίρνω την ουσία μερικών ιστορικών ανεκδότων του. Αναφέρεται στη σελίδα 298 του ημερολογίου του με τον τίτλο «Αστυνομικά Μακρυνείας». Ήτο, και είνε φυσικά, φανατικός θαυμαστής της ιστορίας του Χαριλάου Τρικούπη.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.7.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η Σοφία Τρικούπη τού είχε συστήση να περάση και από το Μεσολόγγι προτού πάη στην Μακρυνεία για να χαιρετίση τον Χαρίλαο. Αυτό ήθελε και αυτός. Να δείξη το ενδιαφέρον του υπέρ του μεγάλου πολιτικού της εποχής εκείνης.

Έτσι κι’ έγινε. Και γράφει στο αστυνομικό ημερολόγιό του: «Μετά τας τυπικάς συστάσεις είπον εις αυτόν. — Και τώρα, κύριε πρόεδρε, έχετε να διατάξητε τίποτε; — Ούτος όμως μοι απήντησεν, ως είνε ίδιον των μεγάλων ανδρών, ως εξής. — Τίποτε, κύριε αστυνόμε, μόνον δικαιοσύνην και αμεροληψίαν».

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 16.7.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο αστυνόμος έφυγε… ενθουσιασμένος αλλά και κατσουφιασμένος συγχρόνως. Ήτο η εποχή των εκλογών κι’ εσκέπτετο πώς να συμβιβάση την αυστηρή εντολή του Τρικούπη με τα προεκλογικά τερτίπια που πολλές φορές θέλουν τα αντίθετα από την δικαιοσύνη και την αμεροληψία.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 18.7.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δικαιοσύνη κι’ αμεροληψία! Από το ένα μέρος η εντολή του Τρικούπη και από το άλλο ο δόλος όχι μόνον των αντιπάλων του, αλλά και μερικών οπαδών του. Και για να συμβιβάση τα αισθήματα με το καθήκον του εγνωστοποίησε στον Τρικούπη το ύποπτο παιχνίδι που τούπαιζαν μερικοί φίλοι του για να λάβη ανάλογα μέτρα.

Έφθασε η ημέρα των εκλογών. Ο αστυνόμος άφησε κατά μέρος την δικαιοσύνη και την αμεροληψία γιατί έβλεπε τον κίνδυνο της αποτυχίας. Και απεφάσισε να δράση και ν’ αντιδράση κατά της αποτυχίας. Επρότεινε στον Αλ. Παπαδόπουλον να μεταβούν στο τμήμα του Αγίου Σπυρίδωνος και εν «εικονική διαμάχη μεταξύ των» ν’ ανατρέψουν τις κάλπες.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 19.7.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ο Παπαδόπουλος εδίστασε και αντ’ αυτού επρότεινε «νέον τινά και ζωηρόν δικηγόρον συγγενή αυτού». Αλλά και ο ζωηρός δικηγόρος όχι μόνον εδίστασε, αλλά και επρότεινε να λάβη γνώσιν του σχεδίου και ο συνυποψήφιος του Τρικούπη συνταγματάρχης Λαπαθιώτης.

Ο Λαπαθιώτης, αν και στρατιωτικός, δεν ανελάμβανε την ευθύνην του… κινήματος. Και ανεκοίνωσε το σχέδιο του αστυνόμου στον Χαρίλαο Τρικούπη. Έδωσε την απάντησι με μια λέξι αμέσως, αδίστακτα, κατηγορηματικά:

— Ποτέ.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 20.7.1933, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Η εκλογή εχάθη με δύο ψήφους. Ο Τρικούπης ευρίσκετο εν τω μέσω των φίλων του όταν του ανεκοινώθη το τελικό αποτέλεσμα της εκλογής. Και είπε: «Λοιπόν, κύριοι, εχάσαμεν, έχασε και η Ελλάς. Καλή νύκτα σας». Έτσι ωμίλησε ο Χαρίλαος Τρικούπης.

*Κείμενο του δημοσιογράφου, συγγραφέα και θεατρικού κριτικού Μιχαήλ Ροδά (1884-1948) για τον Χαρίλαο Τρικούπη. Έφερε τον τίτλο «Έτσι ωμίλησε» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» το Σάββατο 12 Αυγούστου 1933.

Ο Μιχαήλ Ροδάς

Ο Χαρίλαος Τρικούπης, πρωτότοκος γιος του Σπυρίδωνος Τρικούπη, εξέχοντος πολιτικού, λογίου και ιστοριογράφου, και της Αικατερίνης Μαυροκορδάτου (αδελφής του Αλέξανδρου), γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις 11 Ιουλίου 1832.

Ο Τρικούπης κατάφερε να κυριαρχήσει στην πολιτική ζωή της Ελλάδας στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα (1875-1895), σχηματίζοντας στο διάστημα αυτό συνολικά επτά κυβερνήσεις.

Ο Χαρίλαος Τρικούπης απεβίωσε στις 30 Μαρτίου 1896.

Η κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου προέρχεται από το διαδικτυακό τόπο του Μουσείου Μπενάκη (benaki.org).