Η οδύνη της ευαισθησίας. Για την «Καγκέλω» του Δημήτρη Μανιάτη

Ο Δημήτρης Μανιάτης διαρκώς διαψεύδει τη μυθολογία ότι η δημοσιογραφία συνεπάγεται τη απεμπόληση κάθε επιδίωξης για μια γραφή που να μην υπηρετεί το εφήμερο.

Αντιθέτως, όχι μόνο με την αρθρογραφία του, αλλά και με το συγγραφικό του έργο, που περιλαμβάνει τόσο λογοτεχνικά κείμενα, όσο και  κείμενα πάνω στην ιστορία του λαϊκού τραγουδιού στη χώρα μας, αποδεικνύει ότι μπορεί παράλληλα με τη μάχη του ρεπορτάζ να αναμετριέται με θέματα που υπερβαίνουν την επικαιρότητα.

Και μπορεί ο κυνικός να πει ότι οι δημοσιογράφοι που δοκιμάζουν τη λογοτεχνική ενασχόληση προσπαθούν να «σώσουν την ψυχή τους» ως προς τα ανομήματα που κάνουν στο λειτούργημά τους (γενίκευση εσφαλμένη εάν αναλογιστούμε τη μακρά χορεία δημοσιογράφων-λογοτεχνών που έγραψαν ιστορία), όπως στην περίπτωση του Δημήτρη Μανιάτη οι ιδιότητες λειτουργούν συμπληρωματικά.

Να το πω διαφορετικά: στην περίπτωσή του Δημήτρη Μανιάτη ο οξυδερκής αναλυτής, ο υπομονετικός λαογράφος και ο οδυνηρής ευαισθησίας λογοτέχνης αποτελούν ιδιότητες που αλληλοτροφοδοτούνται.

Η «Καγκέλω» είναι ένα μικρό βιβλίο που αποτελείται από μικρά διηγήματα. Λογοτεχνικές μινιατούρες θα μπορούσε να τα αποκαλέσει κάποιος. Όμως, η μικρή φόρμα δεν έρχεται ως ευκολία, αλλά ως δυσκολία. Ως προσπάθεια για τη μέγιστη πυκνότητα. Αυτή που κάνει τον αναγνώστη να ξαναγυρίσει και να ξαναψηλαφήσει τη φράση.

Τα διηγήματα αυτά είναι αυτοτελή αλλά έχουν και κοινά μοτίβα. Το βάρος του χρόνου πάνω στους ανθρώπους, είτε ως ματαίωση είτε ως μόνιμη προσμονή. Τον τρόπο που η μνήμη και το τωρινό βίωμα, η ιστορία και το παρόν διεισδύουν το ένα στο άλλο με τρόπους εξαιρετικά σύνθετους. Το βάρος μιας «υπόγειας» ιστορίας των πρακτικών των λαϊκών ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων των ερωτικών, που είναι ταυτόχρονα και υπόστρωμα του σήμερα ακόμη και εάν δεν το παραδεχόμαστε. Το διαρκές ανεκπλήρωτο που περνάει από την ιστορία στον έρωτα.

Και όλα αυτά με σύντομα αφηγήματα, που διατηρώντας υποδειγματική συνοχή συμπεριλαμβάνουν σουρεαλιστικές σχεδόν οραματικές, που περιλαμβάνουν την μυστηριώδη Καγκέλω, «οικοδόμο και πρώτη γκόμενα στη Χαβάη», ζευγάρια που ξανασυναντιούνται μετά από πολλά χρόνια, τον αφηγητή να νιώθει ότι έχει μεταμορφωθεί στον Ανδρέα Παπανδρέου, τον κίνδυνο να σε θεωρήσουν συνάδελφο οι υπάλληλοι ενός γραφείου κηδειών, την ανάληψη ενός ηλικιωμένου τραγουδιστή και άλλα πολλά.

Πάνω από όλα αυτό που αποπνέει το βιβλίο είναι η οδύνη της ευαισθησίας. Το κόστος του να μην επιλέγεις τον κυνισμό της επιφάνειας, αλλά να αφουγκράζεσαι όλες αυτές τις ιστορίες που δεν είναι απλώς γύρω μας. Είναι ο ίδιος ο αναπόδραστος καμβάς της ύπαρξής μας.