Νορβηγία: Αφήνουν τα 6χρονα παιδιά τους να πηγαίνουν μόνα τους στο σχολείο

Στη Νορβηγία, οι γονείς αφήνουν τα παιδιά να πηγαίνουν με τα πόδια στο σχολείο σε ηλικία έξι ετών – και κανείς δεν νιώθει ότι κάνει κάτι περίεργο ή ότι παίρνει μεγάλο ρίσκο.

Γιατί αυτά τα παιδιά έχουν τόση ανεξαρτησία, ενώ σε άλλες χώρες αποφεύγουν το ρίσκο;

Ζουν μόνα τους χωρίς τους γονείς τους για πολλές ώρες

Είναι 1.30 το μεσημέρι. Η Νίλα και ο Αρίων φτάνουν στο σπίτι αφού τελείωσαν το σχολείο για σήμερα.

Μπαίνουν μέσα, φτιάχνουν λίγο φαγητό και μετά κάθονται να διαβάσουν τα μαθήματά τους ή να εξασκηθούν στο πιάνο ή να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού που τους έχουν ζητηθεί.

Οι γονείς τους θα αργήσουν να γυρίσουν για λίγες ώρες ακόμα.

Τα παιδιά βγαίνουν μερικές φορές με φίλους να παίξουν στο δρόμο ή να περιπλανηθούν στα χωράφια. Ο μόνος πραγματικός κανόνας είναι να μην υπάρχει χρόνος μπροστά στην οθόνη αν δεν έχουν φροντίσει για όλα τα υπόλοιπα.

Μέχρι εδώ, τόσο φυσιολογικά, ίσως, εκτός από το ότι η αδελφή και ο αδελφός είναι μόλις 10 και οκτώ ετών και ζουν αυτό το είδος της ανεξέλεγκτης μίνι ενήλικης ζωής για χρόνια.

Το χαμηλό ποσοστό εγκληματικότητας και η κοντινή απόσταση των σπιτιών από τα σχολεία βοηθούν τα παιδιά στην ανεξαρτησία τους. Πηγή φωτό: Marie von Krogh/The Guardian

Ζουν στο Σταβάνγκερ, στη νοτιοδυτική ακτή της Νορβηγίας. Όπως όλοι οι φίλοι τους, πηγαίνουν και επιστρέφουν στο σχολείο μόνοι τους από τότε που πήγαν για πρώτη φορά σε αυτό σε ηλικία έξι ετών.

Λίγο αργότερα τους δόθηκε το δικό τους σετ κλειδιών για το σπίτι.

Αυτός είναι ο τρόπος ανατροφής των γονέων στη Νορβηγία – είναι αποφασιστικά ελεύθερος, με έμφαση στην ανεξαρτησία, την αυτοδιάθεση και την υπευθυνότητα, με μια δόση διασκέδασης στην ύπαιθρο για καλό σκοπό.

«Γνωρίζω τη Nila και τον Arion από τότε που γεννήθηκαν (οι γονείς τους είναι στενοί φίλοι) και συνεχώς θαυμάζω τον χώρο και την ελευθερία που τους δίνεται. Κατά τις επισκέψεις μου στο σπίτι τους, δεν μπορώ να μην συγκρίνω την ανατροφή τους με τον τρόπο που μεγάλωσα εγώ και εκατομμύρια άλλοι Βρετανοί» αναφέρει η Andy Welch, που υπογράφει το κείμενο αυτό στον Guardian.

Ανατροφή σαν… Βίκινγκς

Ο Giancarlo είναι Βρετανός και μετακόμισε στο Σταβάνγκερ το 2006, αφού γνώρισε τη Νορβηγίδα σύζυγό του, Lena, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού. Διδάσκει σε ένα κοντινό κολέγιο και είναι πλέον πλήρως ενσωματωμένο μέλος της νορβηγικής κοινωνίας – και μέλος της λέσχης γονέων ελεύθερης διαβίωσης. Παραδέχεται όμως ότι του πήρε λίγο χρόνο για να προσαρμοστεί.

Βέβαια, η ελεύθερη ανατροφή των παιδιών ταιριάζει μάλλον με τις αντιλήψεις που έχουν συχνά οι ξένοι για τους Σκανδιναβούς.

Κοιτάξτε τους όλους, με το ουρανοκατέβατο βιοτικό τους επίπεδο, τα χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας, τα αξιοζήλευτα δικαιώματα μητρότητας και πατρότητας και την εξαιρετική αισθητική τους. Η Νορβηγία είναι πράγματι έβδομη στην Παγκόσμια Έκθεση Ευτυχίας.

Έχει επίσης το 10ο υψηλότερο ΑΕΠ στον κόσμο, μαζί με το μεγαλύτερο ταμείο πλούτου στον κόσμο και ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας στον κόσμο. Αλλά αυτή είναι μια φιλοσοφία που τρέχει βαθύτερα από τις τσέπες της Νορβηγίας, και υπάρχει πολύ περισσότερο από ό,τι οι καλά χρηματοδοτούμενες δημόσιες υπηρεσίες της χώρας.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι τα παιδιά των Βίκινγκς ήδη από τον 9ο αιώνα ανατράφηκαν με σχετικά παρόμοιο τρόπο: αντιμετωπίζονταν ως ενήλικες και αναμενόταν να συνεισφέρουν σε όποια εργασία χρειαζόταν να γίνει.

Η αντίληψη που κυριαρχούσε μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο

Αυτή η πιο διαφοροποιημένη σύγχρονη αντίληψη – περισσότερες συζητήσεις για τα συναισθήματα, λιγότερη λεηλασία – έγινε γνωστή μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, λέει ο Willy-Tore Mørch, ομότιμος καθηγητής ψυχικής υγείας των παιδιών στο Πανεπιστήμιο του Tromsø.

Μεγάλο μέρος της υποδομής της χώρας είχε καταστραφεί από τα χρόνια της ναζιστικής κατοχής. Ανταποκρινόμενη στην πρόκληση, η νεοσύστατη κυβέρνηση των Εργατικών πίστευε ότι όλοι οι Νορβηγοί θα έπρεπε να συμβάλουν στην ανοικοδόμηση – συμπεριλαμβανομένων των παιδιών.

Υπάρχει μια σιωπηρή κατανόηση ότι ναι, μπορείς να σκαρφαλώσεις σε αυτό το δέντρο, αλλά μπορεί να πέσεις και να χτυπήσεις. Πηγή φωτό: Marie von Krogh/The Guardian

«Τα παιδιά έπρεπε να είναι δυνατά και σκληρά και να εκπαιδευτούν να είναι ανεξάρτητα και πιστά», λέει ο Mørch. «Ίσως οι περισσότεροι γονείς σήμερα να μην γνωρίζουν αυτή την ιστορία, αλλά η οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ γονέων και παιδιών παραμένει μια βασική σχεσιακή ποιότητα στη σύγχρονη νορβηγική ανατροφή των παιδιών».

Οι εργαζόμενες μητέρες

Υπάρχει επίσης ένας άλλος, πιο πρακτικός λόγος που στηρίζει μέρος αυτού του γονικού στυλ.

«Οι περισσότερες γυναίκες εδώ εργάζονται», λέει η Mette Tveit, επιμελήτρια και ιστορικός στο Μουσείο του Σταβάνγκερ.

Η Νορβηγία έχει ένα από τα πιο ισότιμα μεταξύ των δύο φύλων εργατικά δυναμικά, με περίπου το 73% όλων των ανδρών σε ηλικία εργασίας να εργάζονται, και περίπου το 67% των γυναικών. Η φροντίδα των παιδιών είναι επίσης ευρέως διαθέσιμη και ιδιαίτερα προσιτή, πράγμα που σημαίνει ότι η έξοδος στη δουλειά αξίζει οικονομικά.

Για παράδειγμα, τα δίδακτρα των παιδικών σταθμών για 10 ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα, περιορίζονται σε 2.000 NOK (150 λίρες Αγγλίας) το μήνα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μέσο κόστος για τα παιδιά κάτω των δύο ετών σε παιδική φροντίδα πλήρους απασχόλησης είναι 300 λίρες την εβδομάδα.

Οι γονείς απλώς εμπιστεύονται τα παιδιά τους

Η Tveit προσθέτει ότι τα νορβηγικά παιδιά είναι, σύμφωνα με την εμπειρία της, τόσο ανεξάρτητα που οργανώνουν μόνα τους τα παιχνίδια με τους συνομηλίκους τους.

«Περνάω χρόνο στις ΗΠΑ και βλέπω πώς οι γονείς οργανώνουν αυτά τα πράγματα, αλλά στη Νορβηγία, ακόμη και τα μικρά παιδιά οργανώνουν τις κοινωνικές τους εκδηλώσεις και διαχειρίζονται τον ελεύθερο χρόνο τους. Απλώς τα καταφέρνουν με τα πράγματα. Είναι φυσιολογικό για τα νορβηγικά παιδιά να λένε στους γονείς τους τι κάνουν- δεν είναι τόσο φυσιολογικό να ζητούν άδεια. Απλώς τα εμπιστεύονται για να πάρουν σωστές αποφάσεις».

Η εμπιστοσύνη είναι κάτι που έρχεται στο προσκήνιο όταν μιλάω με τον Giancarlo και τη Lena για την ανατροφή τους και για το πόσο σημαντικός είναι ο αμοιβαίος σεβασμός.

Ο καθηγητής Mørch διαφωνεί με τους επικριτές της ελεύθερης ανατροφής Πηγή φωτό: David Jensen

Στις σχολικές διακοπές, για παράδειγμα, χαίρονται που η Nila και ο Arion μπορούν να λείπουν όλη μέρα, αρκεί να ξέρουν περίπου τι ώρα θα επιστρέψουν – και τα παιδιά συμμορφώνονται. Η Λένα λέει ότι έτσι μεγάλωσαν η μητέρα και η γιαγιά της και θυμάται με αγάπη να πηγαίνει και η ίδια στο σχολείο ως εξάχρονη με το κλειδί της εξώπορτας στο λαιμό της με ένα κομμάτι σπάγκο. Πιστεύει επίσης ότι αυτός ο τρόπος ανατροφής πρέπει να διατηρηθεί, παρά τον πειρασμό να εισαχθεί η τεχνολογία στην εξίσωση.

Και αν χαθούν;

«Μπορείτε να πάρετε ρολόγια GPS για τα παιδιά, όπου μπορείτε να τα παρακολουθείτε και ούτω καθεξής», λέει.«[Αλλά] είναι πολύ σημαντικό για μένα να μην είναι μια ψεύτικη αίσθηση ελευθερίας που δίνουμε στα παιδιά. Υπήρξε μια φορά που νομίζαμε ότι η Nila είχε εξαφανιστεί, και παρόλο που ξέρω ότι αν είχε ένα από αυτά τα ρολόγια θα μπορούσαμε απλώς να ελέγξουμε πού βρισκόταν και να μην ανησυχούσαμε, δεν είναι αυτό το θέμα».

Αποδείχθηκε ότι η Nila έπαιζε έξω με μια φίλη της όταν ο παππούς και η γιαγιά της φίλης της τους κάλεσε μέσα για ένα ποτό και ένα παγωμένο ψωμάκι και απλά είχε χάσει την αίσθηση του χρόνου. «Ήταν σημαντικό για εκείνη να δει ότι ανησυχούσαμε και δεν το ξαναέκανε ποτέ», λέει η Lena.

Η κριτική στον τρόπο ανατροφής

«Αυτός ο τρόπος ανατροφής έχει εκτεθεί σε κριτική τα τελευταία 10-15 χρόνια», λέει ο καθηγητής Mørch. «Ακριβώς όπως έχουν επικριθεί οι «οι γονείς που σαρώνουν κάθε εμπόδιο για το παιδί», οι «γονείς που παρακολουθούν το παιδί τους συνεχώς» και οι «γονείς που πακετάρουν το παιδί τους σε βαμβάκι για να αποτρέψουν κάθε ατύχημα».

Οι επικριτές της ελεύθερης ανατροφής, λέει, έχουν ζητήσει να τίθενται περισσότερα όρια, αλλά ο ίδιος διαφωνεί κάθετα, υποστηρίζοντας ότι τα παιδιά που ζουν ελεύθερα θα μάθουν όλα όσα πρέπει για τον κόσμο χωρίς περιττές παρεμβάσεις.

«Δεν χρειάζονται τους γονείς για να οργανώσουν τα προβλήματά τους» λέει.