Natura 2000: Περιοχές που έχουν αναπτύξει τουριστικές δραστηριότητες – Τα οφέλη πέραν του οικονομικού

Καταλυτική αναμένεται να είναι για την διαφοροποίηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος η ανάπτυξη των ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων στις προστατευόμενες περιοχές Natura, καθώς πέραν του οικονομικού αποτυπώματος των 2 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση για την ελληνική οικονομία,  θα γίνει και ένα καθοριστικό βήμα στην προσπάθεια της διάχυσης της τουριστικής κίνησης σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας.

«Σημαντικά τα παράπλευρα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, ενώ αναστέλλεται σε έναν βαθμό η διατηρούμενη τάση αστικοποίησης»

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Δρ. Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ερευνών διαΝΕΟσις, με αφορμή την έρευνα που υλοποίησε η  διαΝΕΟσις, σε συνεργασία με τον ΟΦΥΠΕΚΑ, με θέμα Βιώσιμος Τουρισμός στις περιοχές Natura 2000, υπογράμμισε ότι η ανάπτυξη ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων σε ένα μεγαλύτερο εύρος της χώρας θα διαφοροποιήσει τον τουρισμό που προσελκύουμε και επιπλέον θα προσδώσει μεγαλύτερη διασπορά των τουριστών, σε χωρικό αλλά και χρονικό επίπεδο.

Μάλιστα πρόσθεσε ότι οι Προστατευόμενες Περιοχές (ΠΠ) Natura 2000 αποτελούν τις ιδανικές περιοχές για την ανάπτυξη αυτού του τύπου τουρισμού, ο οποίος μάλιστα θα επιφέρει και σημαντικά παράπλευρα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, αναστέλλοντας σε έναν βαθμό την διατηρούμενη τάση αστικοποίησης, αλλά και για την ελληνική οικονομία συνολικά.

Σύνθετο το πρόβλημα του υπερτουρισμού

Στην ερώτηση ωστόσο αν οι περιοχές αυτές μπορούν να απαντήσουν στα φαινόμενα υπερτουρισμού σε κάποιες περιοχές,  η κυρία Μακαντάση τόνισε ότι το πρόβλημα του υπερτουρισμού είναι αρκετά σύνθετο, αλληλεπιδρά με τις τοπικές κοινωνίες σε πολλά επίπεδα με διαφορετικούς τρόπους και, κατά συνέπεια, απαιτεί μια πιο ολιστικό σχέδιο αντιμετώπισης.

Από την άλλη πλευρά, ο τουρισμός που προσελκύει κάθε χώρα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό και από το τουριστικό μοντέλο που προσφέρει. Αν το τουριστικό μας μοντέλο είναι προσανατολισμένο στον μαζικό τουρισμό, υψηλής έντασης, σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας μας, είναι αναμενόμενο να έρθουμε αντιμέτωποι με τον υπερτουρισμό σε αυτές τις περιοχές, ανέφερε η διευθύντρια ερευνών της διαΝΕΟσις.

Αναφορικά με τις ενέργειες που απαιτούνται για να αναπτυχθούν, ώστε να δώσουν σημαντικό οικονομικού αποτύπωμα, η μελέτη της διαΝΕΟσις, όπως αναφέρει η κυρία Μακαντάση καταλήγει σε ένα ολοκληρωμένο και πολύ αναλυτικό πλαίσιο πολιτικών και δράσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη ενός μοντέλου βιώσιμου τουρισμού στις Προστατευόμενες Περιοχές της Ελλάδας.

Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσουμε κάποια από τα στοιχεία του, θα πρέπει κατ’ αρχάς να αναφέρουμε – για άλλη μια φορά – την ολοκλήρωση του χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού. Πρόκειται για μια εκκρεμότητα που συναντάμε πάρα πολύ συχνά σε όλες τις επιμέρους μελέτης της διαΝΕΟσις, σημειώνει χαρακτηριστικά.

Λίαν σημαντικό είναι η από κοινού προώθηση των ΠΠ ως τουριστικών περιοχών μαζί με τα τοπικά προϊόντα τους, ένα θέμα που έχει απασχολήσει μια ξεχωριστή μελέτη του οργανισμού (Τουρισμός Και Αγροδιατροφή Στην Ελλάδα).

Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι ένας σχεδιασμός εκ των άνω («top-bottom») είναι καταδικασμένος να αποτύχει αν δεν φέρει τη συμφωνία και την αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες. Έτσι, προτείνεται ένα συμμετοχικό μοντέλο σχεδιασμού στο επίπεδο των νεοσυσταθέντων Τοπικών Επιτροπών Διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ, σύμφωνα με την κυρία Μακαντάση.

Η ίδρυση του ΟΦΥΠΕΚΑ αποτελεί μια σημαντική μεταρρύθμιση για την ανάπτυξη των Προστατευόμενων Περιοχών.

Σημαντική πάντως μέχρι τώρα μεταρρύθμιση  για την ανάπτυξη των Προστατευόμενων περιοχών για την κυρία Μακαντάση είναι η  ίδρυση του ΟΦΥΠΕΚΑ.  Το 2020 εξηγεί ότι ανέλαβε όλες τις κατακερματισμένες αρμοδιότητες και τις ευθύνες των προηγούμενων φορέων, διασφαλίζοντας έτσι συνθήκες καλύτερου συντονισμού, αποτελεσματικότερης προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας και αποδοτικότερης χρήσης των – πάντα περιορισμένων – πόρων.

Περιοχές Natura με τουριστικές δραστηριότητες

Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου 27% της χερσαίας  και το 20% της θαλάσσιας έκτασης της Ελλάδας είναι χαρακτηρισμένες ως προστατευόμενες περιοχές, ενταγμένες στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

Το παραπάνω μεταφράζεται σε 446 περιοχές. Στις περιοχές Natura 2000 φιλοξενούνται χιλιάδες είδη φυτών και ζώων, πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή απειλούμενα.

Ειδικότερα στην Ελλάδα, οι περιοχές αυτές περιλαμβάνουν μοναδικά οικοσυστήματα όπως οι υγρότοποι της Πρέσπας, τα δάση της Ροδόπης και τα θαλάσσια οικοσυστήματα των Σποράδων. Παρακάτω παρατίθενται οι περιοχές στην Ελλάδα, όπου η μελέτη της διαΝΕΟσις  διαπιστώνει ότι  έχουν αναπτύξει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τουριστικές δραστηριότητες.

Στις περιοχές Natura 2000 φιλοξενούνται χιλιάδες είδη φυτών και ζώων, πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή απειλούμενα

Αλόννησος

Η Αλόννησος αποτελεί μέρος του θαλάσσιου πάρκου Βορείων Σποράδων, όπου ζει η μεσογειακή φώκια. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν καταδύσεις και να παρατηρήσουν τη θαλάσσια ζωή.

Οι πολιτικές που εφαρμόζονται εστιάζουν στην προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και στην προώθηση του οικοτουρισμού μέσω ειδικών κανόνων που ισχύουν τοπικά, αλλά και μέσω συνεργασιών με περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Αναφορικά με τα οφέλη που προκύπτουν από την αξιοποίηση των προστατευόμενων περιοχών, είναι χαρακτηριστικό ότι η εξέλιξη της επισκεψιμότητας στο εθνικό πάρκο των Σποράδων, αλλά και των εσόδων που προκύπτουν έχουν αυξηθεί γεωμετρικά.

Συγκεκριμένα από τα 1.158 ευρώ που ήσαν το 2021 έφτασαν τα 94.094 ευρώ το 2023. Παράλληλα οι αφίξεις οι προσεγγίσεις σκαφών – επισκεπτών ξεπέρασαν τις 7.000 το 2023 από τις 1000 περίπου αφίξεις το 2021.

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο δήμαρχος Αλοννήσου Παναγιώτης Αναγνώστου δήλωσε ότι το «Υποβρύχιο Μουσείο Περιστέρας», του πρώτου υποβρυχίου μουσείου της Ελλάδας, έχει οδηγήσει στην προσέλκυση αυτοδυτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε χρονικές περιόδους εκτός Ιουλίου και Αυγούστου συμβάλλοντας στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με ταξιδιώτες που επιλέγουν ειδικές μορφές τουρισμού.

«Η Αλόννησος έχει αναδειχθεί σε έναν κορυφαίο και διεθνή καταδυτικό προορισμό που συνδυάζει την πλούσια φυσική ομορφιά με την ενάλια πολιτιστική κληρονομιά, προσφέροντας μοναδικές καταδυτικές εμπειρίες. Το υποβρύχιο μουσείο της Αλοννήσου, είναι ένα μοναδικό και καινοτόμο τουριστικό αξιοθέατο στην Ελλάδα. Επίσημα γνωστό ως ‘Υποβρύχιο Μουσείο Περιστέρας’, είναι ένα από τα αρχαιότερα ναυάγια του κόσμου, το οποίο χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ.», εξηγεί ο δήμαρχος.

Το ναυάγιο περιλαμβάνει χιλιάδες αμφορείς που μετέφεραν κρασί και άλλα προϊόντα και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή.

Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού

Το πάρκο προσφέρει μονοπάτια πεζοπορίας, όπως το μονοπάτι Ε4, και την ιστορική διαδρομή του οδοντωτού σιδηροδρόμου. Στο πάρκο μπορεί κάποιος να δει σπάνια φυτά και ζώα, όπως το αγριόγιδο και ο χρυσαετός.

Στην περιοχή λειτουργεί, επίσης, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κλειτορίας.

Εθνικό Πάρκο Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου

Αυτό το πάρκο της Βόρειας Ελλάδας είναι γνωστό για την παρουσία αρπακτικών πουλιών, όπως ο μαυρόγυπας και ο ασπροπάρης, τα οποία οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν από ειδικά παρατηρητήρια.

Το πάρκο προσφέρει, επίσης, εκπαιδευτικά προγράμματα και συνεργάζεται με διεθνείς οργανώσεις για την προστασία των ειδών.

«Ένας σχεδιασμός εκ των άνω («top-bottom») είναι καταδικασμένος να αποτύχει χωρίς την αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες»

Ελαφόνησος

Η Ελαφόνησος, γνωστή για τις παραλίες της και για την προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή της, προσφέρεται για κολύμπι και καταδύσεις.

Ωστόσο, η περιοχή συχνά υποφέρει από άναρχη τουριστική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα να απειλούνται οι αμμόλοφοι και τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (τα «δάση» των θαλασσών).

Στην περιοχή ισχύουν αυστηροί κανόνες για τον τουρισμό, ενώ σποραδικά πραγματοποιούνται και δράσεις ευαισθητοποίησης των επισκεπτών.

Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης

Η Λίμνη Κερκίνη, 35 χιλιόμετρα από τις Σέρρες, είναι μια τεχνητή λίμνη που αποτελεί σημαντικό υδροβιότοπο για πολλά είδη πουλιών. Οι επισκέπτες μπορούν να κάνουν βαρκάδα και να παρατηρήσουν τα πουλιά στο φυσικό τους περιβάλλον.

Οι τοπικές δράσεις πολιτικής περιλαμβάνουν την παρακολούθηση των υδάτων και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας.

Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου-Αιτωλικού

Το συγκεκριμένο πάρκο στη δυτική Ελλάδα περιλαμβάνει λίμνες, λιμνοθάλασσες και ποτάμια. Οι επισκέπτες μπορούν εκεί να δουν σπάνια πουλιά και να κάνουν κανό.

Η διαχείριση των υδάτινων πόρων και η προστασία της βιοποικιλότητας αποτελούν βασικές προτεραιότητες πολιτικής.

Εθνικό Πάρκο Ολύμπου

Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, αποτελεί σημαντικό προορισμό για ορειβασία και πεζοπορία.

Το πάρκο προωθεί τον βιώσιμο τουρισμό με οργανωμένες διαδρομές, καταφύγια για τους ορειβάτες, αλλά και δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ