Τα όρια των κομμάτων

Κοινός τόπος: και τα τρία μεγάλα κόμματα εν Ελλάδι διανύουν κρίση μετά την κάλπη της 9ης Ιούνη.

Κοινός τόπος δύο: η κρίση δεν είναι η ίδια για το καθένα από αυτά. Το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας είναι κυβερνών κόμμα και άρα οι κλυδωνισμοί του έχουν περισσότερο σχέση με τη χάραξη και την ποιότητα της κυβερνητικής πολιτικής του. Παρ’ όλα αυτά και εδώ κανείς διακρίνει πια αποστάσεις, ρήγματα και αποστοιχίσεις πολιτών.

Κοινός τόπος τρία: μεγαλύτερη κρίση εντοπίζεται στα αριστερά του πολιτικού τόξου. Εξαιρούμε εδώ το ΚΚΕ λόγω καταβολής, ιστορικότητας και καλύτερης σχέσης της βάσης με τις επιλογές του. Ειδικότερα, μεγαλύτερος είναι ο βαθμός συσπείρωσής του.

Κοινός τόπος τέσσερα:

Παρ’ όλα αυτά έχει σημασία να ψηλαφίσουμε τη λεγόμενη κρίση του κομματικού φαινομένου που προφανώς δεν οριοθετείται μόνον στη χώρα μας. Πρόσφατα η διαΝΕΟσις μαζί με τη Metron Analysis είχαν μια σειρά κυμάτων ερευνών με κέντρο τον Νεοέλληνα («Τι πιστεύουν οι Ελληνες»). Κεντρικό συμπέρασμα – ανάμεσα σε πολλά άλλα – είναι η απόσταση από τα κόμματα. «Η πλειονότητα (43,1%) δηλώνει ότι αισθάνεται κοντά σε κάποιο κόμμα, χωρίς όμως να το υποστηρίζει ενεργά.

Μόνο 8% δηλώνουν ότι υποστηρίζουν ενεργά κάποιο κόμμα», αλιεύουμε από την έρευνα. Και στο ερώτημα της εμπιστοσύνης στους θεσμούς πάλι τα κόμματα είναι εξόχως χαμηλά, μόλις μία θέση πάνω από τα ΜΜΕ. Η σημερινή συγκυρία, όχι τυχαία έχει ενεργοποιήσει έναν διάλογο εντός των κομμάτων με στόχο την επαναφορά στις «εργοστασιακές ρυθμίσεις» του κάθε χώρου και την επαναρίζωση στη σχέση του με τους πολίτες. Ακόμη και στη ΝΔ τα πρόσφατα πυρά δύο πρώην πρωθυπουργών – Καραμανλή και Σαμαρά – στο Πολεμικό Μουσείο είχαν στον πυρήνα τους μια αξιακή ρυμούλκηση του κεντροδεξιού κόσμου και μια πολεμική στο άνοιγμα στο Κέντρο.

Συγκλίσεις

Η αγωνία όμως προφανώς εκφράζεται περισσότερο σήμερα στη λεγόμενη Κεντροαριστερά – Αριστερά. Στον ΣΥΡΙΖΑ και στο ΠΑΣΟΚ. Οι συγκλίσεις που θέλουν μια σειρά στελεχών, αγγίζουν συχνά ακόμη και σκέψεις ή και στρατηγική για ρευστοποίηση των σχηματισμών.

Για παράδειγμα, ουκ ολίγοι έχουν μιλήσει για συνέδριο Επινέ που προφανώς θα έχει και στοιχεία αυτοδιάλυσης για τα σημερινά κόμματα της Κεντροαριστεράς. Από την άλλη ο Κασσελάκης πιο προωθητικά έχει ήδη κατεβάσει και πέρασε με ορίζοντα βέβαια το καταστατικό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ το φθινόπωρο, μια σειρά δομικών αλλαγών σε αυτό που λέμε κορμό του κόμματος (κατάργηση των Οργανώσεων Μελών, του παλιού χαρακτήρα της ΠΓ και της ΚΕ κ.ά.).

Η συζήτηση αφορά προφανώς τα όρια και τις αντοχές των κομμάτων και εδώ ο μεγάλος ασθενής είναι αυτό το μέρος της κεντροαριστερής οικογένειας. Η συλλογική λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ εξάλλου, όπως λέει πολιτικός επιστήμονας, είχε ατονήσει ήδη από την περίοδο της πανδημίας και τώρα απλώς ο Κασσελάκης επιχειρεί να τελειώσει με τα προηγούμενα οργανωτικά και συλλογικά στοιχεία του χώρου. Εδώ οι διεργασίες μάλλον μοιάζουν με επανεκκίνηση και με τη διαμόρφωση ενός άλλου πολιτικού υποκείμενου.

«Κρίση πολιτικών υποκειμένων»

Με ασθενική σχέση με ό,τι παρέλαβε ο νέος πρόεδρος. «Κρίση πολιτικών υποκειμένων», μας την περιγράφει ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Κώστας Ελευθερίου, ενώ επίσης σημειώνει πως η εποχή μας είναι μεταβατική, οι εκβάσεις δεν θα είναι «αναίμακτες», ενώ μεγαλύτερη ανθεκτικότητα έχουν τα ακροδεξιά κόμματα.

Το βλέπουμε και στο ποσοστό που διαμορφώθηκε δεξιά της ΝΔ στις ευρωεκλογές αλλά και στη λεπενική επίδοση στη Γαλλία. Ετερος καθηγητής, από την άλλη, λέει πως παρά την κρίση του κομματικού φαινομένου κυρίως στην εν Ελλάδι Κεντροαριστερά, η Κεντροδεξιά έχει κατεύθυνση, υποδοχές και εκλογική επιρροή. Στα των ΣΥΡΙΖΑ – ΠΑΣΟΚ είναι η προγραμματική κρίση που οδηγεί και σε κρίση των κομμάτων, ενώ η απουσία μιας κοινωνικής Αριστεράς δίνει χώρο σε κινήσεις κορυφής που όμως είναι απωθητικές για τον κόσμο.

«Η Αριστερά έχει πρόβλημα και ως προς τους μακροπρόθεσμους στόχους της»

Ο Χρύσανθος Τάσσης, πάλι, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, υπογραμμίζει πως τα κόμματα δεν αντέχουν παρά μόνον ως κέλυφος και όχι ως ουσία, ενώ και η αντοχή της ΝΔ και η κατίσχυση του μοντέλου του ενάμισι κόμματος κυρίως έχει να κάνει με το γεγονός πως η κυβερνώσα παράταξη έχει διατηρήσει μέρος του πυρήνα της αλλά έχει επίσης πάρει μέρος του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ.

«Κυρίως εκφράζει ακόμη μια κοινωνική συμμαχία του Ναι του Δημοψηφίσματος», συμπληρώνει. Η Αριστερά, λέει ο Τάσσης, έχει πρόβλημα και ως προς τους μακροπρόθεσμους στόχους της και ως προς τους βραχυπρόθεσμους. Σήμερα πάντως έχουμε μια κρίση του κόμματος των μαζών που είδαμε στον 20ό αιώνα, ενώ οι αναζητήσεις για κόμμα ελκυστικό πόλο στους νέους, στα νέα επαγγέλματα, στον σύγχρονο άνθρωπο που επιβιώνει στη μεγάλη πόλη, συχνά είτε αποτελούν αποτυχημένες απόπειρες υπέρβασης του κλασικού μοντέλου, είτε προσομοιώσεις δικτυώσεων πάλι χωρίς τη μακρά πνοή και τον συγκερασμό κυβερνητισμού και αντιπροσώπευσης. Πολλές όψεις της σημερινής κομματικής κρίσης έχουν τις ρίζες τους και σε αυτό.

Premium Έκδοση Τα Νέα