Ερινύες από τη Γάζα

Η τριλογία της Ορέστειας του Αισχύλου είναι ένα από τα πιο σημαντικά – και συγκλονιστικά – κείμενα της αρχαίας τραγωδίας· είναι ταυτόχρονα όμως και το πιο εργαλειακό, καθώς γράφτηκε για να νομιμοποιήσει στη συνείδηση του κοινού τις μεταρρυθμίσεις που λάμβαναν χώρα εκείνη την περίοδο στην απονομή της δικαιοσύνης στην Αθηναϊκή Δημοκρατία.

Η αρχαία τραγωδία δεν φείδεται πολιτικής θεματολογίας γενικώς. Είναι άλλωστε αδύνατο να παραγνωρίσει κανείς τον τρόπο με τον οποίο η Αντιγόνη του Σοφοκλή παραμένει η ισχυρότερη προβληματικοποίηση που έχει να επιδείξει η παγκόσμια γραμματεία για τη σχέση δικαίου και εξουσίας, ενώ το αντιπολεμικό μήνυμα στην Ελένη του Ευριπίδη θα έπρεπε να επιβιώνει μέχρι σήμερα, ως διαρκής επερώτηση του βαθμού της ματαιότητας που συνοδεύει την εκάστοτε διεξαγωγή του πολέμου.

Όμως η Ορέστεια είναι αν όχι μοναδική, τουλάχιστον σπάνια, ως προς το απολύτως στενό, σαφές και ειδικό μήνυμα που θέλει να περάσει. Θα μπορούσε κάλλιστα να θεωρηθεί προπαγάνδα, με την παλαιότερη και πιο ουδέτερη σημασία της λέξης. Δεν θέλει να πιάσει το οικουμενικό και αφηρημένο, αλλά να υπερασπιστεί και να διαλαλήσει το απολύτως συγκεκριμένο – τόσο συγκεκριμένο όσο και το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη».

Σύμφωνα με τα σχετικά ρεπορτάζ, το εν λόγω σύνθημα αναφώνησε μέρος του κοινού στο τέλος της Ορέστειας δια χειρός Θεόδωρου Τερζόπουλου το περασμένο Σάββατο στο Θέατρο της Επιδαύρου, απαντώντας στον ίδιο τον σκηνοθέτη που διάνθισε τη σκηνή της δίκης του Ορέστη στο τρίτο μέρος της τραγωδίας με στοιχεία για τους νεκρούς στη Γάζα.

Δεν ήμουν εκεί για να κρίνω την επιτυχία ή μη της προσέγγισης Τερζόπουλου στο κλασσικό αυτό έργο και οι αντιδράσεις που μοιράζονται ανάμεσα σε καταδίκες και διθυράμβους δεν ευνοούν τη διεξαγωγή κάποιου τελεσίδικου κι ομόφωνου συμπεράσματος. Αυτό όμως που μπορούμε να αντιληφθούμε κι εμείς οι απόντες είναι ο ζήλος κάποιων να απαντήσουν στο σαφές μήνυμα σκηνοθέτη και κοινού, εξορ(κ)ίζοντας το σύνθημα από τα μάρμαρα της Επιδαύρου και το θέατρο εν γένει.

Κάποιοι θέλησαν φαίνεται να αποκρούσουν την εισβολή του πολιτικού στην πολιτική τραγωδία που πήγαν να απολαύσουν. Άλλοι θέλησαν πιο ύπουλα να περάσουν ως αισθητική κριτική τη φιλοϊσραηλινή τους στάση που παραμένει άκαμπτη από τις βαρβαρότητες στη Γάζα τους τελευταίους μήνες.

Και το πρόβλημά τους βρίσκεται εν τέλει εκεί. Δεν χαλιούνται που συναντήθηκαν απρόσμενα με την πραγματικότητα το βράδυ της χαλαρής εξόδου τους, αλλά που μπροστ;a στο δίλημμα αποκαλύπτεται η στράτευσή τους. Όπως θα έπρεπε να συμβαίνει όχι μόνο στην Ορέστεια, αλλά στην κοινή μας ζωή εν γένει.