Κορονοϊός: Πού οφείλεται η έξαρση και το καλοκαιρί -Οι τρεις παράγοντες, ο καύσωνας και τα… air condition

Πέρασαν σχεδόν 4,5 χρόνια από την ημέρα που ο κορονοϊός μας «συστήθηκε» για πρώτη φορά και μέχρι πρότινος πιστεύαμε ότι είναι μία υγειονομική κρίση που γράφτηκε στην ιστορία και πέρασε πια στο παρελθόν. Αλλά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει…

Η νόσος της Covid-19 έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, καθώς ήδη από τις πρώτες ημέρες του καλοκαιριού οι λοιμώξεις έχουν αυξηθεί ραγδαία και οι θάνατοι δραματικά, θέτωντας σε κατάσταση συναγερμού το Σύστημα Υγείας.

Τα δεδομένα καταγράφουν ένα θερινό ξέσπασμα του κορονοϊού, χωρίς να υπάρχει όμοιό του στη μεταπανδημική εποχή. Υπό τις εξελίξεις αυτές, το αντικαρκινικό νοσοκομείο Μεταξά ανακοίνωσε την επαναφορά των μέτρων προστασίας, με την χρήση μάσκας να γίνεται υποχρεωτική εντός του νοσηλευτικού ιδρύματος και τους θαλάμους των ασθενών, καθώς και με τη διενέργεια rapid test 48 ωρών για ασθενείς που προσέρχονται στα εξωτερικά ιατρεία.

Βασικός ύποπτος του «ξεσπάσματος» είναι η FLiRT, η νέα υποπαραλλαγή του κορονοϊού που επιδείνωσε ραγδαία την επιδημιολογική εικόνα, αφού οι εισαγωγές του τελευταίου 7ημέρου, συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδος του 2023, είχαν τουλάχιστον τριπλαστιαστεί – ανήλθαν δηλαδή σε 575 με αυξητικές τάσεις, σε σχέση με τις 198 εισαγωγές του περασμένου έτους, όπως έδειξε η έκθεση του ΕΟΔΥ.

Και παρότι κατά κανόνα τα νέα στελέχη προκαλούν ήπια συμπτώματα, οι πλέον ευάλωτοι διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές, γεγονός που οδήγησε τους ειδικούς του Οργανισμού να απευθύνουν εκ νέου συστάσεις στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού (ηλικιωμένοι και άτομα με υποκείμενα νοσήματα). Πιο συγκεκριμένα, κάνουν λόγο για σχολαστική τήρηση των μέτρων πρόληψης κατά των λοιμώξεων αναπνευστικού και έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής συμβουλής επί συμπτωμάτων, προκειμένου να χορηγείται έγκαιρα θεραπεία.

Αλλά πού οφείλεται το νέο ξέσπασμα της Covid;

Είναι καλοκαίρι, η εποχή του χρόνου που οι ζέστες και οι καύσωνες αναγκάζουν τους ανθρώπους να στριμώχνονται συχνά μέσα σε κλιματιζόμενα σπίτια, γραφεία, καταστήματα και καφετέριες για να κρυφτούν από τον καυτό ήλιο και να δροσιστούν. Αυτή, λοιπόν, είναι η καλύτερη συνθήκη, ώστε ο ιός της Covid-19 να βρει πρόσφορο έδαφος για να εξαπλωθεί ξανά.

Επομένως, όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το Scientific American επικαλούμενο καθηγητή ιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, οι παράγοντες που οδηγούν στην εξάπλωση του κορονοϊού και στην έξαρση των κρουμάτων τους καλοκαιρινούς μήνες είναι οι εξής τρεις: Τα χαρακτηριστικά του κορονοϊού, η συμπεριφορά των ανθρώπων, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Και όλα αυτά συνδυαστικά αποτελούν ένα εκρηκτικό «κοκτέιλ» για την υγειονομική ασφάλεια.

Κάθε νέα μετάλλαξη του κορονοϊού εμφανίζεται όλο και πιο μεταδοτική σε σύγκριση με τις προηγούμενές της

Όσον αφορά στον παράγοντα των χαρακτηριστικών του κορονοϊού, παρατηρείται έντονη κυκλοφορία των νέων υποπαραλλαγών της Omicron, με κυριότερη την παραλλαγή «FLiRT» (KP.2 και KP.3), καθώς και μιας νεότερης που φέρει την ονομασία LB.1. Αυτές οι μεταλλάξεις του κορονοϊού είναι μεταδοτικότερες και ικανότερες να παρακάμψουν τις άμυνες του ανοσοποιητικού συστήματος, σε σύγκριση με προηγούμενες μεταλλάξεις.

Από την άλλη, η ανοσία των ανθρώπων στον Covid μπορεί να έχει εξασθενίσει από την τελευταία φορά που εμβολιάστηκαν ή μολύνθηκαν, καθιστώντας τους πιο επιρρεπείς στο να νοσήσουν ξανά. Ευτυχώς, η ανοσία από προηγούμενη έκθεση εμποδίζει τους περισσότερους ανθρώπους να το περάσουν σοβαρά. Πάντως, η μείωση των αντισωμάτων σημαίνει ότι οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στο να κολλήσουν και πάλι.

Η ανθρώπινη συμπεριφορά και το περιβάλλον είναι άλλοι πιθανοί παράγοντες που συμβάλλουν στην καλοκαιρινή έξαρση του κορονοϊού.

Όσον αφορά στη συμπεριφορά των ανθρώπων, κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, πολλοί έχουν την τάση να συνωστίζονται ή να συγκεντρώνονται σε εκδηλώσεις, κάνουν περισσότερες εξόδους σε μαγαζιά, ταξιδεύουν, πάνε διακοπές ή απλώς… περνούν περισσότερο χρόνο μέσα στο σπίτι για να καταπολεμήσουν τη ζέστη. Για παράδειγμα, στις συναυλίες που γίνονται συνήθως κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού δημιουργείται το πλέον ιδανικό περιβάλλον για τη μετάδοση του ιού.

Ένας ακόμη «ένοχος» για τη μετάδοση, που δύσκολα πάει το μυαλό μας, είναι ο αγαπημένος μας «φίλος» που μας ξελασπώνει τις δύσκολες μέρες του καλοκαιριού. Ποιος είναι αυτός; Το κλιματιστικό! Η εξάπλωση του ιού συμβαίνει κυρίως σε εσωτερικούς χώρους ή σε μέρη με κακό αερισμό, καθώς τα κλιματιστικά απλώς ανακυκλώνουν βρόμικο ή και γεμάτο με ιούς αέρα μέσα σε ένα δωμάτιο.

Τέλος, όταν μιλάμε για περιβαλλοντικούς παράγοντες, εννοούμε κυρίως την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στον τρόπο που μεταδίδεται ο ιός του SARS-CoV-2. Στις αρχές της πανδημίας, οι επιστήμονες πίστευαν ότι το καλοκαίρι μπορεί να επιβραδύνει την εξάπλωση του ιού, επειδή εκτίθεται σε υψηλότερη θερμοκρασία και περισσότερο ηλιακό φως. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι η υγρασία και η θερμοκρασία παίζουν σημαντικό ρόλο, αφού ο ιός πιστεύεται ότι επιβιώνει καλύτερα όταν η υγρασία και η θερμοκρασία είναι χαμηλές – αυτό επειδή ο δροσερός και ξηρός αέρας συγκρατεί λιγότερη υγρασία και με αυτό τον τρόπο, τα μικροσκοπικά σταγονίδια που παγιδεύουν τον ιό μπορούν να παραμείνουν στον αέρα περισσότερο χρόνο.

Επομένως, καθώς η κλιματική αλλαγή φέρνει πιο συχνά και σοβαρά κύματα καύσωνα σε μεγάλο μέρος του κόσμου, οι άνθρωποι πιθανότατα θα περνούν ακόμη περισσότερο χρόνο σε εσωτερικούς χώρους το καλοκαίρι – και όπως φαίνεται το ίδιο θα κάνει και ο SARS-CoV-2.

Συμβουλές που θα σας «γλιτώσουν» από τη νόσηση

Σήμερα, 4,5 χρόνια από την πρώτη εμφάνιση του κορονοϊολυ, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν αποκτήσει κάποιο επίπεδο ανοσίας στον SARS-CoV-2 μέσω εμβολιασμού, μόλυνσης ή και των δύο. Επίσης, ο ιός δεν είναι τόσο θανατηφόρος όσο ήταν κάποτε, αν και εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο για χρόνια ασθενείς ή ανοσοκατεσταλμένους, όπως και ο Long Covid.

Ο ΕΟΔΥ συστήνει στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, δηλαδή τους ηλικιωμένους και τα άτομα με υποκείμενα νοσήματα, τη σχολαστική τήρηση των μέτρων πρόληψης κατά των λοιμώξεων του αναπνευστικού και την έγκαιρη αναζήτηση ιατρικής συμβουλής σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων, προκειμένου να χορηγείται έγκαιρα θεραπεία. Παράλληλα, στον γενικό πληθυσμό που υποψιάζεται ότι νοσεί από τον ιό της Covid-19 συστήνεται ο περιορισμός των επαφών με άλλα υγιή άτομα, και ιδίως όσους ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.

Πάντως, οι «μαγικές» συμβουλές που θα σας προστατεύσουν είναι οι εξής: χρήση μάσκας, ανανέωση ή φιλτράρισμα του αέρα σε εσωτερικούς χώρους και αποφυγή πολυσύχναστων εσωτερικών χώρων ή/και συνωστισμού και, τέλος, ο εμβολιασμός (ενδείκνυται για ηλικιωμένους και κυρίως για όσους εξ αυτών είναι ανοσοκατεσταλμένοι, είτε σχεδιάζουν ένα ταξίδι ή προγραμματίζουν να παρευρεθούν σε μεγάλες εκδηλώσεις, π.χ. ένας γάμος).

Το μυστήριο…

Μυστήριο πάντως εξακολουθεί να παραμένει γιατί η Covid-19 εξαπλώνεται το καλοκαίρι με τόση ευκολία όσο και το χειμώνα, ενώ η γρίπη τείνει να είναι κυρίως μια χειμερινή ασθένεια, λέει ο Linsey Marr, καθηγητής Πολιτικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Virginia Tech, που ειδικεύεται στη μετάδοση παθογόνων μικροοργανισμών.

«Έχω μελετήσει την εποχικότητα της γρίπης για πολλά χρόνια και έχουμε κάποιες υποθέσεις σχετικά με το γιατί κορυφώνεται το χειμώνα», λέει ο Marr και εξηγεί:

«Το ένα είναι ότι ο ιός της γρίπης επιβιώνει καλύτερα σε ξηρές συνθήκες. Ένα άλλο είναι ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι πιο αδύναμο το χειμώνα και ένα τρίτο είναι ότι τα θερμαινόμενα κτίρια είναι ερμητικά σφραγισμένα και ανακυκλώνουν τον μολυσμένο αέρα. Το καλοκαίρι, ορισμένες από αυτές τις συνθήκες ισχύουν σε δροσερά, κλιματιζόμενα κτίρια, ωστόσο δεν βλέπουμε κορύφωση της καλοκαιρινής γρίπης, αλλά του κορονοϊού. Ο SARS-CoV-2 φαίνεται να είναι πιο «σκληρός» από τον ιό της γρίπης», σημειώνει ο Marr, «επομένως μπορεί απλώς να είναι σε θέση να επιβιώνει και να ευδοκιμεί σε συνθήκες που η γρίπη δεν μπορεί».