Καύσωνας: Ποιος κινδυνεύει περισσότερο σήμερα; – Εργαλείο εκτιμά τη θνησιμότητα

Τέσσερις άνθρωποι πέθαναν αυτή την εβδομάδα στην Ιταλία, η οποία βράζει μαζί με την Ελλάδα στον καύσωνα που πλήττει μεγάλο τμήμα της Μεσογείου.

Ωστόσο οι προειδοποιήσεις που εκδίδουν οι αρχές είναι γενικές και δεν κάνουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με την ηλικία ή άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τον κίνδυνο θερμοπληξίας ή θανάτου.

Ένα νέο εργαλείο προειδοποίησης συνδυάζει τώρα την μετεωρολογία με την επιδημιολογία για την εκτίμηση του κινδύνου ανά ηλικία και ανά φύλο.

«Μέχρι σήμερα, οι προειδοποιήσεις θερμοκρασίας βασίζονται μόνο στις φυσικές πληροφορίες των καιρικών προβλέψεων και επομένως αγνοούν την διαφορετική ευαισθησία στη ζέστη ή το κρύο σε επιμέρους πληθυσμιακές ομάδες» ανέφερε στο Euronews o Χοάν Μπαλέστερ Κλάραμουντ, κύριος ερευνητής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας της Βαρκελώνης (ISGlobal).

«Το πρόβλημα είναι ότι οι πληροφορίες αυτές είναι ίδιες για όλους, ενώ στην πραγματικότητα οι επιπτώσεις είναι διαφορετικές» ανά ομάδα.

Καύσωνας και δημόσια υγεία

Το νέο εργαλείο αξιοποιεί δεδομένα για τη θνησιμότητα από τους καύσωνες προηγούμενων ετών, όπως το κύμα ζέστης που εκτιμάται ότι σκότωσε 70.000 Ευρωπαίους το 2022.

Χιλιάδες θάνατοι αναμένονται και τη φετινή χρονιά, η οποία δεν αποκλείεται να αποδειχθεί το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, πέρα από το ρεκόρ του 2023.

Το εργαλείο Forecaster.health, το οποίο συγχρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και τέθηκε σε λειτουργία την Τρίτη, είναι η πρώτη πανευρωπαϊκή, δημόσια πλατφόρμα για την εκτίμηση του κινδύνου θανάτου ανάλογα με τη ζέστη ή το ψύχος.

Ο χάρτης του Forecaster.health για το σύνολο του πληθυσμού την Τετάρτη 17 Ιουλίου. Η Ελλάδα βρίσκεται σε «ακραίο» επίπεδο

Το φύλο και η ηλικία είναι δύο από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν τον κίνδυνο, είπε ο Μάρκος Κουιζάλ-Ζαμοράνο, ερευνητής του ISGlobal που συμμετείχε στην ανάπτυξη της πλατφόρμας.

«Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στη θερμοκρασία από ό,τι οι άνδρες και ότι ο κίνδυνος θανάτου τόσο για τη ζέστη το κρύο αυξάνεται με την ηλικία» εξήγησε.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, ο χάρτης δείχνει ότι το Σάββατο 20 Ιουλίου ο κίνδυνος θα είναι «ακραίος» για τις γυναίκες και τα άτομα 85 ετών και άνω και στα δύο φύλα, ενώ στους άνδρες και τις μικρότερες ηλικίες υπάρχουν περιοχές όπου ο κίνδυνος θα είναι «υψηλός» ή «μέτριος».

Γιατί οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες

«Δεν είμαι 100% σίγουρος πως όλες οι ηλικιωμένες γυναίκες γνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τους άνδρες» επισήμανε ο Μπαλέστερ.

Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, ορισμένοι από τους οποίους είναι κοινωνικο-οικονομικοί, είπε. Οι γυναίκες για παράδειγμα τείνουν να έχουν χαμηλότερα εισοδήματα και είναι πιθανότερο να μην διαθέτουν κλιματιστικό. Είναι επίσης πιθανότερο να έχουν μείνει χείρες και να μένουν μόνες.

Όπως είπε ο ερευνητής, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η ζέστη συνήθως σκοτώνει ανθρώπους με υποκείμενα νοσήματα  όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, τα λοιμώδη νοσήματα και ο καρκίνος.

Στους άνδρες, αυτά τα υποκείμενα νοσήματα τείνουν να εμφανίζονται σε μικρότερη ηλικία, κάτι που σημαίνει ότι οι νεαροί άνδρες κινδυνεύουν στην πραγματικότητα περισσότερο από τις νέες γυναίκες, κατά μέσο όρο.

Πώς προβλέπεται η θνησιμότητα λόγω καύσωνα;

Το Forecaster.health αντλεί δεδομένα από την ευρωπαϊκή βάση δεδομένων θνησιμότητας EARLY-ADAPT, η οποία συγκεντρώνει στοιχεία για 581 περιοχές σε 31 ευρωπαϊκές χώρες.

Οι χρήστες εισάγουν την ημερομηνία για την οποία θέλουν να δουν προβλέψεις τις επόμενες εβδομάδες και φιλτράρουν τα αποτελέσματα ανά φύλο ή ηλικία.

Το επίπεδο κινδύνου –χαμηλό, μέτριο, υψηλό και ακραίο- εκφράζει το ποσοστό των θανάτων που αναμένεται να αποδοθούν στη ζέστη. Για παράδειγμα, το ακραίο επίπεδο σημαίνει ότι η θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει πάνω από το 20% των θανάτων μια συγκεκριμένη ημέρα.

«Σκέφτομαι πάντα τον πατέρα μου που είναι 95 ετών» είπε ο Μπαλέστερ. «Παρόλο που έχει γιο επδημολόγο, και πάντα του το λέω, δεν έχει αντιληφθεί τον κίνδυνο που τον αφορά. Φαντάζομαι λοιπόν ότι στον γενικό πληθυσμό υπάρχει έλλειψη γνώσης για αυτά τα θέματα».

«Πρέπει να προσφέρουμε προειδοποιήσεις προσαρμοσμένες στα χαρακτηριστικά κάθε ανθρώπου» τόνισε.

Στο μέλλον, η πλατφόρμα του Forecaster.health  σχεδιάζεται να αναβαθμιστεί ώστε να καλύπτει και άλλους κινδύνους όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση.