Ασθένεια, εξάρτηση και θάνατος: Η σκοτεινή πραγματικότητα πίσω από την περλέ πρόζα της Τζέιν Όστεν

Αν υπάρχει μια συγγραφέας στην οποία στρέφεται κανείς για να βρει την απόλυτη άνεση στο διάβασμα, αυτή είναι η Τζέιν Όστεν. Οι λέξεις της είναι καθησυχαστικά διαχρονικές. Η υπέροχα αιχμηρή πρόζα της, η σίγουρη γνώση ότι όλοι οι αξιοπρεπείς θριαμβεύουν στο τέλος: είναι σαν ένα κομμάτι κέικ, ένα ζεστό μπάνιο και το χάιδεμα του σκύλου, όλα αυτά αμπαλαρισμένα σε μορφή βιβλίου.

Είναι εύκολο να υποθέσει κανείς ότι η συγγραφέας που δημιούργησε τόσο σπαρταριστές ηρωίδες όπως η Ελίζαμπεθ Μπένετ και η Έμμα Γουντχάουζ είχε και η ίδια μια γοητευτική, ηλιόλουστη ζωή και ότι τα βιβλία της είναι τόσο απαλλαγμένα από σκιές όσο φαίνονται αρχικά. Αλλά όπως μας υπενθυμίζει ένα νέο βιβλίο του 2019, το The Austen Girls, της Helen Amy (Amberley Publishing), η αλήθεια είναι πολύ πιο σκοτεινή.

Κίτρινος πυρετός και κρυφά αισθήματα

Αφού κατέρριψε μερικές υποθέσεις για τη συγγραφέα, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι η έλλειψη μνηστήρων την ανάγκασε να μείνει γεροντοκόρη, η Helen Amy γράφει: «Ένας άλλος μύθος για την Τζέιν Όστεν, που ξεκίνησε από ορισμένους από τους πρώτους βιογράφους της, συμπεριλαμβανομένου του ανιψιού της, ήταν ότι ζούσε μια ήρεμη και ξέγνοιαστη ζωή.

Η οικογένεια Όστεν, όπως και οι περισσότεροι άλλοι, είχε το μερίδιό της σε πένθος και τραγωδία».

Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι ξαφνικοί πρόωροι θάνατοι του αρραβωνιαστικού της αγαπημένης μεγαλύτερης αδελφής της Τζέιν, Κασσάνδρας, Τόμας Φάουλ, από κίτρινο πυρετό, του μοναδικού άνδρα για τον οποίο η ίδια η Τζέιν κουβαλούσε σοβαρά αισθήματα.

Τα πιο αγαπημένα της μυθιστορήματα είναι όλα ζωηρά ρομάντζα, γραμμένα πρώτα για να διασκεδάσει την ίδια της την οικογένεια με ρεαλιστικά πορτρέτα και φιλόξενες παρωδίες

Δείτε το σχετικό βίντεο 

Ο θάνατος στη γέννα

Ο θάνατος στη γέννα ήταν τόσο συχνός που η Amy σημειώνει πώς η Τζέιν Όστεν αποσιώπησε το γεγονός ότι δύο γυναίκες της περιοχής είχαν πεθάνει πρόσφατα στον τοκετό μιλώντας σε μια κουνιάδα της που περίμενε νευρικά το πρώτο της παιδί.

Μια άλλη κουνιάδα, η Ελίζαμπεθ Όστεν, πάλεψε με την εγκυμοσύνη του 11ου παιδιού της για να πεθάνει ξαφνικά, λίγες μέρες μετά τη γέννα. Όπως έγραψε η εμβρόντητη κόρη της, Φάνι, στο ημερολόγιό της, το οποίο δημοσιεύεται στο βιβλίο Austen Girls:

«Ω! Τα άθλια γεγονότα αυτής της ημέρας! Η μητέρα μου, η αγαπημένη μου μητέρα, ξεριζώθηκε από κοντά μας αφού είχαμε φάει ένα πλούσιο δείπνο. Αρρώστησε βίαια και εξέπνευσε (ο Θεός να μας λυπηθεί) μετά από μισή ώρα».

Ένας αδυσώπητος αγώνας επιβίωσης

Η Τζέιν Όστεν γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου του 1775 και πέθανε στις 18 Ιουλίου του 1817, σε ηλικία μόλις 41 ετών, από μια πάθηση την οποία υποβάθμισε ως «χολή» ή «ρευματισμούς», αλλά εκ των υστέρων θεωρήθηκε ότι ήταν είτε η νόσος του Άντισον, μια σοβαρή διαταραχή των επινεφριδίων, είτε το λέμφωμα του Χότζκιν, ένας καρκίνος.

Η ζωή της τελείωσε πριν αρχίσει πραγματικά η σύγχρονη ιατρική: ήταν η εποχή των φαρμακοποιών, των ξαφνικών θανάτων, των αναπήρων που έπιναν ιαματικά νερά, των θεραπειών με βδέλλες για τους πονοκεφάλους της μητέρας της και της υπομονετικής ακρόασης των κραυγών καθώς καθόταν περιμένοντας την ανιψιά της στον οδοντίατρο.

Η Γεωργιανή Αγγλία μπορεί να είχε καλύτερους τρόπους και εντυπωσιακά καπέλα, αλλά δεν ήταν μια περίοδος για λιπόψυχους. Και αυτό ίσχυε ακόμη και για τους προνομιούχους ευγενείς, την τάξη στην οποία ανήκε και για την οποία έγραψε η Όστεν. Για τις φτωχότερες τάξεις, όπως γράφει η Amy, «το βιοτικό επίπεδο ήταν χαμηλότερο τον 18ο αιώνα απ’ ό,τι κατά τη μεσαιωνική περίοδο» και «η ζωή ήταν ένας αδυσώπητος αγώνας επιβίωσης».

Photo: YouTube

Ο γάμος σήμαινε μια τρομακτική απώλεια ελέγχου

Πώς, τελικά, αυτή η σκληρή πραγματικότητα της ζωής στο γύρισμα του 19ου αιώνα μπήκε στη μαργαριταρένια πεζογραφία της Όστεν; Η απάντηση είναι έμμεση. Τα πιο αγαπημένα της μυθιστορήματα είναι όλα ζωηρά ρομάντζα, γραμμένα πρώτα για να διασκεδάσει την ίδια της την οικογένεια με ρεαλιστικά πορτρέτα και φιλόξενες παρωδίες.

Η κύρια ένδειξη της επισφαλούς εποχής της είναι το πλούσιο καστ των πενθούντων: χήρες, χήροι, ορφανά. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το φινάλε κάθε πλοκής είναι η πρόταση γάμου και όχι ο πραγματικός γάμος. Ενώ αυτό οφείλεται αναμφίβολα σε λογοτεχνικές και κοινωνικές συμβάσεις, αντανακλά επίσης έναν κόσμο όπου ο γάμος σήμαινε μια τρομακτική απώλεια ελέγχου.

Θα ήταν άραγε το ευτυχισμένο τέλος της Ελίζαμπεθ Μπένετ ως κυρία Ντάρσι τόσο ευτυχισμένο αν έπρεπε να περάσει την εγκυμοσύνη και τον τοκετό 11 φορές στη σειρά χωρίς ιατρική φροντίδα;

Photo: YouTube

Η μοναδική επιλογή ζωής

Ο γάμος ως ένα είδος νοητικού υπολογισμού -από τη μια πλευρά, να μην θέλεις να γίνεις βάρος στην οικογένειά σου- από την άλλη, να ελπίζεις να παντρευτείς από έρωτα- ήταν τόσο οικείος στη συγγραφέα όσο και κομβικός για τις πλοκές της. Με τον πατέρα της να μην μπορεί να διαθέσει προίκα, η Όστεν βρισκόταν σε παρόμοια θέση με τις αδελφές Μπένετ: αρχικά δέχτηκε πρόταση γάμου από πλούσιο μνηστήρα που δεν αγαπούσε, πριν το σκεφτεί ξανά και τον απορρίψει την επόμενη μέρα.

Μια πρόταση γάμου τελείωνε κάθε μυθιστόρημα όχι μόνο επειδή ήταν ρομαντική, αλλά επειδή για τις γυναίκες για τις οποίες έγραψε η Όστεν, αυτή η μία απάντηση «ναι ή όχι» ήταν η μόνη επιλογή που θα έκαναν ποτέ: η ιδιωτική τους ζωή, το πού θα ζούσαν, οι φιλίες τους, το πώς θα περνούσαν τις μέρες τους, όταν η εργασία και η σοβαρή μόρφωση θεωρούνταν «αντιγυναικεία».

Ο φανταστικός κόσμος της Τζέιν Όστεν μετατρέπει την ανελέητη λοταρία της αγοράς γάμου σε έναν καταπραϋντικό, καλά οργανωμένο παράδεισο, όπου υπάρχει ένας κύριος Ντάρσι για να εξισορροπήσει κάθε Ελίζαμπεθ Μπένετ, ένας ακλόνητος Φρέντερικ Γουέντγουορθ για κάθε Αν Έλιοτ, ένας ευσεβής Έντμουντ Μπέρτραμ για κάθε Φάνι Πράις.

Η δική της ευτυχία

Φαίνεται ότι η ίδια η συγγραφέας αποφάσισε ότι το εισιτήριο που είχε ανάμεσα στα χέρια της -μια ικανοποιημένη οικογενειακή ζωή με την αδελφή της, αμέτρητα ανίψια και χρόνο για να γράφει- ήταν πιο ασφαλές στοίχημα από τον πραγματικό γάμο.

Συνέχισε να εργάζεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της ασθένειάς της, με την Πειθώ (Persuation), το τελευταίο της μυθιστόρημα, να εκδίδεται έξι μήνες μετά τον θάνατό της, το 1817.

Πάνω από δύο αιώνες αργότερα, τα μυθιστορήματά της εξακολουθούν να παρηγορούν και να εμπνέουν, όσο κι αν πολλές σκιές παραμονεύουν ανάμεσα στις γραμμές.

*Με στοιχεία από independent.co.uk