Γιάννης Τσαρούχης – «Οι μεγάλες βεντέτες με απωθούν»

«Στην παιδική σας ηλικία τι νομίζατε ότι θα γίνετε;» ρωτάει ο δημοσιογράφος Γιώργος Γκίλσον, το 1980, τον Γιάννη Τσαρούχη, όταν τον συνάντησε στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

«Πολλά πράγματα» απαντά ο Τσαρούχης. «Ένα από τα κυριότερα ήταν να γίνω ακροβάτης γιατί μου άρεσε πολύ το ιπποδρόμιο και ό,τι έβλεπα στο ιπποδρόμιο εμιμούμην, βάζοντας σχοινιά μέσα στους δύο μεντεσέδες της πόρτας. Ήθελα να περπατώ επάνω σε ένα σχοινί, να κρεμιέμαι ανάποδα… Ένα άλλο επάγγελμα που μου άρεσε πάρα πολύ ήταν να γίνω δεσπότης, διότι μου άρεσε να τους βλέπω στις λιτανείες με τα χρυσά άμφια και τις μίτρες να παρελαύνουν. Αλλά ποτέ δεν σκέφθηκα ότι θα γίνω ζωγράφος.

»Όλο ζωγράφιζα από μικρό παιδί και έκανα και κατασκευές αρχιτεκτονικές ­ εσωτερικών χώρων ιδίως ­ έκανα κρεβατοκάμαρες, τραπεζαρίες και μου άρεσε πολύ το θέατρο… Αλλά ζωγραφική έκανα διότι το ζήτησαν οι άλλοι ­ είτε ήταν θεατές είτε ήταν έμποροι πινάκων. Νόμιζαν ότι έχω ταλέντο… ακόμη δεν το κατάλαβα αυτό».

Photo: Facebook / Γιάννης Τσαρούχης

«Βρήκα ανώμαλη την κατάσταση της δικτατορίας στην Ελλάδα»

Ο Γιάννης Τσαρούχης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 13 Ιανουαρίου του 1910 και πέθανε στην Αθήνα στις 20 Ιουλίου του 1989. Φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, ενώ παράλληλα μαθήτευσε κοντά στον Φώτη Κόντογλου, ο οποίος τον μύησε στη βυζαντινή ζωγραφική, ενώ μελέτησε την λαϊκή αρχιτεκτονική και ενδυμασία. Μαζί με τους Πικιώνη, Κόντογλου και Αγγελική Χατζημιχάλη πρωτοστάτησε στο αίτημα της εποχής για την ελληνικότητα της τέχνης.

Το διάστημα 1935 – 1936 αφού πρώτα επισκέφτηκε τη Κωνσταντινούπολη, ταξίδεψε στο Παρίσι και στην Ιταλία.

«Στη Γαλλία πήγα για πολλούς λόγους. Πρώτον, γιατί ήταν άρρωστη η αδελφή μου και έπρεπε να την πάω σε γιατρούς ειδικούς. Δεύτερον, γιατί βρήκα ανώμαλη την κατάσταση της δικτατορίας στην Ελλάδα και νόμισα ότι πρέπει ­ όπως πηγαίνει κανείς σε ένα υπόστεγο όταν βρέχει ­ νόμισα ότι καλό είναι να αποσυρθώ για λίγο.

»Είχα ανάγκη να γνωρίσω την κλασική ζωγραφική της Γαλλίας και της Ιταλίας που υπάρχει στα μουσεία και διάλεξα αυτό το μέρος διότι μιλούσα τη γλώσσα τους. Θα μπορούσα να είχα πάει στην Αμερική ή στην Αγγλία, αλλά εκεί δεν ξέρω καλά τη γλώσσα και θα δυσκολευόμουν» θα πει στον Γιώργο Γκίλσον, το 1980.

«Στην Ελλάδα συμβιώνει το κάλλιστο με το χείριστο. Η μικρή Ελλάς είναι όλος ο κόσμος. Υπάρχει το καλό και το κακό»

Photo: Facebook / Γιάννης Τσαρούχης

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη – Yannis Tsarouchis Foundation (@yannis_tsarouchis_foundation)

«Το “γιατί εσύ” και όχι “εγώ”»

«Στην Ελλάδα συμβιώνει το κάλλιστο με το χείριστο. Η μικρή Ελλάς είναι όλος ο κόσμος. Υπάρχει το καλό και το κακό. Χρειάζεται κουράγιο να παραδεχτείς την Ελλάδα και ν’ αποφασίσεις να ’σαι Ελληνας» θα πει ο Γιάννης Τσαρούχης σε άλλη συνέντευξή του, μερικά χρόνια αργότερα, το 1988, στην Εύα Νικολαΐδου για το περιοδικό «ΕΝΑ».

«Όλοι ποθούν την πρόοδο. Φτάνουμε σε μια ισότητα εκ των κάτω προς τα άνω. Το εξαιρετικό άτομο άλλοτε ετιμάτο και εξυπηρετούσε το σύνολο. Σήμερα το εξαιρετικό άτομο κρίνεται από το σύνολο των μέτριων ανθρώπων και μπαίνει σε μια κλίνη του Προκρούστη και κονταίνει.

»Το “γιατί εσύ” και όχι “εγώ”, είναι το συνηθισμένο που ακούει κανείς σήμερα. Δεν υπάρχει ένα ομαδικό ιδανικό που το πιστεύουν όλοι οι άνθρωποι, οπότε να κρίνονται οι αξίες με το τι εξυπηρετούν σ’ αυτό το ομαδικό ιδανικό».

Δείτε το βίντεο με τη συνομιλία του Γιάννη Τσαρούχη και του Μάνου Χατζιδάκι 

«Ο φόβος μήπως πούνε λαϊκό ένα πράγμα»

Ο Γιάννης Τσαρούχης υπήρξε ίσως ο πλέον διακεκριμένος εκπρόσωπος της εικαστικής γενιάς του ΄30, που προσπάθησε ιδιαίτερα να συγκεράσει τις επιταγές της ελληνικότητας με το ιδίωμα του μοντερνισμού. Ως ζωγράφος των παθών του σώματος ναρκοθέτησε την μικροαστική αισθητική της δεκαετίας του ΄50. Αργότερα στράφηκε σε μια ζωγραφική πιο δυτικότροπη. Ο ίδιος πέραν του εικαστικού του έργου θα μείνει στην ιστορία ως ο κορυφαίος έλληνας σκηνογράφος.

Τον Ιούλιο του 1981 ο Γιάννης Τσαρούχης, σε ηλικία 71 χρόνων, παρέδωσε μια σειρά μαθημάτων για την ιστορία της ελληνικής ζωγραφικής στο Ιωνικό Κέντρο της Χίου. Παρότι πάγια τακτική του ήταν να αρνείται να καταγράφεται η φωνή του, η περίπτωση εκείνη αποτέλεσε εξαίρεση. Έτσι δέχτηκε να ηχογραφηθεί από το Τρίτο Πρόγραμμα, με τη φροντίδα του Μάνου Χατζιδάκι, και να κινηματογραφηθεί.

Το πολύτιμο υλικό που προέκυψε απομαγνητοφωνήθηκε από τη ζωγράφο Ευφροσύνη Δοξιάδη και πρόσφατα κυκλοφόρησε σε βιβλίο με τίτλο «Μαθήματα ζωγραφικής».

«Δεν μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλομε στη ζωγραφική, αλλά ό,τι μας λένε τα υλικά μας. Και η νίκη είναι ότι υποτάσσομε και μας υποτάσσουνε. Αν δεν υποταχτούμε στον χαρακτήρα τους, στη θέλησή τους, η ζωγραφική θα γίνει ψεύτικη και ανόητη. Η δεξιοτεχνία του ζωγράφου είναι να κάνει αυτό που του αντιστέκεται να μην αντιστέκεται. Αλλά όχι πολεμώντας το και βασανίζοντάς το, αλλά αφήνοντάς το να μιλήσει» εξηγεί μεταξύ άλλων.

«Ο φόβος μήπως πούνε λαϊκό ένα πράγμα είναι ο μεγαλύτερος πανικός του Έλληνος» συνεχίζει σε άλλο σημείο, ενώ μεγαλύτερη πηγή του κακού θεωρεί την αγραμματοσύνη.

«Αλλά αυτό το πράγμα η κοινωνία ­ για να είναι πιο ήσυχη και κατά τη φαντασία της πιο προστατευμένη ­ το απαγορεύει»

Ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Διονύσης Φωτόπουλος και ο Μάνος Χατζιδάκις, το 1988. Η εικόνα είναι ζωγραφισμένη από τον Τσαρούχη. / Photo: Facebook/ Μάνος Χατζιδάκις

«Τα πράγματα μας καλούν σε μια μέθη, σε έναν ενθουσιασμό και σε ένα παραλήρημα»

­«Τι συμβουλή θα μπορούσατε να δώσετε στους νέους καλλιτέχνες του σήμερα, παίρνοντας από την πλούσια και μακρόχρονη εμπειρία σας;» τον ρωτάει ο Γιώργος Γκίλσον, το 1980.

«Την ίδια συμβουλή που δίνω στον εαυτό μου: να βρουν ένα κτήμα να καλλιεργούν για να μην κάνουν ουρές να βρουν μια εργασία και μια εργασία που θα τους αφήνει ελεύθερες ώρες. Η γεωργία αφήνει περισσότερες ελεύθερες ώρες από ό,τι άλλες δουλειές σε μια τράπεζα, ένα γραφείο, ένα εργοστάσιο. Και να εξομολογούνται με την τέχνη τους, να μιλούν για τη ζωή τους, γι’ αυτό που τους ενδιαφέρει. Όταν κανείς εξομολογείται, εκατομμύρια ανθρώπων βρίσκουν ικανοποίηση και ξαλαφρώνουν» απαντάει αυτός ενώ στην επόμενη ερώτηση του δημοσιογράφου, «η δικιά σας εξομολόγηση τι μορφή παίρνει;», ο Γιάννης Τσαρούχης απαντάει με μια ανυπέρβλητη αλήθεια, τόσο λυτρωτική όσο ο αέρας που αναπνέουμε και το νερό που πίνουμε:

«Είναι εξομολόγηση προς την αγάπη, προς τη ζωή την οποία η ζωή η ίδια μας υπαγορεύει. Κάθε συγκίνηση, κάθε μεταφυσική χαρά που ένιωσα από το θαύμα της ζωής και της δημιουργίας προσπαθώ να τις εκφράσω. Αλλά αυτό το πράγμα η κοινωνία ­ για να είναι πιο ήσυχη και κατά τη φαντασία της πιο προστατευμένη ­ το απαγορεύει. Τα πράγματα μας καλούν σε μια μέθη, σε έναν ενθουσιασμό και σε ένα παραλήρημα. Το να ελευθερώνεται κανείς από τους φόβους και να εκφράζει αυτό το παραλήρημα είναι νομίζω αυτό που ονομάζω εξομολόγηση του καλλιτέχνη. Και γενικώς να ενώνω τη ζωή μου με την παιδική μου ζωή, να μη χωρίζεται με ένα παραπέτασμα σιδερένιο η παιδική ζωή με τη ζωή του ενηλίκου».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη – Yannis Tsarouchis Foundation (@yannis_tsarouchis_foundation)