Την περίοδο που προηγήθηκε της τουρκικής εισβολής, κατά τη διάρκειά της αλλά και μετά από αυτήν, οι ΗΠΑ εκτόξευσαν δορυφόρους και παρακολουθούσαν την ευρύτερη περιοχή της Κύπρου, αποτυπώνοντας σημαντικά στοιχεία μέσω φωτογραφιών οι οποίες τραβήχτηκαν, πριν 50 χρόνια, από τον ουρανό (στη φωτογραφία, επάνω, τα τουρκικά αποβατικά σκάφη έχουν φτάσει στην Κύπρο ενώ παρακολουθούνται από τον… Μεγάλο Αδελφό, εικόνες κάτω).

Αφορούν στην επίθεση της τουρκικής αεροπορίας σε φάλαγγα οχημάτων στον Κοντεμένο (που είχε ως αποτέλεσμα νεκρούς και τραυματίες) μέχρι και το Πέντε Μίλι, όπου πραγματοποιήθηκε η απόβαση των Τούρκων, στην καταστροφή της 181 ΜΠΠ (Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού) στο Συγχαρί αλλά και στη φυλακή των Αδάνων στην Τουρκία, στην οποία, σύμφωνα με μαρτυρίες, υπήρχαν αγνοούμενοι.

Οι δορυφόροι βρίσκονταν σε τροχιά κατά την περίοδο που εκδηλώθηκαν το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή

Μετά την απόβαση, ο δορυφόρος των ΗΠΑ καταγράφει τις θέσεις των τούρκων στρατιωτών, όπως φαίνονται και στη φωτογραφία, κάτω, που τραβήχτηκε από αυτόπτες μάρτυρες

Τα ντοκουμέντα ήρθαν στο φως ύστερα από έρευνα του ιστορικού ερευνητή και ειδικού στα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών (GIS) και τηλεπισκόπησης, Οδυσσέα Χρίστου.

O κ. Χρίστου είναι ο διαχειριστής της σελίδας «1974 Μαρτυρίες & Τεκμήρια» στο Facebook και παρουσίασε τα αποτελέσματα της έρευνάς του στο συνέδριο «Στρατιωτικές όψεις της Τουρκικής Εισβολής του 1974 στην Κύπρο», στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Κύπρου, όπως μεταδίδει ο Φιλελεύθερος.

Δέος προκαλεί το γεγονός ότι ο ένας εκ των δορυφόρων, με την κωδική ονομασία «Κλειδαρότρυπας» (KH-9 Hexagon), τραβούσε φωτογραφίες από ύψος 150 χιλιομέτρων. Για την καταγραφή των γεγονότων χρησιμοποιήθηκε και δεύτερος (KH-8 Gambit 3) με δυνατότητα ανάλυσης στα 10 εκατοστά.

Εκτοξεύσεις

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, εκτόξευση δορυφόρου των ΗΠΑ καταγράφεται στις 10/4/1974 και ακολουθεί άλλη αποστολή τον Ιούνιο, με δυνατότητα μεγαλύτερης ευκρίνειας και κύκλο δράσης/παρακολούθησης 30-45 ημερών.

Ο «αδελφός» δορυφόρος, ο Hexagon, που δρα την ίδια περίοδο, και η αιώρηση του οποίου διαρκεί μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, παρείχε ανάλυση στο 1,2 μέτρα.

Οι δορυφόροι αυτοί βρίσκονταν σε τροχιά στο χρονικό διάστημα κατά το οποίο εκδηλώθηκαν το πραξικόπημα, στις 15 Ιουλίου, και η τουρκική εισβολή στις 20 Ιουλίου.

Μεσολαβεί κάποιο κενό παρακολούθησης μετά τις 24 Ιουλίου, και στις 14 Αυγούστου οι Αμερικανοί εκτοξεύουν ειδικό δορυφόρο που έχει τη δυνατότητα να επικεντρώνεται σε επιλεγμένους στόχους και να τους καταγράφει. Πρόκειται για τον προαναφερθέντα με δυνατότητα ανάλυσης 10 εκατοστών.

Η Dragon Lady

Προφανώς, αν λάβουμε υπόψη και την ημερομηνία εκτόξευσης, αυτός ανέλαβε να καταγράψει τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής.

Το αναγνωριστικό αεροσκάφος των ΗΠΑ U-2 Dragon Lady που στάθμευε στο Ακρωτήρι

Στις 29 Οκτωβρίου 1974 εκτοξεύεται άλλος δορυφόρος της σειράς Hexagon, ο οποίος κατέγραψε πολύτιμες εικόνες (στις 7 Νοεμβρίου) ως προς τα αποτελέσματα της τουρκικής εισβολής.

Επίσης, από τις 21 Απρίλιου του 1974 επιτηρούσε πάνω από την Κύπρο και η «Δρακουλίνα» (κατασκοπευτικό αεροσκάφος μεγάλου υψομέτρου U-2 Dragon Lady).

Πρόκειται για ένα σμήνος αεροσκαφών U-2 Dragon Lady, με κατάλληλο εξοπλισμό υποστήριξης, που έφτασε στο Ακρωτήρι της Κύπρου στο πλαίσιο της επιχείρησης Olive Harvest (επιτήρηση της ειρηνευτικής συμφωνίας Αίγυπτου – Ισραήλ).

Στις 13 Αυγούστου (μια μέρα πριν την έναρξη της δεύτερης τουρκικής εισβολής) η Washington Post δημοσιεύει άρθρο το οποίο αναφέρεται στην εκτόξευση σοβιετικού δορυφόρου που τέθηκε σε τροχιά πάνω από την Κύπρο.

Η είδηση αναδημοσιεύτηκε σε εφημερίδες στην Ελλάδα και στον Φιλελεύθερο της Κύπρου στις 14 Αυγούστου 1974 υπό τον τίτλο «Σοβιετικός δορυφόρος παρηκολούθησε την εισβολήν».

Τι κατέγραφαν

Από τη μελέτη σειράς εγγράφων όπως και των απορρήτων Comirex comments (Επιτροπή Απαιτήσεων και Εκμετάλλευσης Εικόνων) προκύπτει, σύμφωνα με τον κ. Χρίστου, ότι την περίοδο των γεγονότων βρίσκονταν σε τροχιά δύο αμερικάνικοι κατασκοπευτικοί δορυφόροι.

Α) Ο KH-8 Gambit που μεταξύ 17 – 21 Ιουλίου φωτογράφησε την Κύπρο ενώ βρισκόταν στο τέλος της αποστολής του, τα δεδομένα και οι λεπτομέρειες της οποίας είναι διαβαθμισμένα και μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν.

Ο κ. Χρίστου εκτιμά πως κατέγραψε τη συγκέντρωση στρατευμάτων στις ακτές της Τουρκίας προ της εισβολής και το προγεφύρωμα μετά την απόβαση στο Πέντε Μίλι.

Β) Ο δορυφόρος KH-9 Hexagon που φωτογράφιζε από ύψος 150 χιλιομέτρων, και στις 20 και 24 Ιουλίου κατέγραψε την Τουρκία (Αδανα, Ιντσιρλίκ, Μερσίνα) και ολόκληρη την Κύπρο.

Εντολές σάρωσης με ελληνικό ενδιαφέρον, κατά την επίμαχη περίοδο, για τον αμερικανικό κατασκοπευτικό δορυφόρο KH-9 Hexagon

Τα δεδομένα αυτά έχουν αποχαρακτηριστεί και από το 2020 βρίσκονται υπό διερεύνηση. Οπως αναφέρει ο κ. Χρίστου μέχρι στιγμής έχουν εξαχθεί πολύτιμα συμπεράσματα.

Η απόκτηση των δεδομένων

Ο ίδιος εξηγεί ότι κάποια στιγμή το 2011 οι Αμερικανοί αποδέσμευσαν τα δεδομένα αλλά η ερευνητική διαδικασία ήταν πολύπλοκη καθώς το υλικό βρισκόταν σε αποθήκες, σε ρολά, και έπρεπε να γνωρίζει κανείς τι ακριβώς ζητούσε, ποια περίοδο αφορούσε κ.ο.κ.. Από το 2020 η πρόσβαση έγινε πιο εύκολη.

Στόχος μου, όπως λέει, ήταν να εντοπίσω πληροφορίες για την ιστορική έρευνα αλλά και για τους αγνοούμενους. Ετσι απέκτησα τα δεδομένα από τον δορυφόρο Hexagon που αφορούσαν τις καταγραφές 20 και 24 Ιουλίου και μία στις 11 Νοεμβρίου.

Ο κ. Χρίστου επισημαίνει ότι μια φωτογράφηση του δορυφόρου αφορά στην καταστροφή της 181 ΜΠΠ στο Συγχαρί ύστερα από βομβαρδισμό.

Φαίνονται καπνοί πάνω από το Συγχαρί, καθώς και η φάλαγγα που κινείται προς το βουνό ενώ διακρίνεται και ένας νεκρός ο οποίος αναζητείται μέχρι και σήμερα.

Τον Νοέμβριο, υπάρχει άλλη φωτογραφία που παραπέμπει σ’ ανάχωμα ή εκταφή, και στην εκτέλεση δύο ανδρών οι οποίοι επέβαιναν σε λεωφορεία από την περιοχή Κουτσοβέντη, και άλλων δύο που κατέβηκαν από το βουνό όταν διαλύθηκε η 181 ΜΠΠ.

Διακρίνονται καπνοί από οχήματα της 33ης Μοίρας καταδρομών που χτυπήθηκαν το πρωί της 20ης Ιουλίου και, επίσης, η μάντρα του γηραιότερου αγνοουμένου. Τέλος, καταγράφονται από τον δορυφόρο οι φυλακές των Αδάνων.

«Μας δείχνει το σκεπτικό»

Συνοπτικά, πάνω από την Κύπρο εκείνη την περίοδο βρίσκονταν όλοι οι διαθέσιμοι δορυφόροι των ΗΠΑ αλλά και της Σοβιετικής Ενωσης, λέει ο κ. Χρίστου στο Σίγμα (βίντεο, κάτω). Το γεγονός αυτό μας δείχνει ποιο ήταν το σκεπτικό που ήρθαν και φωτογράφησαν την Κύπρο τη συγκεκριμένη μέρα, μας δίνει κάποια στοιχεία για το τι συνέβαινε στο παρασκήνιο.

Ο αμερικανικός δορυφόρος KH-9 Hexagon καταγράφει την τουρκική απόβαση στην Κύπρο

Οι Αμερικάνοι λένε, «εμείς αιφνιδιαστήκαμε», όσον αφορά στο πραξικόπημα και, πράγματι, αυτό δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, αναφέρει ο κ. Χρίστου. Τα έγγραφα των Αμερικάνων αναφέρουν ότι αιφνιδιάστηκαν, προσθέτει.

Οσον αφορά στην εισβολή; «Στην εισβολή ήταν σίγουρο, όλοι το ξέρανε, και μάλιστα 20 Ιουλίου στις 10 το πρωί προγραμμάτισαν τον δορυφόρο τους να βρίσκεται πάνω από την Κύπρο και κατέγραψε όλη την περιοχή από την Κύπρο μέχρι επάνω στα Αδανα, στο Ιντσιρλίκ κ.λπ.

»Πήρε μια μεγάλη περιοχή αυτό, ενδεχομένως για να δουν τις συγκεντρώσεις στρατού που είχαν οι Τούρκοι και πώς εξελίσσεται η εισβολή» επισημαίνει.

«Το ζόρι των Αμερικάνων ήταν γιατί δεν είχαμε εγκαίρως πληροφορίες ότι θα γίνει το πραξικόπημα και αιφνιδιαστήκαμε. Αυτό ήταν το πρόβλημά τους. Οσον αφορά την τουρκική εισβολή, το ξέρανε. Ολοι το ξέρανε… Το γράφαν οι εφημερίδες, δείχναν στα πλάνα τον αποβατικό στόλο. Δεν υπάρχει εκεί θέμα αιφνιδιασμού», εξηγεί ο κ. Χρίστου.

Οι φήμες για τη Βουλγαρία

Επιχειρεί, επίσης, να ρίξει φως, μέσα από την έρευνά του, και σ’ ένα παράλληλο με την εισβολή γεγονός που φέρεται να διαδραματίστηκε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.

Υπήρχαν φήμες ότι η Βουλγαρία συγκέντρωνε στρατεύματα στα σύνορα με την Ελλάδα και η χούντα τις χρησιμοποίησε ως πρόσχημα για να μην βοηθήσει στην Κύπρο, λέγοντας ότι κινδυνεύουμε από τη Βουλγαρία.

«Πράγματι, οι δορυφόροι φωτογράφιζαν εκεί, που σημαίνει ότι πρέπει να υπήρχε κάποια ένταση» σύμφωνα με τον κ. Χρίστου, που διευκρινίζει ότι τότε η κεντρική άποψη ήταν πως τις φήμες αυτές διέδιδαν το ΝΑΤΟ και οι Αμερικάνοι.

«Φαίνεται, εντέλει, ότι υπήρχε μια επιχείρηση παραπλάνησης. Υπήρξαν κάποιες μετακινήσεις στρατευμάτων, όχι όμως τόσο μεγάλες που να δικαιολογούν τον πανικό» υπογραμμίζει.

«Τότε, το 74, λίγοι μπορούσαν να φανταστούν ότι υπάρχει τέτοια τεχνολογία. Ο ένας ο δορυφόρος είχε 10 εκατοστά ανάλυση. Αυτό που έχουμε σήμερα στο Google Maps είναι στα 50 εκατοστά για εμπορική χρήση, τότε ήταν 10 εκατοστά» καταλήγει ο κ. Χρίστου.

Headlines