23 προς 24 Ιουλίου 1974: Μείζων ώρα του Νεώτερου Ελληνισμού

[…]

Δεν ξέρω ποια δοκιμασία ήταν η πιο δυσβάσταχτη: τα εφτά χρόνια από την 21η Απριλίου 1967 ή οι εφτά μήνες από την 25η Νοεμβρίου 1973 (σ.σ. τότε καταλύθηκε, κατόπιν αιφνιδιαστικής επεμβάσεως των Ενόπλων Δυνάμεων, το καθεστώς του Γεωργίου Παπαδόπουλου και καταργήθηκε η βραχύβια κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη); Εκείνο που ξέρω είναι πως η επτάωρη εκτόνωση του συσσωρευμένου άγχους και φόβου, της απανωτής ταπείνωσης και οργής, από το βραδάκι της 23ης Ιουλίου ως τις πρώτες ώρες της 24ης έδειξε θαυμαστή την πολιτική ωριμότητα του λαού.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 27.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αποκορύφωμά της η θριαμβική υποδοχή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ολότελα αυθόρμητη και ανοργάνωτη για μια φορά, ήταν από τις μείζονες ώρες που έζησε ο Νεώτερος Ελληνισμός — σαν εκείνη που απομνημείωσε ο Μακρυγιάννης:

Σήμερα ξαναγεννιέται η πατρίδα κι αναστένεται, οπού ήταν τόσον καιρό χαμένη και σβησμένη. Σήμερα αναστένονται οι αγωνισταί, πολιτικοί, θρησκευτικοί και στρατιωτικοί… Δόξα να ’χει το πανάγαθό σου όνομα, Κύριε, Παντοδύναμε, Πολυέλαιγε, Πολυέσπλαχνε!

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 27.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Στην ατομική μου μνήμη δεν βρίσκω ταίρι της, εκτός από τις πρώτες, αγνές ημέρες της Απελευθέρωσης, τον Οκτώβριο του 1944. Ξεχωριστά μια στιγμή, στην πλατεία Συντάγματος, όταν όλος ο λαός γονατιστός έψελνε «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ».

Μια τέτοια βαϊοφόρος εκθέτει σε θανάσιμο ψυχικό κίνδυνο τον ερχόμενο εν ονόματι Κυρίου. Η φθαρτή εμφάνιση του Προέδρου με καθησύχασε, για λογαριασμό του όσο και για λογαριασμό μας.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 24.7.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Δεν τον εψήφισα ποτέ, αλλά θυμάμαι ζωηρά την πρώτη μας αναπάντεχα εγκάρδια συνάντηση, πάνε τώρα 25 χρόνια, όταν ήμουν φοιτητής στο Καίμπριτζ και με είχε παροτρύνει να αφιερωθώ στην δημοσιογραφία. Ίσαμε σήμερα δεν έχω γνωρίσει άλλον πολιτικόν ηγέτη που να μην προσπαθεί να κρύψει την μελαγχολία του, που να παραδέχεται σιωπηρά την ανθρώπινή του υπόσταση.

Όχι, δεν ξεχνώ το βλέμμα του Εθνάρχη Μακάριου στις λειτουργίες της φετινής Μεγάλης Εβδομάδας — αλλά εννοούσα ανθρώπους που η ζωή τους είναι πολωμένη στην κοσμική εξουσία.

*Απόσπασμα από επιφυλλίδα του διαπρεπούς μελετητή και καθηγητή της νεοελληνικής λογοτεχνίας Γ. Π. Σαββίδη, που έφερε τον τίτλο «Μέρες της Γκραγκάντα» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Το Βήμα» το Σάββατο 27 Ιουλίου 1974.