Τρεις συμβουλές του Πλάτωνα που δε φανταζόμασταν ότι θα μας βοηθήσουν

Της Τερέζας Πεσμαζόγλου

Σε μια εποχή που ζητάμε συμβουλές και βοήθεια από εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης όπως το ChatGPT, με αβέβαιο και καθόλου ακριβές αποτέλεσμα, η επιστροφή στις κλασικές, σταθερές αξίες ίσως μοιάζει η πιο καλή λύση.

Ακριβώς για αυτό ο Πλάτωνας, ένας άνθρωπος, ο οποίος πέθανε το 347 π.Χ., μιλάει για ψυχική γαλήνη και ισορροπία (κάτι που δύσκολα βρίσκουμε σήμερα), γράφει όμορφα για φιλοσοφικά ζητήματα και αναζητά την αλήθεια μέσω της δικαιοσύνης τραβάει την προσοχή μας ακόμη και σήμερα –ειδικά σήμερα.

Μια ψυχή, τρία μέρη

Μια θεωρία του Πλάτωνα, που παραμένει αθάνατη, είναι ο τριμερής διαχωρισμός της ψυχής. Αυτή η θεωρία, μας εξηγεί ότι η ψυχή, ως ουσία του ανθρώπου, αποτελείται από τρία μέρη. Τη λογική (λογιστικόν), τις επιθυμίες και τα πάθη (επιθυμητικόν) και τις παρορμήσεις (θυμοειδές).

Η λογική, μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε και να κρίνουμε. Με κύρια αρετή τη σοφία, η λογική είναι ερευνητής της αλήθειας. Οι επιθυμίες και τα πάθη, είναι το πιο βασικό και ενστικτώδες μέρος της ψυχής μας. Από τις επιθυμίες και τα πάθη μας πηγάζουν οι πιο πρωτογενής ανάγκες όπως το νερό και το φαγητό, καθώς σκοπός τους είναι να καλύπτουν τις πιο βασικές ανάγκες μας. Οι παρορμήσεις, μας οπλίζουν με θάρρος για να ξεπερνάμε εμπόδια. Είναι μια πηγή κινήτρων και αποφασιστικότητας και συνδέονται με συναισθήματα όπως τον θυμό, την οργή, την ηδονή, τη λύπη, και ένα ανταγωνιστικό πνεύμα.

Η ψυχική γαλήνη αρχίζει από τη ψυχή

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, εάν τα τρία αυτά μέρη της ψυχής βρίσκονται σε αρμονία, τότε το ίδιο και εμείς. Τόσο απλό, όσο το να αφήσουμε τη λογική μας να μας καθοδηγήσει. Να της επιτρέψουμε να κατευθύνει τις επιθυμίες, τα πάθη και τις παρορμήσεις μας.

Είναι πολύ απλά τα πράγματα

Είναι όμως τελικά τόσο απλά τα πράγματα; Σε μια εποχή τεχνολογίας όπου κυριαρχούν τα delivery, οι εφαρμογές γνωριμιών, οι διαδικτυακές αγορές με express αποστολή και η γρήγορα μόδα, είναι τόσο απλά τα πράγματα; Δεν νομίζω.

Παρόλα αυτά, μπορούμε να αποκομίσουμε σοφία από τον Πλάτωνα και να προσαρμόσουμε τη θεωρία του στη σύγχρονη εποχή μας.

Βοηθάει πολύ να ασκούμε την κριτική μας σκέψη και να αμφισβητούμε τον εαυτό μας πού και πού

Θέλω ή δε θέλω

Ας αρχίσουμε από το πιο βασικό: τις επιθυμίες και τα πάθη μας. Όπως έχει ειπωθεί ξανά και ξανά, η εποχή της τεχνολογίας έχει φέρει μία μεγάλη ελευθερία, αλλά και ένα χάος. Αμέτρητα ερεθίσματα, αμέτρητες επιλογές, αμέτρητοι δρόμοι που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Δυστυχώς για κάποιο παράδοξο λόγο, μεγαλύτερο συναίσθημα καταπίεσης παρά ελευθερίας κυριαρχεί όταν οι επιλογές είναι αμέτρητες.

Έτσι, κατά τον Πλάτωνα βοηθάει πολύ να είμαστε ανοιχτόμυαλοι. Να κρίνουμε με τη δική μας λογική και εμπειρία για το τι θέλουμε και τι δε θέλουμε. Τι μας αρέσει, τι θα θέλαμε και τι όχι.

Καθώς είναι πολύ εύκολο να ξεχάσουμε τους στόχους μας όταν κατακλυζόμαστε από τόσους πολλούς παράγοντες, βοηθάει πολύ να ασκούμε την κριτική μας σκέψη και να αμφισβητούμε τον εαυτό μας πού και πού. Έχοντας τις πεποιθήσεις και τα πάθη μας ως το πιο βασικό και ενστικτώδες μέρος της ψυχής μας, πολλές φορές είναι καλό να σκεφτόμαστε αν τελικά όντως χρειαζόμαστε ή θέλουμε άλλο ένα ζευγάρι παπούτσια. Θέλουμε ή δεν θέλουμε άλλο ένα γλυκό, άλλο ένα ποτήρι κρασί. Ίσως, το μόνο που χρειαζόμαστε πραγματικά να είναι μια βαθιά ανάσα ανακούφισης.

E-mail, η προσωποποίηση της επαγγελματικής εξουθένωσης

Ένα δεύτερο βασικό σημείο στο οποίο μπορεί να μας βοηθήσει ο Πλάτωνας είναι στο να βρούμε μια ισορροπία μεταξύ της δουλειάς και της προσωπικής μας ζωής.

Σε μια εποχή που το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, η δουλειά πλέον, δεν λαμβάνει τόπο μόνο στο γραφείο. Διαδικτυακά ραντεβού μπορούν να γίνουν από παντού και e-mails μπορούν να απαντηθούν όλο το εικοσιτετράωρο. Έτσι, είναι πολύ εύκολο να χαθεί η ισορροπία μεταξύ της προσωπικής και επαγγελματικής ζωής μας.

Ενώ η δουλειά είναι σημαντικό κομμάτι της ύπαρξής μας, εάν δεν υπάρχει κάποια ισορροπία ο δρόμος προς την εξουθένωση είναι ευθύγραμμος και αμείλικτος. Πολύ θα βοηθούσε να γυρνούσαμε σπίτι και να μην είχαμε να απαντήσουμε σε e-mails και άλλα μηνύματα για τη δουλειά διαχωρίζοντας αυτόματα την προσωπική από την επαγγελματική ζωή μας και αφήνοντας το μυαλό μας να ξεκουραστεί.

Ενώ οι επιθυμίες και οι παρορμήσεις μας, μπορεί να μας φωνάζουν να είμαστε όσο πιο παραγωγικοί γίνεται, σημαντικό είναι να ακούμε τον εαυτό μας και να αναγνωρίζουμε τα όριά μας. Δίνοντας στον εαυτό μας χρόνο να ξεκουραστεί, μπορούμε εν τέλη να είμαστε ακόμη πιο παραγωγικοί.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που γυμνάζονται 3-5 φορές την εβδομάδα έχουν μεγαλύτερα οφέλη, σε σχέση με αυτούς που γυμνάζονται καθημερινά

Το τέλειο σώμα: Διαβατήριο για μια καλή ζωή

Μια τελευταία συμβουλή που μπορεί να μας δώσει ο Πλάτωνας είναι για τη σωματική υγεία και τη σύγχρονη εμμονή με το τέλειο σώμα.

Πολλές κοινωνίες, ειδικά στη Δύση, παρουσιάζουν το τέλειο σώμα, με τις ιδανικές αναλογίες, ως το κλειδί για την επιτυχία. «Αποκτώντας το τέλειο σώμα, θα προσελκύσεις έναν ερωτικό σύντροφο». «Το τέλειο σώμα είναι το μυστικό για την κατάκτηση της δουλειάς των ονείρων σου». «Το τέλειο σώμα, είναι το κλειδί για την καλή υγεία». Εν ολίγοις, συνεχώς λαμβάνουμε μηνύματα ότι το τέλειο σώμα είναι το διαβατήριο μας για μια καλή ζωή.

Ενώ είναι γνωστό πως η άσκηση προκαλεί ευεξία και δυναμώνει το σώμα, το μυαλό, και το ανοσοποιητικό, μπορεί να λειτουργήσει και αντίστροφα σε περίπτωση υπερβολής. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που γυμνάζονται 3-5 φορές την εβδομάδα έχουν μεγαλύτερα οφέλη, σε σχέση με αυτούς που γυμνάζονται καθημερινά. Εκ τούτου, η συχνότητα της γυμναστικής δεν είναι ανάλογη με τα ψυχολογικά οφέλη και συγκεκριμένα, σε μια αμερικάνικη έρευνα, όσοι γυμνάζονταν κάθε μέρα εξέφραζαν ότι ένιωθαν ψυχολογική κόπωση.

Γνωρίζοντας ότι η συχνότητα της γυμναστικής δεν είναι ανάλογη με τα προνόμια της, μπορεί να μας βοηθήσει πολύ. Εφόσον, η ψυχική και σωματική υγεία είναι μια επιθυμία που έχουμε όλοι και η γυμναστική μπορεί να βοηθήσει σε αυτό, αναγνωρίζοντας τα όρια και τους σκοπούς μας μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην επίτευξη των στόχων μας. Χρησιμοποιώντας για άλλη μια φορά τη λογική μας για να καθοδηγήσουμε τις επιθυμίες, τα πάθη και τις παρορμήσεις μας ενισχύουμε την ισορροπία και εξέλιξη μας.

Με αυτόν τον τρόπο, οι συμβουλές του Πλάτωνα, μπορούν μέχρι και σήμερα να μας βοηθήσουν να ζήσουμε μια ζωή με ευημερία και ψυχική γαλήνη.