Με τα χέρια στον αέρα – Οι μεγάλες συναυλίες της Μεταπολίτευσης

Στις 17 Απριλίου του 1967, λίγες μέρες πριν επιβληθεί η Χούντα στην Ελλάδα, το συγκρότημα Rolling Stones έδωσε μια συναυλία στην Αθήνα. Η συναυλία, στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας, που περίμεναν ανυπόμονα οι νέοι, έμεινε στην ιστορία για τους λάθος λόγους αφού διεκόπη, όταν οι αστυνομικοί άρχισαν να ξυλοφορτώνουν τους θεατές και τους καλλιτέχνες.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο Μικ Τζάγκερ έδωσε εντολή σε άτομο της ακολουθίας του, να πετάξει στο κοινό τα λουλούδια της τεράστιας ανθοδέσμης που του είχε προσφέρει η Μιούζικ Μποξ. Τα λουλούδια όμως ήταν γαρύφαλλα και μάλιστα κόκκινα.

Και αυτό το χρώμα έφερνε αλλεργία τότε.

Κάποιος αστυφύλακας νόμιζε ότι τα λουλούδια εκλάπησαν και ότι θα δημιουργηθεί χάος και αταξία, πέφτει επάνω στο άτομο της ακολουθίας του Τζάγκερ, ακολουθούν και άλλοι πολλοί και η συναυλία σταματά.

«Θα δίνατε τη κόρη σας σε έναν Rolling Stone;» γράφουν οι πηχυαίοι τίτλοι εφημερίδων την επομένη υποδαυλίζοντας τα χρηστά ήθη της εποχής.

Ακολούθησε η χούντα με τη γνωστή καλουπωμένη της αισθητική μαχόμενη την όποια πολιτιστική ανάταση και αστική κουλτούρα ως «αμερικανικά τερτίπια».

Δείτε το σχετικό βίντεο

Τραγουδάμε ελεύθερα 

Όλα άλλαξαν στις 24 Ιουλίου του 1974, όταν με την κατάρρευση της Δικτατορίας, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, όπως είναι γνωστό, επέστρεψε από το Παρίσι, τις πρώτες πρωινές ώρες, για να ορκιστεί πρωθυπουργός.

Η Μεταπολίτευση είχε μόλις ξεκινήσει. Οι άνθρωποι μπορούσαν πλέον να μιλήσουν, να τραγουδήσουν και να γεμίσουν στάδια χωρίς τον φόβο της λογοκρισίας και των πολιτικών διώξεων.

Οκτώβριος 1974, Συναυλία Μίκη Θεοδωράκη, Γήπεδο Καραϊσκάκη

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας με την επιστροφή του Καραμανλή, στις 24 Ιουλίου, προσγειώθηκε και ο Μίκης Θεοδωράκης στην Αθήνα, ύστερα από αρκετά χρόνια αναγκαστικής διαμονής στο Παρίσι αφού πριν, το 1967 βασανίστηκε, φυλακίστηκε στο κτίριο της Ασφάλειας επί της οδού Μπουμπουλίνας, βρέθηκε στην απομόνωση και στο στρατόπεδο του Ωροπού.

Δημοσιεύματα της εποχής αναφέρουν ότι στο αεροδρόμιο τον υποδέχτηκαν αρκετοί καλλιτέχνες και περίπου 8.000 θαυμαστές του «οι οποίοι εκραύγαζον διάφορα συνθήματα».

Ο Θεοδωράκης δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι όλα αυτά τα χρόνια αγωνίστηκε εναντίον της Χούντας με μοναδικό του όπλο το τραγούδι, «γράφοντας μουσική για ελεύθερους ανθρώπους».

Το πολιτικό τραγούδι ήρθε ξανά στην Ελλάδα μαζί με τον Θεοδωράκη, ο οποίος τον Οκτώβριο του 1974, τρεις μήνες μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας διοργάνωσε μία μεγάλη συναυλία στο Καραϊσκάκη. Στη συναυλία συμμετείχαν τα σπουδαιότερα ονόματα της μουσικής εκείνης της εποχής, ενώ περίπου 100.000 άνθρωποι τραγούδησαν «όταν σφίγγουν το χέρι, όταν χαμογελάνε» αλλά και φώναξαν «Λαέ, θυμήσου το Νοέμβρη», «ΕΣΑ- Ες Ες, βασανιστές» και «Δώστε τη χούντα στο λαό».

Η τεράστια προσέλευση του κόσμου ανάγκασε τους διοργανωτές να πραγματοποιήσουν μία ακόμα συναυλία και πάλι στο Στάδιο Καραϊσκάκη. Οι δύο αυτές συναυλίες έμειναν στην ιστορία. Τραγούδησαν η Μαρία Φαραντούρη, ο Αντώνης Καλογιάννης, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Νίκος Ξυλούρης και πολλοί άλλοι.

30 Μαρτίου του 1980,  Σπόρτινγκ, Συναυλία Police

Στις 30 Μαρτίου του 1980 και 13 χρόνια μετά την επεισοδιακή συναυλία των Rolling Stones, το κλειστό του Σπόρτιγκ πλημμύρισε από νέους διψασμένους για ροκ. Τα εισιτήρια για τη συναυλία των Police εξαντλήθηκαν παρά το γεγονός ότι κόστιζαν 350 δραχμές, που ήταν πολλά λεφτά για την εποχή.

Η συναυλία άρχιζε στις 9 το βράδυ. Τα εισιτήρια όμως είχαν τελειώσει από τις 6 το απόγευμα. Φυσικά η έννοια της προπώλησης δεν υπήρχε. Περίπου 2.000 νεαροί που έψαχναν το μαγικό χαρτάκι το οποίο θα τους εξασφάλιζε την είσοδο το χώρο, άρχισαν να διαμαρτύρονται.

Λίγο πριν από την έναρξη της συναυλίας, οι νεαροί άρχισαν να σπρώχνουν τις πόρτες για να μπουκάρουν. Η αστυνομία, που ήταν σε επιφυλακή, δεν άργησε να επέμβει για να σταματήσει το «ντου». Σύντομα έφτασαν και τα ΜΑΤ.

Ακολούθησαν συμπλοκές στους δρόμους γύρω από Σπόρτιγκ που έληξαν μετά από περίπου μιάμιση ώρα.

Η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ περιγράφει τα επεισόδια: «Οι άνδρες των ΜΑΤ επιτέθηκαν με βιαιότητα και οι νεαροί άρχισαν να πετούν εναντίον τους πέτρες, ξύλα και ό,τι αντικείμενο έβρισκαν. Οι νεαροί όμως δεν περιορίστηκαν σε αυτό, αλλά σε έξαλλη κατάσταση όπως ήταν, έσπαγαν βιτρίνες καταστημάτων και τα τζάμια των παρκαρισμένων αυτοκινήτων. Οι ζημιές είναι αρκετά εκτεταμένες».

Από τα επεισόδια τραυματίστηκε ελαφρά ένας αστυνομικός και αρκετοί διαδηλωτές. Δέκα άτομα συνελήφθησαν. Όσοι παρακολούθησαν τη συναυλία, ακόμα τη θυμούνται.

12 Σεπτεμβρίου 1981, Γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας, Ρόρι Γκάλαχερ

Ήταν μια ζεστή φθινοπωρινή βραδιά, όταν ο Ρόρι Γκάλαχερ (κιθάρες), Τζέρι Μακ Αβόυ (μπάσο) και Μπρένταν Ο’ Νιλ (ντραμς) ανέβηκαν λίγο μετά τις εννιά στη σκηνή. Ο Ιρλανδός με την πρώτη νότα πήρε το κοινό μαζί του και το απογείωσε. Πολλοί θαυμαστές του δεν δίσταζαν να ανέβουν στη σκηνή εν ώρα συναυλίας για να αγγίξουν το ίνδαλμά τους και να του εκφράσουν την αγάπη τους. Οι άνδρες ασφαλείας είχαν πολλή δουλειά.

Έξω από το γήπεδο της ΑΕΚ είχαν αρχίσει τα πρώτα επεισόδια. Πρωταγωνιστές, αρκετοί τζαμπατζήδες και οι άνδρες της Αστυνομίας, που άρχισαν να βαράνε στο ψαχνό και να ρίχνουν δακρυγόνα. Πολύ γρήγορα οι δρόμοι της Νέας Φιλαδέλφειας μετατράπηκαν σε πεδίο μάχης. Η μυρωδιά των δακρυγόνων έκανε αποπνικτική την ατμόσφαιρα και μέσα στο χώρο της συναυλίας.

Κανείς από τους 40.000 ροκάδες που βρέθηκαν στις 12 Σεπτεμβρίου 1981 στο γήπεδο της Νέας Φιλαδέλφειας για να ακούσουν τον ιρλανδό ρόκερ και να δουν από κοντά τη «Στρατοκάστερ» του να πιάνει φωτιά δεν ξέχασαν, ποτέ, αυτή τη βραδιά. Ήταν μία από τις πρώτες ροκ συναυλίες στην Ελλάδα, η οποία συνοδεύτηκε (ξανά) από σοβαρά επεισόδια.

25 Ιουλίου 1983, Το Πάρτι στη Βουλιαγμένη, Λουκιανός Κηλαηδόνης

Ο Κηλαηδόνης είχε ένα όνειρο -«θέλω ένα βράδυ να κάνω ένα πάρτι» είπε -και το ‘κανε πραγματικότητα. Κι επιπλέον ήξερε και την κατάληξη.

«Όσοι πηγαίνουν στη Βουλιαγμένη λέει ένας νόμος παλιός, νύχτα με φεγγάρι κι είναι λίγο πιωμένοι πάντα την βρίσκουν αλλιώς».

Στο αδιαμφισβήτητα ιστορικό πάρτι κόπηκαν 25.000 εισιτήρια προς 300 δραχμές, ενώ βρέθηκαν στην ακροθαλασσιά 85.000 –κάποιοι λένε 100.000- άνθρωποι. Παίζοντας ρακέτες και μπάλα, κάνοντας μπάνιο με μαγιό ή με ρούχα και ακούγοντας Κηλαηδόνη, Μάνου, Σαββόπουλο, Ζορμπαλά, Γερμανό, Μικέλη, Νταλάρα, Αλέπορο, Μαντώ, Σεμιτέκολο.

Με το φως του Ιουλιάτικου καλοκαιρινού φεγγαριού ξάπλωσαν στην άμμο, ήπιαν, ερωτεύτηκαν και κάποιοι κοιμήθηκαν εκεί για να γυρίσουν το επόμενο πρωί με τα πρώτα λεωφορεία.

«Ξεφάντωμα με βουτιές» έγραφαν οι εφημερίδες.

Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης σχεδίαζε και προετοίμαζε το «πάρτυ στη Βουλιαγμένη» περισσότερο από έναν χρόνο. Οραματίστηκε «μια λαϊκή βραδιά με κάποιο αισθητήριο», μία μουσική γιορτή μέσα στο καυτό αθηναϊκό κατακαλόκαιρο, με κλίμα παρεΐστικο και ατελείωτο κέφι κάτω από το φως του φεγγαριού.

Η σκηνή είχε στηθεί πάνω σε μια πλωτή εξέδρα, που βρισκόταν γύρω στα 15 μέτρα μέσα στη θάλασσα. Οι καλλιτέχνες έφθαναν στη σκηνή με μία κατάφωτη φορτηγίδα από τον παρακείμενο Ναυτικό Όμιλο της Βουλιαγμένης.

Ο Κηλαηδόνης ήταν ο πρώτος που έβγαλε τις συναυλίες από τα γήπεδα και τις ενέταξε σε φυσικούς χώρους.

«Πηγαινοερχόμουν έξι μήνες. Μέτρησα τα πάντα. Το μόνο που δεν προέβλεψα ήταν η μεγάλη προσέλευση του κόσμου» είπε σε μια συνέντευξή που ακολούθησε μετά από χρόνια.

26 και 27 Ιουλίου 1985, Rock in Athens ’85

Το Rock in Athens ’85 ήταν το πρώτο μεγάλο διεθνές rock και pop φεστιβάλ στην Ελλάδα, έγινε στο Παναθηναϊκό Στάδιο το διήμερο 26 και 27 Ιουλίου 1985 και φιλοξένησε ονόματα όπως Cure, Clash, Depeche Mode, Stranglers, κ.α.

Όπως αναφέρει η «Μηχανή του Χρόνου», η συναυλία Rock in Athens το 1985 ήταν ένα από τα πιο πολυσυζητημένα γεγονότα της χρονιάς. Η ιδέα ήταν της υπουργού πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη με αφορμή ότι η Αθήνα ήταν πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Ήταν η πρώτη φορά που τόσα μεγάλα ονόματα κατέφθασαν στην Ελλάδα. Ήταν η πρώτη φορά που δόθηκε το Καλλιμάρμαρο για ένα γεγονός που αφορούσε τη νεολαία. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που η εκδήλωση στιγματίστηκε από μεγάλης έκτασης επεισόδια.

Πρώτη αιτία των επεισοδίων ήταν οι «τζαμπατζήδες». Δεύτερη, οι θεατές που μισούσαν τον BoyGeorge. Τρίτη και καλύτερη η αστυνομία που όταν έβρισκε ευκαιρία για ξύλο και δακρυγόνα δεν την άφηνε αναξιοποίητη.

Όπως είναι γνωστό, τη δεκαετία του ’80 οι ροκ συναυλίες ήταν κάτι εντελώς άγνωστο στην Ελλάδα (αν εξαιρέσουμε την επεισοδιακή εμφάνιση των Rolling Stones το 1967 στη Λεωφόρο). Το γενικότερο πολιτικό-πολιτιστικό πλαίσιο δεν άφηνε χώρο για τέτοιες εκδηλώσεις, τελείως ξένες στην κουλτούρα του μέσου Έλληνα.

Οι πρώτες δειλές προσπάθειες να έρθουν στη χώρα μας ξένοι καλλιτέχνες ή συγκροτήματα του ροκ, έγιναν με τις συναυλίες που άρχισαν να διοργανώνονται κυρίως στο γήπεδο του Σπόρτινγκ. Την αρχή, όπως είπαμε πιο πάνω, έκαναν οι Police το 1980 και ακολούθησαν ο Rory Gallagher το 1981 στη Νέα Φιλαδέλφεια και οι Bauhaus το 1983, επίσης στο Σπόρτινγκ.

3 Οκτωβρίου 1988, Διεθνής Αμνηστία, Ολυμπιακό Στάδιο

Στις 3 Οκτωβρίου 1988 στο ΟΑΚΑ, ο Μπρους Σπρίνγκστιν, ο Γιούσου Ν’ Ντουρ, η Τρέισι Τσάπμαν, ο Πίτερ Γκάμπριελ, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Στινγκ, 40 χρόνια από τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τραγούδησαν περίπου 8 ώρες στους 70.000 θεατές περί ισότητας και αδελφοσύνης. Το μεγάλο καλλιτεχνικό και πολιτικό γεγονός της χρονιάς είχε τη σφραγίδα της Διεθνούς Αμνηστίας, στην παγκόσμια σταυροφορία που είχε ξεκινήσει για την αφύπνιση και την ευαισθητοποίηση ενάντια στον σοβινισμό και τον ρατσισμό.

Οι πύλες του Ολυμπιακού Σταδίου άνοιξαν πολύ νωρίς το μεσημέρι. Και η συναυλία άρχισε στις 4.30 το απόγευμα με όλους τους καλλιτέχνες στη σκηνή να τραγουδούν το «Get up, stand up» του Μπομπ Μάρλεϊ. Το ΟΑΚΑ δεν είχε γεμίσει ακόμη αλλά βρίσκονταν ήδη στις κερκίδες του 35.000 άνθρωποι. Στις δύο εισόδους του σταδίου υπήρχαν μέλη της Διεθνούς Αμνηστίας, που έδιναν σε κάθε θεατή να υπογράψει το «διαβατήριό» του για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι εκατοντάδες χιλιάδες υπογραφές μετά το τέλος της περιοδείας κατατέθηκαν στις 10 Δεκεμβρίου στον ΟΗΕ, ημέρα της 40ής επετείου για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κατά τη διάρκεια της συναυλίας από τις γιγαντοοθόνες του σταδίου προβάλλονταν τα μηνύματα της Διεθνούς Αμνηστίας: «Ελάτε σήμερα στη Διεθνή Αμνηστία για να φωνάξετε το δικό σας όχι. Οχι στη βία, όχι στα βασανιστήρια, όχι στη θανατική ποινή, όχι στους κρατουμένους συνείδησης».

31 Μαρτίου 1989, Pink Floyd, Ολυμπιακό Στάδιο

Στις 31 Μαΐου του 1989 η Αθήνα παρακολούθησε ένα από τα τρία κορυφαία συγκροτήματα του πλανήτη με 3.500 δρχ το ακριβότερο εισιτήριο, που για τα δεδομένα της εποχής, ήταν οριακά απλησίαστο.

Τη διοργάνωση της συναυλίας την είχε το «Νέο Ρεύμα», μια εταιρία που ήταν γέννημα της εποχής. Οι μεταβάσεις, πολιτικές και κοινωνικές πολλές και οι Floyd, έστω και χωρίς το φυσικό τους ηγέτη Ρότζερ Γουότερς που ήρθε και αυτός αρκετά αργότερα στην Ελλάδα (σε μια επίσης πολύ μεγάλη συναυλία), ήταν ο καλύτερος τρόπος να χαρακτηριστεί καλλιτεχνικά η κοινωνικοπολιτική αυτή μετάβαση.

Η Ελλάδα δεν ήταν χορτασμένη από μεγάλα live. Πέρα από τη συναυλία του Ρόρι Γκάραχερ το ’81 στη Φιλαδέλφεια, το 1987 είχαν έρθει για πρώτη φορά οι Iron Maiden στην Ελλάδα και το 1982 είχε αρχίσει ήδη να δημιουργεί τον ελληνικό του μύθο με το live στο Σπόρτινγκ ο Νικ Κέιβ, με τους Birthday Party. Το «Ρόδον» στη Μάρνη επίσης, θα έφτιαχνε μια νέα γενιά συναυλιακών κοινών, ξεκινώντας μερικούς μήνες αργότερα.

Οι Pink Floyd όμως ήταν κάτι διαφορετικό. Ήταν η πραγματικά πρώτη τεραστίων διαστάσεων απαιτητική παραγωγή που καλούνταν να «στήσουν» Έλληνες διοργανωτές, με θηριώδη προϋπολογισμό και αμοιβές και κάμποσα ρίσκα.

Εκείνο το βράδυ όμως στο ΟΑΚΑ, για τους 60.000 και πλέον που βρέθηκαν εκεί, ήταν κανονική αποκάλυψη. Από τους «διανοούμενους» και τους πολιτικούς, μέχρι τα πανκιά που υπό κανονικές συνθήκες ήταν ορκισμένοι εχθροί του μουσικού είδους που πρέσβευαν οι Floyd, αλλά παραβρέθηκαν, ο κόσμος αντιλήφθηκε ότι οι συναυλίες πλέον στην Ελλάδα προχωρούσαν σε ένα άλλο επίπεδο.

Φυσικά, ανάμεσα στους 18 μουσικούς που βρέθηκαν εκείνο το βράδυ στη σκηνή, ήταν ο Ντέιβιντ Γκίλμορ, ο Νικ Μέισον και ο μακαρίτης πλέον, Ρικ Ράιτ.

Σεπτέμβριος του 1997, Λιμάνι Θεσσαλονίκης, U2

Η αδρεναλίνη ανεβαίνει, τα ντεσιμπέλ δονούν την ατμόσφαιρα: «Γεια σου Ελλάδα, γεια σου Θεσσαλονίκη…». Ο Bono δίνει το έναυσμα και το πάρτι ξεκινά. Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1997 το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης γίνεται το τέλειο σκηνικό μιας αξέχαστης συναυλίας που φιλοξενήθηκε στο πλαίσιο των εορτασμών για την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Για την πολύωρη υπερπαραγωγή όπως ανέφερε το σχετικό δελτίο τύπου «εργάστηκαν 237 τεχνικοί του συγκροτήματος και 200 Έλληνες. Ο εξοπλισμός μεταφέρθηκε σε 72 νταλίκες».

Στον χώρο της συναυλίας στήθηκε η μεγαλύτερη βιντεοοθόνη που είχαμε δει ποτέ επιφάνειας 700 τετραγωνικών μέτρων και βάρους 65 τόνων. «Στήθηκαν 100 προβολείς, 8 ψηφιακά κανάλια βιντεοεφέ, χρωματιστές σφαίρες, χιλιάδες λαμπτήρες και καλώδια μήκους 36 χιλιομέτρων». Η συναυλία προσέλκυσε πάνω από 50.000 θεατές ενώ χιλιάδες άλλοι που επρόκειτο να έρθουν από τα βόρεια σύνορα μας, δεν τα κατάφεραν, παρότι είχαν εισιτήρια, εξαιτίας της απεργίας των τελωνειακών.

Μεταξύ των suport καλλιτεχνών ήταν κι ο Νίκος Πορτοκάλογλου. Οι U2 δέχθηκαν να εντάξουν τη Θεσσαλονίκη στην παγκόσμια περιοδεία τους με τίτλο «Popmart Tour» ξεκινώντας από το Λας Βέγκας ενώ μετά τη Θεσσαλονίκη η πόλη που τους υποδέχθηκε ήταν το Τελ Αβίβ.

Αντί επιλόγου

Από τη δεκαετία του 90 και μετά όλα ήταν αλλιώς στην Ελλάδα. Οι συναυλίες των σπουδαίων ονομάτων άρχισαν να γίνονται συχνότατες και σταδιακά μεγάλα, πολυσυλλεκτικά φεστιβάλ καθιερώθηκαν ως θεσμοί. Τα giga clubs, παράλληλα, σήκωσαν το βάρος της νυχτερινής διασκέδασης με καλεσμένους Dj από όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη.

Σήμερα, τα μικρά μπαρ κάνουν το κομμάτι τους στο πιο αφοσιωμένο και στιλάτο κοινό ενώ τα ταξίδια στο εξωτερικό για τα μουσικά φεστιβάλ του ονείρου είναι μια απτή πραγματικότητα.

*Αρχική φωτό: 3 Οκτωβρίου 1988, Διεθνής Αμνηστία, Ολυμπιακό Στάδιο