Ψυχολογία: Ο Φρόιντ δεν είχε τόσο μεγάλη εμμονή με το σεξ, λέει νέα ανάλυση

Για έναν ψυχίατρο, λέει το αστείο, κάθε αντικείμενο που εμφανίζεται σε ένα όνειρο πρέπει να αντιπροσωπεύει φαλλό. Φαίνεται όμως ότι ακόμη και ο Σίγκμουντ Φρόιντ δεν πίστευε πραγματικά ότι όλες οι φαντασιώσεις μας στον ύπνο είναι toy καταπιεσμένου ερωτικού τύπου. Πρόκειται απλώς για μια βασική παρανόηση του έργου του πρωτοπόρου ψυχαναλυτή, σύμφωνα με μια διακεκριμένη νέα εκδοχή των επιδραστικών θεωριών του.

Μια αναθεωρημένη αγγλική έκδοση του βασικού έργου του Φρόιντ, Η ερμηνεία των ονείρων, από τον μελετητή Μαρκ Σόλμς θα διορθώσει αρκετά λάθη της μετάφρασης και θα έχει ως στόχο να αμφισβητήσει οριστικά την κοινή παρανόηση ότι ο Φρόιντ πίστευε ότι η ερωτική ορμή βρίσκεται πίσω από μεγάλο μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

«Ο Φρόιντ είχε μια πολύ ευρεία κατανόηση της σεξουαλικότητας», δήλωσε ο Σόλμς, ένας διάσημος νοτιοαφρικανός ψυχαναλυτής και νευροψυχολόγος. «Γι’ αυτόν, κάθε δραστηριότητα που επιζητούσε την ευχαρίστηση από μόνη της – οτιδήποτε κάνει κανείς μόνο για λόγους ευχαρίστησης, σε αντίθεση με πρακτικούς σκοπούς – ήταν «σεξουαλική»».

Με αυτόν τον τρόπο συμπεριφορές όπως ένα μωρό που πιπιλάει μια κούκλα, ή ένα παιδί που κλωτσάει μια μπάλα ποδοσφαίρου, ή που κουνιέται σε μια κούνια, περιγράφηκαν από τον Φρόυντ ως «σεξουαλικές», δηλαδή ήταν καθαρές πηγές απόλαυσης. «Αυτό επέκτεινε τη λέξη τόσο πολύ πέρα από την κοινή χρήση που οδήγησε σε σημαντική παρεξήγηση των θεωριών του. Αργά στη ζωή του, ο Φρόιντ το αναγνώρισε αυτό», δήλωσε ο Σόλμς. Παρότι άλλες πηγές υποστηρίζουν πως μάλλον ο Φρόιντ αντιμετώπιζε και ο ίδιος κάποια ζητήματα σύνδεσης με το άλλο φύλο.

Μπροστινή σειρά: Σίγκμουντ Φρόιντ, Στάνλεϋ Χωλ, Καρλ Γιουνγκ ; Πίσω σειρά: Άμπραχαμ Μπριλ, Έρνεστ Τζόουνς, Σάντορ Φερέντσι, στο: Πανεπιστήμιο Κλαρκ, Ουόρτσεστερ, Μασαχουσέτη. Σεπτέμβριος του 1909.

Χαμένοι στην μετάφραση

Η καθιερωμένη αγγλική μετάφραση του Φρόιντ από τον Τζέιμς Στράτσι τυπώθηκε στις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Τώρα ο Σολμς, γερμανόφωνος που μεγάλωσε στη Ναμίμπια, όπου ομιλείται ακόμη μια παλαιότερη μορφή της γλώσσας, έχει αφαιρέσει τα λάθη και θέτει τη λέξη «σεξουαλική» σε συμφραζόμενα. «Έχω διορθώσει ορισμένα λάθη: Ο Στράτσι ήταν ηλικιωμένος και η όρασή του ήταν κακή.

Άλλαξα επίσης ορισμένους τεχνικούς όρους που είναι πλέον ξεπερασμένοι και πρόσθεσα κάποια δοκίμια, διαλέξεις και άλλα γραπτά που δεν υπήρχαν στην έκδοση του Στράτσι », εξήγησε ο Σολμς στον Guardian.

Πριν από εκατό χρόνια οι θεωρίες του Φρόιντ για τις σεξουαλικές ορμές, τη σημασία των ονείρων και τον αγώνα για συναισθηματική ελευθερία πυροδότησαν τη γέννηση του υπερρεαλισμού, εμπνέοντας την ανησυχητική τέχνη του Σαλβαδόρ Νταλί, του Ρενέ Μαγκρίτ και του Τζόρτζιο ντε Κίρικο και τα γραπτά του ιδρυτή του κινήματος, Αντρέ Μπρετόν, ο οποίος έγραψε το Σουρεαλιστικό Μανιφέστο το 1924.

Αλλά και αυτοί οι καλλιτέχνες έκαναν λάθος στις θεωρίες του Φρόιντ: «Κανείς τους δεν κατάλαβε ότι ο Φρόιντ ήταν ένας μάλλον συντηρητικός κύριος και δεν συμμεριζόταν καμία από τις επαναστατικές κοινωνικές τους τάσεις», δήλωσε ο Σολμς. «Το γούστο του στην τέχνη, επίσης, ήταν πραγματικά πολύ συντηρητικό. Ο Φρόιντ περιέγραψε τον Νταλί ως φανατικό».

Ενώ τα οράματα των ασυνείδητων επιθυμιών μας τροφοδότησαν μια έκρηξη ανατρεπτικής τέχνης, οι τεχνικοί όροι του Φρόιντ χρησιμοποιήθηκαν λανθασμένα για την υποστήριξη των ριζοσπαστικών ιδεών του υπερρεαλισμού, υποστηρίζει ο Σολμς. Μακριά από την προώθηση της αναρχίας ή της σεξουαλικής απελευθέρωσης, ο Φρόιντ ήταν ένας κοινωνικά συντηρητικός στοχαστής που ήθελε να αποκαταστήσει την τάξη, όχι να αμφισβητήσει τις συμβάσεις.

«Το σουρεαλιστικό κίνημα βασίστηκε ρητά στις ανακαλύψεις του Φρόιντ», δήλωσε ο Σολμς.

«Κάποιοι από αυτούς, όπως ο Νταλί και ο ντε Κίρικο, απεικόνιζαν άμεσα τον εσωτερικό κόσμο του νου, όπως αυτός αποκαλύπτεται στα όνειρα, με αλλόκοτες αντιπαραθέσεις και άλλα παρόμοια, ενώ άλλοι, όπως ο Μπρετόν, επηρεάστηκαν από βαθύτερες πτυχές του έργου του και χρησιμοποίησαν την αυτόματη γραφή και το αυτόματο σχέδιο κατά το πρότυπο της μεθόδου ελεύθερης συσχέτισης του Φρόιντ. Ο Μαγκρίτ, επίσης, κατανόησε τον Φρόυντ σε ένα πιο διανοητικό επίπεδο».

Η πλήρης αναθεωρημένη τυποποιημένη έκδοση του Σολμς, ένα έπος 24 τόμων, παραγγέλθηκε από τη Βρετανική Ψυχαναλυτική Εταιρεία με αφορμή την 50ή επέτειο από τη δημοσίευση του τελευταίου τμήματος των έργων του Φρόιντ και θα κυκλοφορήσει στη Βρετανία στο Μουσείο Φρόυντ στο Λονδίνο στις 19 Σεπτεμβρίου, δύο ημέρες πριν από ένα ειδικό συνέδριο στο University College του Λονδίνου.

Ο Σολμς δεν αντικατέστησε την προηγούμενη μετάφραση του Στράτσι, καθώς τον θεωρεί «δάσκαλο της αγγλικής γλώσσας», ο οποίος γνώριζε προσωπικά τον Φρόιντ. Έτσι, στα επικαιροποιημένα έργα οι «λεπτές υπογραμμίσεις» δείχνουν αναθεωρήσεις και προσθήκες.

Χειρόγραφες σημειώσεις του Φρόιντ για τα όνειρα, της περιόδου 1909-1910.

Είχε τελικά δίκιο ο Φρόιντ στην θεωρία του για τα όνειρα;

Ο Σολμς ελπίζει να επαναφέρει τον μεγάλο Βιεννέζο στοχαστή στη συζήτησή μας για τα όνειρα, αν και, «υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που θα προτιμούσαν να δουν τον Φρόιντ ξεχασμένο παρά επαναμεταφρασμένο. Θα προτιμούσαν να τον εξαφανίσουν από την ιστορία με αερογράφο».

Ο Φρόιντ αρχικά πρότεινε ότι, εφόσον ο ύπνος είναι βιολογικά απαραίτητος, τα όνειρα εξυπηρετούν τη λειτουργία του να μας κρατούν στον ύπνο. Η παραισθητική εμπειρία της ικανοποίησης σε ένα όνειρο, υποστήριξε, μας εμποδίζει να ξυπνήσουμε, αφού «ένα όνειρο που δείχνει μια επιθυμία ως εκπληρωμένη πιστεύεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, καταργεί την επιθυμία και καθιστά τον ύπνο δυνατό».

Οι ανακαλύψεις σχετικά με την περίοδο της ταχείας κίνησης των ματιών κατά τη διάρκεια του ύπνου στις αρχές της δεκαετίας του 1950 προκάλεσαν επιθέσεις στη θεωρία του Φρόιντ για την εκπλήρωση των επιθυμιών.

Αντ’ αυτού, υποστηρίχθηκε ότι τα όνειρα REM προκαλούνται από την ενεργοποίηση του εγκεφαλικού στελέχους, η οποία αναδύει παράξενο περιεχόμενο καθώς παρακάμπτονται οι οργανωτικές μας δυνάμεις, και όχι επειδή αναδύονται ξαφνικά οι κρυμμένες επιθυμίες μας. Αλλά πιο πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι μπορούμε να ονειρευόμαστε τόσο μέσα όσο και έξω από τις καταστάσεις REM, οπότε δεν υπάρχει μια τόσο καθαρή εξήγηση για την παράξενη δημιουργικότητα του νου του ύπνου.

Πηγή: Guardian