Ιράν, ραπ και επανάσταση

Αν και θεωρητικά κόντρα στο σιιτικό θεοκρατικό καθεστώς της Τεχεράνης, η πρόσφατη εκλογή του μεταρρυθμιστή Μασούντ Πεζεσκιάν στην προεδρία του Ιράν δεν φαίνεται να πείθει τους επαναστατημένους νέους.

Πολλοί Ιρανοί και Ιρανές, που τους προηγούμενους μήνες  κατέκλυσαν τους δρόμους ζητώντας εδώ και τώρα εκδημοκρατισμό, δεν πιστεύουν ότι ακόμη κι έτσι δεν θα αλλάξει κάτι σε μια χώρα, όπου τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο έχει ο ανώτερος ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ.

Όμως στη σημερινή Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν ακούγονται όλο και πιο έντονα άλλες φωνές, όχι επίσημες.

Είναι ρυθμικές, επαναστατικές και ραπάρουν.

Το φαινόμενο δεν είναι ακριβώς νέο στη χώρα των μουλάδων.

Έχει ωστόσο αποκτήσει το τελευταίο διάστημα νέα δυναμική, με «νότες» εξέγερσης απέναντι σε ένα καθεστώς, που επιχειρεί συστηματικά να καταπνίξει τις φωνές των αντιφρονούντων με καταστολή και προπαγάνδα.

Από τότε που το hip-hop και η ραπ μουσική έκαναν «απόβαση» στο Ιράν, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, έχουν συλληφθεί δεκάδες εγχώριοι ράπερ.

Η θανατική ποινή που επιβλήθηκε στις 24 Απριλίου εναντίον του ράπερ Τουμάτζ Σαλεχί σηματοδότησε μια κρίσιμη καμπή στη μισαλλοδοξία του ιρανικού καθεστώτος προς τους καλλιτέχνες με πολιτικό μήνυμα.

Οι αρχές τον κατηγόρησαν για «επί της γης διαφθορά» -ένα από τα φαινομενικά παράλογα εγκλήματα στην Ισλαμική Δημοκρατία- καθώς και για μια σειρά άλλων αδικημάτων.

Υποβοήθηση εξέγερσης, έκκληση για ταραχές, συμπαιγνία και προπαγάνδα κατά του κράτους.

Εν μέσω κύματος διεθνούς κατακραυγής και κατόπιν έφεσης, το  Ανώτατο Δικαστήριο του Ιράν ανέτρεψε τη θανατική ποινή στα τέλη Ιουνίου.

Διετάχθη η επανάληψη της δίκης του Τουμάτζ.

Όμως το κατηγορητήριο σε βάρος του παραμένει.

Το «έγκλημα» του 32χρονου διάσημου Ιρανού ράπερ είναι ότι, μέσα από τους στίχους και τα δημοφιλή τραγούδια του, είναι δημόσιος επικριτής του θεοκρατικού καθεστώτος.

“Humans are nothing without freedom” #FreeToomajSalehi

Who is .@OfficialToomaj :

Toomaj Salehi, an Iranian rapper, gained attention for his criticism of the oppressive regime in the Islamic Republic of Iran.

Salehi’s activism through his music intensified after the killing… pic.twitter.com/ujF49Eih8Z

— Jino Victoria Doabi ‏ژینو ویکتوریا دو‌آبی (@JinoVDoabi) April 28, 2024

Στο Ιράν, μια επανάσταση με ρυθμό

Πολύ προτού διωχθεί για την υποστήριξή του στο κίνημα «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία» κατά της υποχρεωτικής χρήσης της χιτζάμπ από τις Ιρανές -μια μικρή παραβίαση της οποίας ήταν αρκετή για να στοιχίσει τη ζωή στη νεαρή Κούρδισσα Μαχσά Αμινί, τον Σεπτέμβριο του 2022- ο Τουμάτζ Σαλεχί μπαινόβγαινε στη φυλακή, διωκόμενος για την ελεύθερη σκέψη του.

«Ουδείς και καμία αρχή δεν πρέπει να είναι υπεράνω του νόμου. Οι άνθρωποι είναι αυτοί που αποφασίζουν τους νόμους», είχε πει σε βίντεο που είχε αναρτήσει στα social media πέρυσι τον Νοέμβριο, καταγγέλλοντας τις συνθήκες κράτησής του.

Είχε μόλις αποφυλακιστεί με εγγύηση, έχοντας περάσσει περισσότερο από ένα χρόνο στη φυλακή.

«Ελπίζω ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες», είχε πει, στέλνοντας μήνυμα ελπίδας.

«Νομίζω ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε μαζί ένα όμορφο Ιράν».

Οκτώ μήνες μετά ο 32χρονος Τουμάτζ παραμένει στη φυλακή, αντιμέτωπος τώρα με δύο νέες κατηγορίες και πιθανότατα μια νέα θανατική ποινή.

Στο μεσοδιάστημα, έγινε ένα από τα 17 κεντρικά πρόσωπα ενός διαφωτιστικού για το σημερινό Ιράν ντοκιμαντέρ, που βάζει το ραπ στο πλαίσιο της αντικαθεστωτικής εξέγερσης.

Διάρκειας δυόμιση ωρών, με τα γυρίσματα να έχουν γίνει μεταξύ του Νοεμβρίου 2023 και του φετινού Μαρτίου από τον 33χρονο Ιρανό-Γερμανό σκηνοθέτη Ομίντ Μιρούρ, το «Rap & Revolution Iran» προβάλλεται στο YouTube.

Γυρίστηκε χωρίς χρηματοδότηση και στόχο δεν έχει τη συγκέντρωση εσόδων, αλλά τη διάδοση ενός βασικού μηνύματος.

«Αν θέλεις να υπερασπιστείς τα δικαιώματά σου, πρέπει να είσαι έτοιμος να πεθάνεις».

Σε ένα απόσπασμα προβάλλεται ένα βίντεο κλιπ από ένα τραγούδι του Τουμάζ Σαλεχί, με τίτλο «Επιζών».

Περπατά μέσα από ένα αστικό τοπίο από μπετόν, με φόντο τη φυλακή όπου κρατείτο το 2022, αντιμέτωπος και τότε με τη θανατική ποινή.

«Είμαι η οργή του Θεού, είμαι ο φόβος σας», λένε οι στίχοι.

«Ο κριτής της πατρίδας, η δικαιοσύνη του τέλους, το θείο καθαρτήριο, είμαι ο τρόμος που αισθάνεστε».

«Το ραπ είναι η φωνή του λαού»

Στο ντοκιμαντέρ, προβάλλεται η ιρανική ραπ της επανάστασης, τραγουδισμένη από άντρες και από γυναίκες.

Έχει κοινωνικό και πολιτικό μήνυμα.

Ενσωματώνει κλασικές ιρανικές μελωδίες, αντλεί έμπνευση από τοπικά μοτίβα και παράγει κάτι εντελώς σύγχρονο και διαφορετικό.

Όπως αναφέρεται στην ταινία, οι Ιρανοί ράπερ «συνεισφέρουν σε μια κληρονομιά μεγάλων ποιητών», όπως οι Σααντί, Φερντοσί, Χαφέζ, Ρουμί.

Σε αντίθεση με το δυτικό ραπ, που βρίθει υποτιμητικών χαρακτηρισμών για τις γυναίκες, οι Ιρανοί ράπερ χρησιμοποιούν προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις για να τις υποστηρίξουν και να τις υπερασπιστούν.

«Το ραπ είναι η φωνή του λαού», λέει ο Τουμάζ Σαλεχί.

Καθώς η απήχηση αυτού του είδους της μουσικής διαρκώς αυξάνεται, οι ιρανικές αρχές επιχειρούν να πάρουν το πάνω χέρι.

Στην αρχή τη δαιμονοποίησαν, παρουσιάζοντας τους ράπερ ως «σατανιστές».

Απαγόρευσαν συναυλίες, αλλά μέχρι και στις γυναίκες να ηχογραφούν σόλο τραγούδια.

Εξαπέλυσαν κύμα συλλήψεων και διώξεων κατά καλλιτεχνών.

Κάποιοι συνέχισαν τη διάδοση του μηνύματός τους μέσω των social media.

Άλλοι επέλεξαν την αυτοεξορία.

Σήμερα, παράλληλα με την καταστολή, το ιρανικός καθεστώς επιδιώκει να γυρίσει το κλίμα υπέρ του, με μια άλλη γνωστή μέθοδο: την προπαγάνδα.

Προβάλλονται ράπερ που εκθειάζουν τη θεοκρατία και την πολιτική της, συμπεριλαμβανομένου του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Φωτογραφίζονται σε χειραψίες με σκληροπυρηνικούς κυβερνητικούς αξιωματούχους, κοντά στον Αγιατολάχ Χαμενεϊ και στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης.

«Δεν ξέρω ποια είναι η λύση για τον ιρανικό λαό, αλλά ελπίζω ότι θα το κάνει με κάποιο τρόπο», λέει ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, Ομίντ Μανσούρ, επισημαίνοντας ότι το μικρό του όνομα σημαίνει στα φαρσί «ελπίδα».

«Δεν μπορείς να καταπιέζεις τους ανθρώπους. Δεν μπορείς να τους σκοτώνεις», είπε.

«Δεν μπορούν να επιβιώσουν με τον θυμό μιας γενιάς, που μεγάλωσε σε αυτή την κοινωνία και βλέπει πώς ζουν οι άλλοι άνθρωποι μέσω των social media».

«Μπορεί να μην είναι σύντομα, αλλά τελικά κανένα τρομοκρατικό καθεστώς δεν μπορεί να επιβιώσει. Θα έρθει η ώρα τους».