Διεθνής Αμνηστία: Παράνομη κράτηση και ακατάλληλες συνθήκες στη δομή μεταναστών Σάμου

«Η Ελλάδα πρέπει να καταργήσει επειγόντως τους νομικούς κανόνες που προκαλούν συστηματική και παράνομη στέρηση της ελευθερίας των ατόμων που ζητούν άσυλο στο χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ “Κλειστή Ελεγχόμενης Πρόσβασης” στο νησί της Σάμου», αναφέρει η Διεθνής Αμνηστία σε έκθεση που δημοσιοποιήθηκε σήμερα.

«Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε νέα κέντρα υποδοχής για αιτούντες άσυλο στα νησιά του Αιγαίου, υποσχόμενοι “καλύτερες συνθήκες”, όσοι ζουν στο “Κλειστό Ελεγχόμενο Κέντρο Πρόσβασης” της Σάμου αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και βιώνουν συστηματική, αυθαίρετη de facto κράτηση. Η ΕΕ πρέπει να διασφαλίσει ότι η εφαρμογή του νέου Συμφώνου της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο δεν θα οδηγήσει σε παρόμοιες καταχρήσεις», αναφέρει στην έρευνά της η Διεθνής Αμνηστία.

«Με το πρόσχημα της καταγραφής και αναγνώρισης ατόμων, οι ελληνικές αρχές κρατούν de facto όλους μετά την άφιξή τους, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που βρίσκονται σε ευάλωτες καταστάσεις, κατά παράβαση των δικαιωμάτων τους. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μία δομή που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και ο οποίος υποτίθεται ότι συμμορφώνεται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα».

«Ένας δυστοπικός εφιάλτης»

Μετά τις πυρκαγιές που κατέστρεψαν τον προσφυγικό καταυλισμό της Μόριας στο ελληνικό νησί της Λέσβου το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρείχε 276 εκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ για νέα κέντρα «πολλαπλών χρήσεων», υποσχόμενη «καλύτερες συνθήκες». Οι χώροι σχεδιάστηκαν για να περιλαμβάνουν χώρους υποδοχής και κράτησης πριν από την επιστροφή. Το κέντρο στη Σάμο ήταν το πρώτο που άνοιξε, το 2021.

Ως αποτέλεσμα των αυξημένων αφίξεων, μεταξύ Ιουνίου 2023 και Ιανουαρίου 2024, το κέντρο παρουσίασε υπερπληθυσμό, φτάνοντας το μέγιστο των 4.850 κατοίκων τον Οκτώβριο του 2023. Αυτό οδήγησε στο να φιλοξενηθούν άτομα σε μη οικιστικούς χώρους, όπως κουζίνες και αίθουσες διδασκαλίας και κοντέινερ, σε ανεπαρκείς συνθήκες. Ενώ η αρχική χωρητικότητα του χώρου ήταν 2.040 άτομα, οι αρχές το μετέτρεψαν σε 3.650 τον Σεπτέμβριο του 2023, χωρίς καμία προφανή παρέμβαση για την αύξηση της χωρητικότητας διαμονής.

Οι αυξημένες αφίξεις επιδείνωσαν μακροχρόνια προβλήματα στην παροχή βασικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης νερού και της έλλειψης μόνιμου γιατρού. Η συνέχεια των ιατρικών υπηρεσιών στον καταυλισμό τίθεται επίσης υπό αμφισβήτηση, καθώς οι συμβάσεις των εργαζομένων στον τομέα της υγείας που υπηρετούν επί του παρόντος τον χώρο έληξαν στις 30 Ιουνίου, αλλά η υλοποίηση του νέου χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, «Ιπποκράτης», στο πλαίσιο της Διαχείρισης του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης παραμένει σε εκκρεμότητα. Η παρατεταμένη και συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με την παροχή επαρκών υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στον καταυλισμό εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα της Ελλάδας να διασφαλίσει την ίση πρόσβαση των αιτούντων άσυλο στις υπηρεσίες υγείας.

Χωρίς νερό και υγειονομική περίθαλψη

«Η ΕΕ υποσχέθηκε ότι αυτά τα κέντρα θα είναι σύμφωνα με τα “ευρωπαϊκά πρότυπα”. Αντίθετα, βρήκαμε έναν δυστοπικό εφιάλτη: ένα στρατόπεδο εξαιρετικά τιτλοποιημένο που δεν είχε τις πιο βασικές υποδομές. Κάμερες ασφαλείας και συρματοπλέγματα πλησιάζουν το κέντρο δημιουργώντας ένα περιβάλλον “όπως φυλακή”. Οι άνθρωποι δεν είχαν αρκετό νερό ή επαρκή υγειονομική περίθαλψη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και κρεβάτια. Όλο αυτό το διάστημα δεν μπορώ να φύγω από το κέντρο για εβδομάδες, μερικές φορές για μήνες», είπε η Deprose Muchena.

Συστημική, αυθαίρετη και παράνομη κράτηση

Οι κάτοικοι υπόκεινται συστηματικά σε εντολές «περιορισμών ελευθερίας» που τους περιορίζουν στο κέντρο για έως και 25 ημέρες από την είσοδό τους. Αυτοί οι περιορισμοί υπερβαίνουν τους νόμιμους «περιορισμούς της ελεύθερης κυκλοφορίας» και ισοδυναμούν με παράνομη κράτηση. Εφαρμόζονται σε συντριπτική πλειοψηφία σε νέες αφίξεις χωρίς να λαμβάνονται υπόψη μεμονωμένες συνθήκες, κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου και των προτύπων, τα οποία ορίζουν ότι η κράτηση αποκλειστικά για μεταναστευτικούς σκοπούς επιτρέπεται μόνο στις πιο εξαιρετικές περιστάσεις.

Η Διεθνής Αμνηστία είδε στοιχεία ότι η εφαρμογή αυτών των μέτρων είναι επίσης βαθιά λανθασμένη, με άτομα να κρατούνται πέρα ​​από το επιτρεπόμενο όριο των 25 ημερών, συχνά χωρίς γραπτή απόφαση ή με βάση μια παρωχημένη.

Συνωστισμός

Επιπλέον, ειδικά σε περιόδους συνωστισμού στο κέντρο, οι κάτοικοι αντιμετώπισαν καταστάσεις αναξιοπρεπούς διαβίωσης που μπορεί να παραβίαζαν την απαγόρευση της κακομεταχείρισης.

Αν και οι εντολές περιορισμών της ελευθερίας είναι φαινομενικά «φυλετικά ουδέτεροι» και επηρεάζουν όλους τους νεοεισερχόμενους στα κέντρα, επηρεάζουν σχεδόν αποκλειστικά τους αιτούντες άσυλο με φυλετικά κριτήρια. Η Ελλάδα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι μεταναστευτικές της πολιτικές δεν οδηγούν σε αποτελέσματα φυλετικών διακρίσεων, τα οποία είναι αντίθετα με το διεθνές δίκαιο.

Η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία και τη λειτουργία του κέντρου ενισχύει τις ευθύνες της για τυχόν παραβιάσεις που προκύπτουν. Όπως όλα τα νέα κέντρα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, ο ιστότοπος της Σάμου έχει σχεδιαστεί για να συμμορφώνεται με τις αρχές που διέπουν το Σύμφωνο της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, ένα σύνολο μεταρρυθμίσεων που εγκρίθηκαν πρόσφατα στη νομοθεσία της ΕΕ για το άσυλο. Η Διεθνής Αμνηστία εξέφρασε με συνέπεια την ανησυχία ότι το Σύμφωνο θα αποδυνάμωνε την πρόσβαση στο άσυλο και θα αυξήσει τον κίνδυνο παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και de facto κράτησης, ιδίως μέσω των περιορισμών στις μετακινήσεις των μεταναστών ενώ υποβάλλονται σε έλεγχο και διαδικασίες ασύλου και επιστροφής στα σύνορα.

«Η Σάμος παρέχει ένα παράθυρο στο μέλλον του Συμφώνου και προσφέρει μια κρίσιμη ευκαιρία για την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αλλάξουν πορεία. Οι ελληνικοί κανόνες ασύλου για τους “περιορισμούς της ελευθερίας” πρέπει να καταργηθούν επειγόντως και για τον σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να προωθήσει τις διαδικασίες επί παραβάσει κατά της Ελλάδας για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ», δήλωσε η Deprose Muchena.

«Η ΕΕ πρέπει να ενεργήσει επειγόντως για να διασφαλίσει ότι η χρήση περιοριστικών μέτρων κατά τις διαδικασίες μετανάστευσης δεν θα οδηγήσει σε εκτεταμένη παράνομη κράτηση και άλλες καταχρήσεις, όπως βλέπουμε στη Σάμο. Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο, όχι μόνο θα υπονόμευε ριζικά τα πρότυπα της ΕΕ για τα θεμελιώδη δικαιώματα, αλλά θα αύξανε δραστικά το ανθρώπινο τραύμα και τον πόνο στα σύνορα».