«Είναι ποιητής και το FBI το ξέρει» – Πώς μια επαναστατική, τηλεφωνική γραμμή ποίησης τάραξε την Αμερική των 70s

«Απλώστε το χέρι σας, καλέστε μας και θα σας γεμίσουμε ή θα σας αδειάσουμε».

Αυτή η ανακοίνωση δημόσιας υπηρεσίας, η οποία εισήγαγε το Dial-A-Poem όταν παρουσιάστηκε στο MoMA, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, το 1970, στο πλαίσιο της έκθεσης-ορόσημο Information, αποτυπώνει τη φιλοδοξία του πρωτοποριακού έργου του John Giorno.

Το 1968, ο ποιητής και εικαστικός John Giorno μιλούσε στο τηλέφωνο όταν του ήρθε μια ιδέα – «η φωνή να είναι ο ποιητής, οι λέξεις το ποίημα και το τηλέφωνο ο χώρος».

Φαντάστηκε να χρησιμοποιεί το τηλέφωνο ως μέσο μαζικής επικοινωνίας, προκειμένου να δημιουργήσει μια νέα σχέση μεταξύ ποιητή και κοινού. Αυτό θα γινόταν, τελικά, το Dial-a-Poem, ένας τηλεφωνικός αριθμός στον οποίο ο καθένας θα μπορούσε να καλέσει, 24 ώρες το 24ωρο, και να ακούσει ένα τυχαίο ηχογραφημένο ποίημα – απελευθερώνοντας την προφορική ποίηση από αυτό που ο Giorno ονόμασε «την κατάσταση της αίθουσας διαλέξεων που αποβλακώνει το νόημα».

Καθώς το πρόγραμμα αποκτούσε κάλυψη στον Τύπο, οι κλήσεις στο Dial-a-Poem εκτοξεύτηκαν σε εκατοντάδες χιλιάδες, προκαλώντας τεράστια πίεση στο τηλεφωνικό κέντρο του Upper East Side

Photo: The Museum of Modern Art, New York, 1970

Ποιητές των Μαύρων Πανθήρων και της queer ερωτικής ποίησης

Ως μέρος της avant garde σκηνής της Νέας Υόρκης, ο Giorno επιστράτευσε ταλέντα, ηχογραφώντας τους John Ashbery, Bernadette Mayer, Anne Waldman και David Henderson να διαβάζουν ποιήματα στο κτίριο 222 Bowery, όπου βρισκόταν το λοφτ του.

Βρήκε έναν χορηγό για το έργο, 10 τηλεφωνητές με αυτές τις ηχογραφήσεις συνδέθηκαν με τηλεφωνικές γραμμές και το Dial-a-Poem ξεκίνησε να λειτουργεί.

Το 1970, το πρόγραμμα μεταφέρθηκε στο MoMA, επεκτεινόμενο για να φιλοξενήσει συνολικά 700 ποιήματα από 55 ποιητές – συμπεριλαμβανομένων ποιητών Μαύρων Πανθήρων και queer ερωτικής ποίησης. Καθώς το πρόγραμμα αποκτούσε κάλυψη στον Τύπο, οι κλήσεις στο Dial-a-Poem εκτοξεύτηκαν σε εκατοντάδες χιλιάδες, προκαλώντας τεράστια πίεση στο τηλεφωνικό κέντρο του Upper East Side.

Ακούστε λίγη από την ποίηση του Dial-a-Poem (στη φωτό διακρίνεται ο Γουίλιαμ Μπάροουζ και ο Άλεν Γκίνσμπεργκ μεταξύ άλλων)

«Μια οδυνηρή έκφραση της ανάγκης και της μοναξιάς των ανθρώπων»

Πρόκειται για μια ισχυρή εικόνα που έμεινε στην ιστορία -χιλιάδες άνθρωποι που, μέσω κάποιας συλλογικής επιθυμίας ή περιέργειας, κατέβαλαν το έργο και τη δημόσια υποδομή του σε οριακό σημείο. Ο Giorno ενδιαφέρθηκε για το μοτίβο των κλήσεων.

Φανταζόταν βαριεστημένους υπαλλήλους γραφείου να τηλεφωνούν από τα γραφεία τους ή ανθρώπους που έπαιρναν LSD, χωρίς να μπορούν να κοιμηθούν, και καλούσαν στις 2 το πρωί. Η δημοτικότητα του προγράμματος, γι’ αυτόν, ήταν «μια οδυνηρή έκφραση της ανάγκης και της μοναξιάς των ανθρώπων».

Στο πλαίσιο της πρώτης μεταθανάτιας έκθεσης του έργου του John Giorno, το 2021, στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Almine Rech, στο Λονδίνο, το Dial-a-Poem ήταν και πάλι ζωντανό. Μπορούσε ο επισκέπτης να καλέσει για να ακούσει ένα ποίημα in situ, στην γκαλερί, χρησιμοποιώντας ένα εγκατεστημένο τηλέφωνο με πλήκτρα. Το συναρπαστικό είναι ότι μπορούσε, επίσης, να καλέσει από το δικό του τηλέφωνο/συσκευή, δωρεάν, 24 ώρες το 24ωρο: ποιήματα κατά παραγγελία, χωρίς συνδρομή. Ο αριθμός τηλεφώνου ήταν +44 (0)20 4538 8429.

Η χρήση των τηλεφωνικών γραμμών για χάρη της τέχνης ήταν από μόνη της μια ακτιβιστική χειρονομία

Άδεια του Γουίλιαμ Μπάροουζ να ακουστούν τα ποιήματά του / Photo: moma.org

Αυτοί που ονειρεύονταν έναν διασυνδεδεμένο κόσμο

Η χρήση των τηλεφωνικών γραμμών για χάρη της τέχνης ήταν από μόνη της μια ακτιβιστική χειρονομία. Το Dial-A-Poem στηριζόταν στην υποδομή που ήλεγχε η Bell Systems, ο εταιρικός όμιλος που μονοπωλούσε τη βορειοαμερικανική βιομηχανία τηλεφωνικών υπηρεσιών μέχρι τη διάλυσή της το 1983.

Χρησιμοποιώντας το τηλέφωνο ως «νέο μέσο», ο Giorno ανήκε σε μια γενιά καλλιτεχνών και μηχανικών που ονειρεύονταν έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, αναζητώντας την ελευθερία από τους περιορισμούς και τις συμβάσεις που επέβαλαν τα εταιρικά δίκτυα και μετατρέποντας τα εργαλεία των μέσων μαζικής επικοινωνίας σε όργανα δημιουργικής έκφρασης.

Ενώ τα δορυφορικά πειράματα υπό την καθοδήγηση καλλιτεχνών και οι τηλεοπτικές δράσεις αντάρτικου διαμορφώθηκαν στη δημόσια σφαίρα, ένα μεγάλο μέρος της δύναμης του Dial-A-Poem οφείλεται στην αθόρυβη μορφή μετάδοσης, η οποία βιώνεται οικεία: οι συμμετέχοντες τηλεφωνούσαν από την ιδιωτικότητα των σπιτιών τους ή κρυφά από τα γραφεία τους. Ωστόσο, άλλοι καλούντες μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στα ίδια ποιήματα (αν και όχι την ίδια στιγμή, γιατί η γραμμή ήταν κατειλημμένη), απορροφώντας τις ίδιες λέξεις. Αυτό, επίσης, ήταν μια μορφή ανθρώπινης σύνδεσης.

«Χρησιμοποιήσαμε το τηλέφωνο για την ποίηση. Το χρησιμοποιούσαν για να σας κατασκοπεύουν» –  John Giorno

Μια σελίδα από το λεύκωμα Dial-A-Poem του καλλιτέχνη / Photo: moma.org

Το FBI ανησύχησε  

Το Dial-a-Poem δέχτηκε περισσότερες από ένα εκατομμύριο κλήσεις πριν χάσει τη χρηματοδότηση και τερματιστεί το 1971. Υπήρξαν καταγγελίες για απρέπεια, ισχυρισμοί ότι τα ποιήματα υποκινούσαν τη βία.

Το FBI έκανε έρευνα και, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του John Giorno – μια παρατήρηση που φαίνεται να αποδεικνύει την πολιτιστική αξία του Dial-a-Poem – «οι ομοσπονδιακοί άρχισαν να φρικάρουν». Στη συνέχεια, ο Giorno έφτιαξε μια σειρά από LP με τους Dial-a-Poet. Στις σημειώσεις ενός από αυτά, έγραφε: «Χρησιμοποιήσαμε το τηλέφωνο για την ποίηση. Το χρησιμοποιούσαν για να σας κατασκοπεύουν», παραπέμποντας στην όχι αβάσιμη παράνοια παρακολούθησης της εποχής του Watergate.

Είναι ευφυολόγημα, αλλά μας υπενθυμίζει την ευθραυστότητα και την αξία των οικείων και αδιαμεσολάβητων ανταλλαγών μεταξύ καλλιτέχνη και κοινού.

*Με στοιχεία από theguardian.com και moma.org |Αρχική Φωτό: Studio Rondinone/Courtesy The John Giorno Foundation, New York, NY