Γιατί αγαπάμε τις ταινίες με καρχαρίες

Το Χόλιγουντ και το κοινό τις λατρεύουν τις καρχαριοταινίες, και φαίνεται ότι δεν κουράζονται ποτέ από το σασπένς, το αίμα και τον τρόμο.

Υπάρχουν προϊστορικοί γιγάντιοι καρχαρίες στο The Meg, γενετικά τροποποιημένοι στο Deep Blue Sea, και καρχαρίες μαστουρωμένοι από κοκαΐνη στο έξυπνα ονομασμένο Cocaine Shark.

Ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ είναι θαυμαστής – σύμφωνα με πληροφορίες επρόκειτο να υποδυθεί τον πρόεδρο των ΗΠΑ σε μια ταινία Sharknado, πριν γίνει ο πραγματικός πρόεδρος.

Κάποιοι κόλλησαν μετά την παρακολούθηση της ταινίας Thunderball του Τζέιμς Μποντ, όπου ο κακοποιός διατηρεί καρχαρίες στην πισίνα του. Αυτό οδήγησε σε ένα ισόβιο ενδιαφέρον για τις ταινίες με καρχαρίες, καθώς και σε έναν παράλογο φόβο για τις πισίνες, ακόμη και αυτές που είναι γεμάτες με χλώριο μέσα σε κέντρα αναψυχής.

Ο φόβος «του άγνωστου, της μοναξιάς και της αδυναμίας»

Η Hayley Easton Street είναι η Βρετανίδα σκηνοθέτης πίσω από τη νέα ταινία με καρχαρίες, Something in the Water, η οποία αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας γυναικών που έχουν ναυαγήσει στη θάλασσα.

Η ίδια εξηγεί ότι, ως θαυμάστρια των ταινιών με καρχαρίες, «ήθελε οπωσδήποτε» να γυρίσει την ταινία.

Γιατί λοιπόν οι ταινίες με καρχαρίες είναι τόσο δημοφιλείς; «Είναι ο φόβος για το τι μπορεί να συμβαίνει με το άγνωστο της θάλασσας», λέει στο BBC News. «Και μόνο το να είσαι κολλημένος στη μέση του ωκεανού είναι αρκετά τρομακτικό. Είσαι παγιδευμένος στον κόσμο κάποιου άλλου και όλα μπορούν να συμβούν».

Η καθηγήτρια εγκληματολογικής ψυχολογίας Susan Young συμφωνεί ότι ο φόβος «του άγνωστου, της μοναξιάς και της αδυναμίας» είναι ισχυρός.

Το να κάνεις τους καρχαρίες του Χόλιγουντ να μοιάζουν με τους πραγματικούς μπορεί να είναι μια πρόκληση

Δείτε το σχετικό βίντεο 

«Σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον»

Λέει ότι η παρακολούθηση τρομακτικών ταινιών με καρχαρίες στην άνεση του σπιτιού σας ή στον κινηματογράφο «σας επιτρέπει να αντιμετωπίσετε τους φόβους σας χωρίς πραγματικό κίνδυνο… και να απελευθερώσετε τα συσσωρευμένα συναισθήματα σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον».

Ο καθηγητής Young προσθέτει: «Σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να αντιμετωπίσουν τα όρια της ανθρώπινης συμπεριφοράς και βλέποντας ακραίο περιεχόμενο δοκιμάζουν τα δικά τους όρια και όρια… και αυτή η συναισθηματική απελευθέρωση είναι μια μορφή κάθαρσης».

Η ίδια εξηγεί ότι ισχύουν οι θεωρίες του Sigmund Freud καθώς, «από ψυχοδυναμική άποψη, οι ταινίες αυτές αγγίζουν ασυνείδητους φόβους και επιθυμίες και παρέχουν αυτή την ασφαλή διέξοδο για τη διερεύνηση καταπιεσμένων συναισθημάτων και ενστίκτων, όπως η επιθετικότητα και ο φόβος του θανάτου».

«Δέσαμε ένα πτερύγιο σε έναν δύτη»

Το να κάνεις τους καρχαρίες του Χόλιγουντ να μοιάζουν με τους πραγματικούς μπορεί να είναι μια πρόκληση.

Η παραγωγή της ταινίας «Τα σαγόνια του καρχαρία» αμαυρώθηκε από μηχανικές βλάβες στους μεγάλους λευκούς καρχαρίες – ο ένας βυθίστηκε και διαβρώθηκαν από το αλμυρό νερό του ωκεανού.

Οι πρωταγωνιστές πέρασαν μεγάλα χρονικά διαστήματα καθισμένοι, περιμένοντας να φτιαχτεί ένας καρχαρίας-υποκατάστατο.

Ο σκηνοθέτης Στίβεν Σπίλμπεργκ δήλωσε στην εκπομπή Desert Island Discs του BBC το 2022 ότι η πανωλεθρία οδήγησε στην πραγματικότητα σε μια «πολύ καλύτερη ταινία», επειδή έπρεπε να είναι «ευρηματικός στο να βρει πώς να δημιουργήσει σασπένς και τρόμο χωρίς να δει τον ίδιο τον καρχαρία.

«Ήταν η καλή μου τύχη και νομίζω ότι είναι και η καλή τύχη του κοινού, γιατί νομίζω ότι είναι πιο τρομακτική ταινία χωρίς να βλέπουμε τόσο πολύ τον καρχαρία» είπε.

«Όσο κι αν αγαπώ τις ταινίες με καρχαρίες, αγαπώ τους καρχαρίες. Είχα πραγματικά συνείδηση αυτού του γεγονότος, επειδή είναι εύκολο για τους ανθρώπους να αρχίσουν να τους βλέπουν ως μηχανές δολοφονίας»

Εξώφυλλο της ταινίας Jaws

Δεν ήθελε οι καρχαρίες της να απεικονίζονται ως θαλάσσιοι κατά συρροή δολοφόνοι

Η Street λέει ότι δούλευαν με περιορισμένο προϋπολογισμό στα γυρίσματα του Something in the Water, οπότε η ομάδα βρήκε μια έξυπνη λύση.

«Φτιάξαμε ένα πτερύγιο καρχαρία τίγρη», θυμάται. «Είχαμε έναν λαμπρό δύτη, τον Baptiste, ο οποίος μπορούσε να κρατήσει την αναπνοή του για πολύ ώρα.

«Έτσι του δέσαμε αυτό το πτερύγιο και του δώσαμε ένα υποβρύχιο σκούτερ το οποίο μπορούσε να οδηγεί περίπου με την ταχύτητα ενός καρχαρία. Ήταν λαμπρό γιατί αυτό σήμαινε ότι οι ηθοποιοί είχαν πραγματικά ένα πτερύγιο καρχαρία για να αντιδράσουν, οπότε τους επέτρεψε να νιώσουν πώς θα ήταν αν όντως είχαν αυτούς τους καρχαρίες να σε περιτριγυρίζουν».

Όμως, παρά την αγάπη της Street για τις ταινίες με καρχαρίες, δεν ήθελε οι καρχαρίες της να απεικονίζονται ως θαλάσσιοι κατά συρροή δολοφόνοι.

«Σκοτώνουμε 100 εκατομμύρια καρχαρίες κάθε χρόνο», σημειώνει.

«Λυπάται πραγματικά για τον αποδεκατισμό του πληθυσμού των καρχαριών»

Η σκηνοθέτις γνώριζε επίσης ότι η κυκλοφορία της ταινίας τα «Σαγόνια του καρχαρία» οδήγησε σε τεράστια αύξηση του κυνηγιού των καρχαριών, εν μέρει επειδή είχαν παρουσιαστεί ως ανελέητοι δολοφόνοι.

«Όσο κι αν αγαπώ τις ταινίες με καρχαρίες, αγαπώ τους καρχαρίες. Είχα πραγματικά συνείδηση αυτού του γεγονότος, επειδή είναι εύκολο για τους ανθρώπους να αρχίσουν να τους βλέπουν ως μηχανές δολοφονίας… ή τέρατα, κάτι που δεν είναι».

Και προσθέτει: «Οι καρχαρίες δεν είναι κάτι τέτοιο. Θεωρώ ότι είναι πιο τρομακτικό το ρεαλιστικό θέμα, ότι, ξέρετε, αν είστε έξω στον ωκεανό και υπάρχουν καρχαρίες και σας περάσουν για κάτι άλλο, θα σας σκοτώσουν».

Παρά την τεράστια επιτυχία της ταινίας τα «Σαγόνια του καρχαρία», ο Σπίλμπεργκ δήλωσε ότι «λυπάται πραγματικά για τον αποδεκατισμό του πληθυσμού των καρχαριών εξαιτίας του βιβλίου και της ταινίας».

Δείτε το τρέιλερ του Something in the Water 

Είναι «παρεξηγημένα αρπακτικά»

Ο Σπίλμπεργκ δεν είναι ο μόνος που ανησυχεί για την απεικόνιση των καρχαριών στο Χόλιγουντ και τον αντίκτυπο που εξακολουθεί να έχει.

Η Αμερικανίδα θαλάσσια βιολόγος Andriana Fragola αφιερώνει τον εαυτό της στην εκπαίδευση των ανθρώπων σχετικά με τους καρχαρίες, μοιραζόμενη συχνά βίντεο με τις καταδύσεις της μαζί τους.

Λέει ότι είναι «παρεξηγημένα αρπακτικά» που έχουν πληγεί από τις ταινίες και τα μέσα ενημέρωσης.

Η Andriana μου λέει ότι παρακολούθησε τη νέα ταινία του Netflix για τους καρχαρίες, Under Paris, και δεν εντυπωσιάστηκε.

«Το όλο θέμα ήταν ότι πρόκειται για τη διατήρηση, για τη μελέτη τους, αλλά μετά οι καρχαρίες εξακολουθούν να τρώνε ανθρώπους». Οπότε δίνει μια λίγο πιο ολοκληρωμένη εκπαίδευση και λίγο περισσότερο βάθος στην ιστορία, δεν είναι απλά άνθρωποι που κολυμπούν στην παραλία και δέχονται επίθεση και τρώγονται.

«Αλλά το συμπέρασμα και αυτό που μπορεί να αντλήσει ο κόσμος από την ταινία είναι ότι οι καρχαρίες εξακολουθούν να είναι πολύ επικίνδυνοι για τους ανθρώπους και ότι θα κυνηγούν και θα τρώνε συνεχώς ανθρώπους. Αν αυτό ήταν αλήθεια, θα μειωνόμασταν ως ανθρώπινο είδος. Όλοι όσοι πηγαίνουν στην παραλία, θα απειλούνταν».

Να «αναδείξει τους κινδύνους της ανθρώπινης απληστίας»

Η σκηνοθέτις και συν-σεναριογράφος του Under Paris, Xavier Gens, δηλώνει ότι είναι επίσης περιβαλλοντολόγος.

Ο ίδιος δήλωσε στο The Hollywood Reporter ότι, ενώ ο κίνδυνος στα «Σαγόνια του καρχαρία» είναι ο καρχαρίας, ήθελε να «αναδείξει τους κινδύνους της ανθρώπινης απληστίας» στην ταινία του.

Η Andriana λέει ότι η αντίληψη για τους καρχαρίες προκαλεί ένα πραγματικό ζήτημα για τη διατήρηση της φύσης.

«Είναι ένα τεράστιο πρόβλημα επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν να προστατεύσουν κάτι που φοβούνται.

«Η αντίληψη των ανθρώπων είναι ότι είναι επικίνδυνοι για τον άνθρωπο, άρα πρέπει να τους εξαλείψουμε, και αυτό είναι προφανώς ένα τεράστιο πρόβλημα για τη διατήρηση και για να κάνουμε τους ανθρώπους να θέλουν να συμπάσχουν ή να συμπάσχουν με τους καρχαρίες και να θέλουν πραγματικά να τους προστατεύσουν.

«Είναι λυπηρό γιατί 100 εκατομμύρια καρχαρίες σκοτώνονται κάθε χρόνο και παγκοσμίως οι καρχαρίες σκοτώνουν λιγότερους από 10 ανθρώπους κάθε χρόνο.

»Επικεντρωνόμαστε πραγματικά στο ότι οι καρχαρίες είναι τα τέρατα και ότι θέλουν να μας σκοτώσουν. Στην πραγματικότητα είναι το αντίθετο».

Είναι απίθανο το Χόλιγουντ να σταματήσει να γυρίζει ταινίες με καρχαρίες ή εμείς να σταματήσουμε να τις βλέπουμε.

Όμως τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρχαρίες, μακριά από το να είναι οι κατά συρροή δολοφόνοι της θάλασσας, είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο πιθανό να πέσουν θύματα ανθρώπων.

*Με στοιχεία από bbc.com