Η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι πολύ σύντομα ξέφυγε από την αισθητική πλευρά της εκδήλωσης και το δίπολο «αρέσει/δεν αρέσει». Κομμάτια της προκάλεσαν την αντίδραση της alt right πλευράς, αλλά και της Ακροδεξιάς, στη Γαλλία, αλλά κι αλλού. Η Ελλάδα φυσικά και δεν μπορούσε να απέχει από το πανηγύρι.

Η αντιπαράθεση που ξέσπασε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από το βράδυ της Παρασκευής και συνεχίζεται αμείωτη έως σήμερα αναφορικά με το πόσο καλή ή όχι ήταν η διοργάνωση των Γάλλων έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο.

Την ώρα δηλαδή που η ακρίβεια συνεχίζει να κατατρώει τον οικογενειακό κορβανά, και πολύς κόσμος δεν έχει τα απαιτούμενα έστω και μία εβδομάδα διακοπών, τη στιγμή που δεν είναι λίγοι εκείνοι που χρησιμοποιούν τον κλιματισμό με το σταγονόμετρο φοβούμενοι την… καμπάνα του λογαριασμού, έχουμε και τη διαμάχη για το πόσο άχρηστοι είναι οι Γάλλοι και πόσο αξεπέραστη ήταν η δική μας έναρξη, 20 χρόνια πριν.

Κερασάκι στην τούρτα της αντιπαλότητας αποτέλεσε το δρώμενο με τον Διόνυσο, το αν είχε αναφορές στον Μυστικό Δείπνο του Ντα Βίντσι ή στη Γιορτή των Θεών του Βαν Μπίλγερτ και κατά πόσο ήταν προσβλητικό για τους απανταχού Χριστιανούς.

Κριτική

Η κριτική λοιπόν γίνεται σε δύο σκέλη. Το πρώτο έχει να κάνει με το αν άρεσε ή όχι γενικά η εκδήλωση. Αυτό περιλαμβάνει π.χ. τους καλλιτέχνες, τη μουσική, τη σκηνοθετική κάλυψη, τα οργανωτικά λάθη κλπ., το αν ήταν βαρετή ή όχι. Για παράδειγμα πολλοί κατέκριναν το γεγονός ότι οι αθλητές ήρθαν σε δεύτερη μοίρα, δεν ήταν οι πρωταγωνιστές της εκδήλωσης.

Αρκετός κόσμος εκνευρίστηκε με την «κοιλιά» που σημειώθηκε, ειδικά στη σκηνή με το άλογο που διατρέχει όλο τον Σηκουάνα. Άλλοι θεωρούν ότι δεν προβλήθηκε αρκετά ή με τον σωστό τρόπο η ιστορία της Γαλλίας. Όλα αυτά είναι θεμιτά και μπορούν να αποτελέσουν πλαίσιο διαλόγου.

Το δεύτερο σκέλος είναι το πολιτικό. Εκκλησία, Ακροδεξιά και υπερσυντηρική Δεξιά –όπως επίσης και κάποιοι αριστεροί- ανέβηκαν στα κάγκελα, για τη συμμετοχή ατόμων από τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, θεωρώντας μέγιστη προσβολή την προβολή τους, ειδικά στην απεικόνιση του Μυστικού Δείπνου.

Ακροδεξιά και Εκκλησία

«Σε όλους τους Χριστιανούς του κόσμου που παρακολουθούν την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων 2024 στο Παρίσι και αισθάνθηκαν προσβεβλημένοι από αυτή την drag queen παρωδία του Μυστικού Δείπνου, να γνωρίζουν ότι δεν μιλάει η Γαλλία, αλλά μια αριστερή μειονότητα έτοιμη για κάθε πρόκληση», ανέφερε εξοργισμένη η Γαλλίδα πολιτικός, Μαριόν Μαρεσάλ, ανιψιά της Μαρίν Λεπέν.

Το χορό έσυραν στη συνέχεια ο εκπρόσωπος Τύπου του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας, ο ακροδεξιός Ματέο Σαλβίνι στην Ιταλία, ο ηγέτης της Ακροδεξιάς στην Ολλανδία Γκέερτ Βίλντερς, ο Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ που σε ανάρτηση έκανε λόγο για «σατανική» τελετή, ο πρέσβης της Ουγγαρίας στο Βατικανό κλπ., όπως επίσης και η εγχώρια ελληνική ακροδεξιά, συνεπικουρούμενη από το ακραίο κέντρο.

Οι μπλεγμένοι με τη Δικαιοσύνη Σπαρτιάτες, το κόμμα που έχει άμεση σχέση με τον καταδικασμένο Χρυσαυγίτη Ηλία Κασιδιάρη, σε ανακοίνωσή τους ανέφεραν μεταξύ άλλων πως «μετά την Eurovision που από διαγωνισμός τραγουδιού κατάντησε φεστιβάλ ανωμαλίας, η woke ατζέντα έβαλε στο στόχαστρό της και τους Ολυμπιακούς Αγώνες».

Το πως σχετίζεται βέβαια ένας διαγωνισμός τραγουδιού με τους Ολυμπιακούς είναι ένα άλλο ζήτημα, ωστόσο οι Σπαρτιάτες καλούσαν την κυβέρνηση να πάρει θέση.

Ομοίως, άστραψε και βρόντηξε ο Κυριάκος Βελόπουλος της Ελληνικής Λύσης, κάνοντας λόγο για «ανύπαρκτη αντίδραση» εκ μέρους του Κυριάκου Μητσοτάκη που ήταν παρών στην τελετή. «Αδιανόητο να μην καταδικάζει όλα όσα έκαναν οι Γάλλοι και προσέβαλαν το Ολυμπιακό ιδεώδες. Πού είναι ο Αρχιεπίσκοπος; Που είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης; Γιατί επιλέγουν να σιωπούν;», τόνισε σε μήνυμά του στο Χ.

Τι θα πούμε στα παιδιά μας;

«Δεν φτάνει που βλέπουμε στα κανάλια ΛΟΑΤΚΙ, στις ταινίες ΛΟΑΤΚΙ, στα σχολεία ΛΟΑΤΚΙ, στις εταιρίες ΛΟΑΤΚΙ, στις διαφημίσεις ΛΟΑΤΚΙ, στα social media ΛΟΑΤΚΙ, παντού ΛΟΑΤΚΙ… Αντί να δούμε στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων το Ολυμπιακό ιδεώδες, είδαμε το ιδεώδες των ΛΟΑΤΚΙ. Και πραγματικά αναρωτιέμαι πόσο δύσκολη ήταν η θέση των γονιών χθες να εξηγήσουν στα παιδιά τους τα ανεξήγητα. Μαντράχαλοι ντυμένοι και βαμμένοι γυναίκες, να προσβάλλεται η θρησκεία μας, ο Χριστιανισμός… Δεν θα τολμούσαν να το κάνουν αυτό σε Μουσουλμάνους», ανέφερε σε βίντεο η θαυμάστρια της ακροδεξιάς Λεπέν, ευρωβουλεύτρια Αφροδίτη Λατινοπούλου.

Λογικά το ίδιο πρόβλημα πάντως θα έχει η κυρία Λατινοπούλου αν κάποια στιγμή κληθεί να εξηγήσει στα παιδιά της γιατί διάφορα αρχαιοελληνικά αντικείμενα (π.χ. αγγεία, κρατήρες, κούπες κλπ.), διασκορπισμένα στα μουσεία του κόσμου – αλλά και στην Ελλάδα, αναπαριστάνουν ερωτικές περιπτύξεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου. Μπορεί να κληθεί να εξηγήσει επίσης γιατί η Εκκλησία στο πέρας της Ιστορίας, γκρέμισε αρχαίους ναούς απείρου κάλους ή ευνούχισε αγάλματα απίστευτης Τέχνης και ομορφιάς, βάζοντας φύλλο συκής στη θέση των γεννητικών οργάνων τους.

Από τις ανακοινώσεις δεν θα μπορούσε να λείψει και το κόμμα «Νίκη» αναφέροντας: «Η “τελετή” έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων 2024 στο Παρίσι υπήρξε ο διασυρμός και η δύση του δυτικού πολιτισμού. Ένα σύμφυρμα από τσίρκο, γκέι πράιντ και γιουροβίζιον στα χειρότερά της, αυτή η “τελετή” διέπραξε διπλό έγκλημα απέναντι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Κατά πρώτον, αποτέλεσε με αρχαιοελληνικούς όρους ύβρη, υποβιβάζοντας τις αξίες του Ολυμπισμού -το “εὖ ἀγωνίζεσθαι”, την ευγενή άμιλλα, την αριστεία, τον αλληλοσεβασμό- σε ένα φτηνό διονυσιακό πανηγυράκι με κομπάρσους αδιευκρίνιστου φύλου».

Ζητήσαμε τη γνώμη των ειδικών, ανθρώπων που ασχολούνται με τα μηνύματα και τους συμβολισμούς προκειμένου να μας καταθέσουν τη δική τους άποψη για τα όσα συνέβησαν στο Παρίσι.

Μια διαφορετική τελετή

Η Λίζα Τσαλίκη, καθηγήτρια και πρόεδρος του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ ως γενικό σχόλιο σημειώνει ότι «ήταν σίγουρα μια διαφορετική από τις συνηθισμένες τελετές έναρξης- η οποία έκανε αυτό που οι διοργανωτές της μας είπαν ότι ήθελαν να κάνουν: να “βγάλουν” την τελετή έξω από το στάδιο και να την απλώσουν στην πόλη, και μάλιστα κατά μήκος του Σηκουάνα.

Κατά τούτο, η τελετή μας έδωσε τηλεοπτικά ένα city branding του Παρισιού. Τα δρώμενα (είτε αυτό που παρέπεμπε – για κάποιους- στον Μυστικό Δείπνο του Ντα Βίντσι, είτε όλη η πασαρέλα με τα μοντέλα που λανσάριζαν νέους Γάλλους σχεδιαστές), που προκάλεσαν καυστικά σχόλια από την alt right, την Γαλλική Καθολική Εκκλησία,  αλλά και τον US House Speaker Mike Johnson, ήταν αναμενόμενο να προκαλέσουν κύματα αντιδράσεων (για το πόσο “βλάσφημη” ήταν)».

Από την πλευρά της, η Δέσποινα Χρονάκη, επιστημονική συνεργάτιδα στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, αναφέρει πως «σε ένα βαθμό η επιλογή η τελετή έναρξης να αναδείξει αφηγήσεις ιστορικές, πολιτικές, πολιτισμικές με την πόλη του Παρισιού και τα πιο εμβληματικά του κτίρια μαζί με το Σηκουάνα εκ προοιμοίου προκαλεί μια εικόνα με την οποία τα ακροατήρια δεν είναι εξοικειωμένα αλλά πρέπει πολύ γρήγορα να προσαρμοστούν. Άρα ένα μέρος των αντιδράσεων γύρω από την αισθητική του θεάματος αλλά και η αξιολόγηση της σκηνοθεσίας από τα ακροατήρια (πολύ γρήγορα πλάνα, πολλές εικόνες που εναλλάσσονται γρήγορα και πιθανώς κουράζουν) συνέβαλαν με κάποιο τρόπο στην ευρύτερη αξιολόγηση της τελετής με όρους περισσότερο κριτικής και λιγότερο θαυμασμού».

Κοινωνία αποκλεισμών

Πάμε στο επίμαχο ζήτημα που ξεσήκωσε τις περισσότερες αντιδράσεις, το δρώμενο με τα άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας. Η Δανάη Κολτσίδα, πολιτική επιστήμονας  δίνει την δική της εξήγηση για τις πολιτικές αντιδράσεις, ειδικά στη Γαλλία, με φόντο τις πρόσφατες εκλογές στη χώρα.

«Η ακροδεξιά απειλή δεν έληξε με το πέρας του δεύτερου γύρου των γαλλικών εκλογών. Είναι διακηρυγμένη η πρόθεση της ακροδεξιάς, που πλέον είναι εκλογικά και κοινοβουλευτικά πιο ισχυρή από ποτέ, να ξαναγράψει το κοινωνικό συμβόλαιο στη χώρα και να αμφισβητήσει τις αξίες που αποτέλεσαν τα θεμέλια της γαλλικής δημοκρατίας. Έτσι, η ακροδεξιά πολύ γρήγορα και πολύ σωστά διάβασε την τελετή αυτή ως μια απάντηση, έστω και έμμεση ή και αθέλητη εκ μέρους των διοργανωτών, στο δικό της αναθεωρητικό αφήγημα και στη δική της επιδίωξη να δημιουργήσει μια κοινωνία αποκλεισμών».

Σύμφωνα με την άποψη της κας Κολτσίδα, «η γαλλική ακροδεξιά ενοχλήθηκε κυρίως από την πολλαπλότητα. Την πολλαπλότητα των στιγμών της γαλλικής ιστορίας, την πολλαπλότητα των εκπροσωπήσεων και των προσώπων της σύγχρονης γαλλικής κοινωνίας που αποτύπωσε η τελετή. Στην πραγματικότητα δεν ήταν ούτε κάποιο συγκεκριμένο δρώμενο της τελετής, όπως π.χ. η εικόνα του Διονύσου, που τόσο συζητήθηκε ως δήθεν σάτιρα του Μυστικού Δείπνου, ούτε η αισθητική της τελετής -άλλωστε η ακροδεξιά πολύ συχνά “καμουφλάρει” ως ζητήματα αισθητικής, θέματα βαθιά πολιτικά, και κυρίως το ερώτημα του ποιος και τι δικαιούται να έχει θέσει στον δημόσιο χώρο».

Πολιτικές ταυτότητας

Η κυρία Τσαλίκη εκτιμά ότι «όλοι ασχολούνται με τον πρωταγωνιστικό ρόλο της queer κουλτούρας στη τελετή – και ανάλογα με την πολιτική θέση του καθενός, υπάρχουν τα θετικά ή τα επικριτικά σχόλια. Αυτό που διαφεύγει της προσοχής είναι το αν η τελετή ήταν επιτυχημένη – ως αθλητικό τηλεοπτικό γεγονός ή όχι. Το ότι στην δημόσια συζήτηση “ακούγεται” περισσότερο ό,τι έχει να κάνει με το queerness της τελετής, αποδεικνύει την κεντρική θέση, και την πολιτική φύση, των identity politics σήμερα».

Να σημειωθεί εδώ ότι ο όρος identity politics ή πολιτική ταυτότητας αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα πολιτικών δραστηριοτήτων και θεωρητικών αναλύσεων που έχουν τις ρίζες τους σε εμπειρίες αδικίας που μοιράζονται διαφορετικές, συχνά αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες. Σε αυτό το πλαίσιο, οι πολιτικές ταυτότητας στοχεύουν στην ανάκτηση μεγαλύτερης αυτοδιάθεσης και πολιτικής ελευθερίας που λειτουργούν κατά κύριο λόγο έξω από συγκεκριμένα συστήματα πεποιθήσεων του στάτους κβο ή γύρω από τα παραδοσιακά κόμματα.

Η επόμενη ερώτηση προς την κα Τσαλίκη έχει να κάνει με το περιεχόμενο των μηνυμάτων που επιχείρησαν να στείλουν οι διοργανωτές μέσω της τελετής. «Οι διοργανωτές ήθελαν να περάσουν ένα μήνυμα διαφορετικότητας, συμπερίληψης, και εναρμόνισης διαφορετικών απόψεων, γούστων και κουλτούρων- ιδιαίτερα με τα δρώμενα της “Γιορτής του Διονύσου” με την μουσική υπόκρουση της Γαλλίδας D.J. και λεσβίας ακτιβίστριας Barbara Butch. Πρακτικά, επρόκειτο, λοιπόν, περισσότερο για μια προσπάθεια απεικόνισης βακχικης γιορτής, μέσα από την οποία οι διοργανωτές ήθελαν να περάσουν ένα μήνυμα αφύπνισης “για την ανοησία της βίας μεταξύ ανθρώπων”».

»Η επιλογή μιας Εβραίας D.J, αυτοαποκαλούμενης  “love activist”  που σκοπό είχε να “ενώσει τον κόσμο, να τον μαζέψει γύρω από τη μουσική και να μοιράσει αγάπη”, μέσα από την συμπερίληψη μοντέλων στα οποία συγκαταλέγονταν queer άτομα, draq queens, άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένα μοντέλα, ήταν ιδιαίτερα τολμηρή για μια τελετή έναρξης για την οποία έδωσε το Ο.Κ. μια συντηρητική- μην το ξεχνάμε- κυβέρνηση. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι η Butch, έχοντας ποζάρει γυμνή στο εξώφυλλο του εβδομαδιαίου γαλλικού περιοδικού Télérama το 2020, και αναφερόμενη στον εαυτό της ως “χοντρή, Εβραία, λεσβία- και περήφανη για όλες μου τις ταυτότητες διότι με κάνουν αυτό που είμαι”, πρωταγωνίστησε στην καμπάνια του Jean Paul Gaultier για το άρωμα La Belle Intense».

» Με αυτόν τον τρόπο, οι διοργανωτές ήθελαν να δώσουν το πολιτισμικό – και βαθιά πολιτικό – στίγμα της σημερινής Γαλλίας, μιας Γαλλίας που αγκαλιάζει ανοιχτά, και θεσμικά πλέον, την queer ταυτότητα σε όλα της τα επίπεδα (σεξουαλικής ταυτότητας, έμφυλης ταυτότητας, σωματικότητας, αναπηρισμού, ηλικίας)», καταλήγει η κα Τσαλίκη.

Ποπ κουλτούρα

Στα μηνύματα της τελετής αναφέρεται και η Δέσποινα Χρονάκη. «Η τελετή αγκάλιασε με πρωτοποριακό τρόπο τη δημοφιλή (pop) κουλτούρα στην οποία η Γαλλία έχει πρωτοπορήσει διαχρονικά (στη μουσική, τη μόδα, τις τέχνες), έκανε  σύγχρονη ανάγνωση κορυφαίων παγκόσμιων ιστορικών κινημάτων όπως η σεξουαλική επανάσταση την οποία οι διοργανωτές τοποθέτησαν μεταξύ κλασικού (κουστούμια, βιβλιοθήκες και βιβλία που παρέπεμπαν στη δεκαετία του 60) και του σύγχρονου (προέκριναν την κουλτούρα της συμπερίληψης των σεξουαλικών ταυτοτήτων)».

»Αντίστοιχα, η έντονη παρουσία μη λευκών συντελεστών που αποτελούν κυρίαρχο κομμάτι της Γαλλικής κοινωνίας και έχουν συνδιαμορφώσει ιστορικά τόσο την κοινωνία και την κουλτούρα της Γαλλίας ήταν για πρώτη φορά τόσο ορατοί και ορατές: α) τη λευκή γαλλική Μασαλιώτιδα ερμήνευσε η Axelle Saint-Cirel (28χρονη Γαλλίδα σοπράνο με καταγωγή από τη Γουαδελούπη), β) η κυρίαρχα λευκή αρρενωπή Δημοκρατική Ορχήστρα προσαρμόστηκε και ενσωματώθηκε αρμονικά και με παιγνιώδη τρόπο στον Αφρογαλλικό μουσικό ρυθμό και την pop Afrobeat performance  της Aya Nakamura».

Σε ό,τι αφορά ειδικά το δρώμενο με τον Διόνυσο, η κα Χρονάκη τονίζει ότι «αντί να εκληφθεί η αναπαράσταση ως “το παράλογο της βιας ανάμεσα στους ανθρώπους” σε επίπεδο ιστορικό (για αιώνες), εθνοτικό (με ενεργούς πολέμους ανά τον κόσμο), κοινωνικό (βία εναντίων όσων δεν ανήκουν σε κυρίαρχες ομάδες) κλπ, αυτό ερμηνεύεται με άξονα την πιο εμβληματική αναπαράσταση της χριστιανοσύνης, τον Μυστικό Δείπνο, ακριβώς γιατί είναι μια οικεία αναπαράσταση και μια πολύ διεισδυτική ανά τους αιώνες αναπαράσταση που όταν γίνεται ανοίκεια ταράζει τα ακροατήρια».

Το ακροατήριο

»Ακροατήρια που στο μεγαλύτερο μέρος τους στην παρούσα συνθήκη είναι σε ένα πλαίσιο συνεχών κρίσεων, συνεχών ταυτοτικών διλημμάτων και συγκρούσεων σε όλα τα επίπεδα. Και που ζουν σε μια Δύση που επίσης ορίζεται από διλήμματα (άκρα δεξιά και συντηρητικοποίηση vs προοδευτισμός και ενότητα, πόλεμος vs ειρήνη, επιβίωση της ΕΕ vs αυτονομία-εσωστρέφεια και ασφάλεια των επιμέρους κρατών), στα οποία επί του παρόντος απότυγχάνει. Το βέβαιο είναι ότι οι κοινωνικές αλλαγές πρέπει να γίνουν για να προχωρήσει και να εξελιχθεί ο κόσμος μας. Για να γίνουν οι αλλαγές πρέπει να ειπωθούν επώδυνες ιστορίες για το παρελθόν και επώδυνες ιστορίες του παρόντος. Δε θα είναι καλοδεχούμενες ούτε οι ιστορίες ούτε οι αλλαγές, αλλά πρέπει να γίνουν για να υπάρχει κίνητρο των επόμενων γενεών να κρατήσουν τις κοινωνίες υγιείς».

Η κριτική από τ’ αριστερά

Ζητήσαμε και την άποψη της Έλενας Όλγας Χρηστίδη, ψυχολόγου και επιστημονικά συνυπεύθυνης της οργάνωσης Orlando LGBT+, με αφορμή μάλιστα και μια πιο ήπια κριτική που έγινε από τα αριστερά για την προσβολή του θρησκευτικού αισθήματος των χριστιανών μέσα από την εκδήλωση. Για παράδειγμα, ο ίδιος ο ηγέτης της Γαλλικής Αριστεράς Ζαν Λυκ Μελανσόν έγραψε στο προσωπικό του μπλογκ ότι η σκηνή με τον Διόνυσο «δεν μου άρεσε».

«Ήταν σημαντικό που η τελετή είχε έντονη την αντιπροσώπευση καταπιεσμένων ομάδων», λέει η κυρία Χρηστίδη. «Είδαμε κουήρ άτομα και drag κουλτούρα, μη λευκά και ανάπηρα άτομα, και μάλιστα με σημαντικό και όχι μόνο δευτερεύοντα ρόλο. Αυτό έχει την αξία του. Με δεδομένο τον παροξυσμό του ακροδεξιού λόγου στην Ευρώπη δεν έκανε εντύπωση η αντιδραστική κριτική περί επικράτησης της woke κουλτούρας –που υπενθυμίζω ότι είναι όρος που πλέον χρησιμοποιεί η ακροδεξιά-όπως και οι φωνές για περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης και της Τέχνης. Εκεί εντάσσεται και η αντιπαράθεση για το δρώμενο με τον Μυστικό Δείπνο».

»Το δυσάρεστο», συνεχίζει η κυρία Χρηστίδη,  «είναι ότι κάποια από αυτά τα επιχειρήματα αναπαράγονται και εξ αριστερών. Φυσικά θεωρώ ότι υπήρχαν πράγματα στην τελετή που μια αριστερή ριζοσπαστική κριτική θα άξιζε όντως να στηλιτέψει. Π.χ. η απουσία κάποιας αναφοράς στη γενοκτονία στην Παλαιστίνη (και βέβαια η ίδια η συμμετοχή του Ισραήλ στους αγώνες). Η απουσία σχολίου από την τελετή έναρξης για την αποικιοκρατική Γαλλία, την ξενοφοβία και τα ταξικά εξουθενωμένα προάστια του Παρισιού. Θα μπορούσαμε να περιμένουμε και να απαιτούμε λοιπόν τέτοια κριτική, την ανάγκη δηλαδή για μια διαθεματική ματιά που δεν θα μοιάζει να εργαλειοποιεί μεμονωμένα δικαιώματα προς απόδειξη προοδευτικότητας».

»Αντιθέτως όμως βλέπουμε από Αριστερούς ή τουλάχιστον από ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται έτσι, να αναπαράγουν και να κανονικοποιούν έναν ουσιαστικά ακροδεξιό λόγο. Αυτό είναι ένα στοιχείο που δεν το βλέπουμε για πρώτη φορά. Το βλέπουμε να επαναλαμβάνεται συχνά απέναντι στα έμφυλα και ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα που έρχονται στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια. Αντί λοιπόν αριστεροί άνθρωποι να σταθούν πιο ριζοσπαστικά απέναντι στην ακροδεξιά και να συζητήσουμε με ποιους όρους πρέπει να υπερασπιζόμαστε τα εν λόγω δικαιώματα χωρίς αυτά να εργαλειοποιούνται, πολλοί πέφτουν στην παγίδα της αναπαραγωγής ακροδεξιάς επιχειρηματολογίας περί «πρόκλησης», «υπερβολών», «περιττών μηνυμάτων» και διαφόρων άλλων».

Εργαλειοποίηση

Ρωτάμε την κα Χρηστίδη αν θεωρεί ότι υπήρξε εργαλειοποίηση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας από τα δρώμενα στο Παρίσι. «Σε κάποιο βαθμό υπήρξε και δεν γίνεται να μην υπάρξει στο πλαίσιο ενός τόσο συστημικού γεγονότος όπως αυτή η τελετή έναρξης. Θα περίμενα όμως από όσους κάνουν κριτική υιοθετώντας συντηρητικά επιχειρήματα να θυμηθούν ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν. Όταν π.χ. οι Χρυσαυγίτες εμφανίζονταν με λεωφορεία στο Γκάζι ζητώντας να σταματήσει θεατρική παράσταση το 2012 ή όταν ακροδεξιοί έκαναν πρόσφατα κάτι αντίστοιχο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με το επιχείρημα ότι ένα καλλιτεχνικό έργο θίγει θρησκευτικά αισθήματα. Το να παρουσιάζονται στην πρώτη γραμμή queer υποκείμενα στην τελετή έναρξης στο Παρίσι, στη Γαλλία, που λίγο καιρό πριν κινδύνευε να έχει ακροδεξιά κυβέρνηση και σε έναν χρόνο είναι πιθανό να έχει ακροδεξιά Πρόεδρο, θα έπρεπε να υποστηρίζεται σύσσωμα από την Αριστερά μαζί με τις σύνθετες προσεγγίσεις που αναφέραμε, και όχι ν’ αποτελεί αφορμή αναπαραγωγής των πιο συντηρητικών επιχειρημάτων».

Το ερώτημα

Φτάνουμε στο ερώτημα αν τελικά η εκδήλωση ήταν πετυχημένη κι αν πέτυχε το σκοπό της. «Προσωπικά, η τελετή μου άρεσε χωρίς να με συγκλονίσει», λέει η κυρία Κολτσίδα. «Διαβάζοντάς την όμως στο πλαίσιο που προανέφερα και φεύγοντας από ζητήματα προσωπικού γούστου, τη θεωρώ σημαντική στιγμή. Μπορεί κανείς να εντοπίσει, και σωστά, τις αποσιωπήσεις της ή τα θέματα που δεν ανέδειξε το ίδιο ισχυρά όσο κάποια άλλα -ο καθένας και η καθεμία θα μπορούσε εδώ να βρει άπειρες πλευρές της γαλλικής ιστορίας και της γαλλικής κοινωνίας να προσθέσει, από το ισχυρό εργατικό και φοιτητικό κίνημα της χώρας μέχρι τη σύγχρονη αδιανόητη πολλαπλή βία σε βάρος των μεταναστών στα παρισινά προάστια, και φυσικά άπειρες στιγμές καλλιτεχνικής δημιουργίας που δεν θα μπορούσαν να χωρέσουν σε 4 ώρες».

»Ωστόσο, το γεγονός παραμένει. Η ορατότητα που έδωσε σε παλιές και τρέχουσες πλευρές της γαλλικής ζωής τις οποίες η κυρίαρχη αντίληψη -πολύ περισσότερο η ακροδεξιά- θα ήθελε να κρατήσει στο σκοτάδι, αν όχι να σβήσει από το χάρτη, είναι σημαντική. Πολύ περισσότερο επειδή έγινε σε μια τέτοια, τόσο επίσημη και με τη σφραγίδα του κράτους διοργάνωση».

H κυρία Κολτσίδα καταλήγει ως εξής: «Με την έννοια αυτή άλλωστε θεώρησα εξαρχής ότι το διακύβευμα της δημόσιας συζήτησης για την τελετή έναρξης δεν είναι αισθητικό, αλλά πολιτικό. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο διατύπωσα την άποψη πως αξίζει να την υπερασπιστεί κανείς, ακόμα κι αν δεν τρελάθηκε με το αισθητικό της αποτέλεσμα, αν μη τι άλλο ως μια καλλιτεχνική δημιουργία που τίθεται στο στόχαστρο της ακροδεξιάς».

Τηλεοπτικό προϊόν

Από την πλευρά της η κυρία Τσαλίκη τονίζει πως: «το ερώτημα ίσως θα έπρεπε όμως να ήταν διαφορετικό: πόσο πετυχημένη, ως τηλεοπτικό θέαμα, ήταν τελικά η τελετή έναρξης; Είδαμε μια 4ωρη τελετή του μεγαλύτερου αθλητικού γεγονότος στον κόσμο, η οποία πιο πολύ έμοιαζε να είχε σχεδιαστεί για να το παρακολουθήσει το κοινό την τηλεόραση (made-for-TV spectacle), και η οποία είχε αφήσει απ’ εξω τις βασικές/ούς πρωταγωνίστριες/στές, τις αθλήτριες/ές!»

»Το θέαμα που είδαμε ήταν πιο πολύ επικεντρωμένο στο να μας δείξει κομμάτια του Σηκουάνα και του Παρισιού, έχοντας στο παρασκήνιο τις αθλήτριες/τές (που, αφού παρέλασαν πολλές φορές από 4-4 χώρες μαζί, και εμφανίζονταν σε split-screen μαζί με άλλες χώρες στην καμερα, κατόπιν “χάθηκαν” κάπου στο Τροκαντερό). Ούτε καν τις εθνικές τους σημαίες δεν τους είδαμε να κραδαίνουν περήφανα -όπως είναι το σύνηθες στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μιας και κατόπιν ήταν το σώμα των εθελοντών που τις κράτησε). Κατά τούτο, η τελετή έναρξης ήταν ένα πολύ αργό και μακρόσυρτο τηλεοπτικό θέαμα, το οποίο παρακολουθούσε κανείς καλύτερα από τις μεγάλες οθόνες κατά μήκος του Σηκουανα- ή ακόμα καλύτερα, από το σπίτι του».

Η μαρτυρία ενός Παριζιάνου

Για το τέλος ζητήσαμε την μαρτυρία ενός κατοίκου του Παρισιού. Ο Νίκος Γραικός ζει στην πόλη και είναι καθηγητής Ελληνικών. Έζησε από κοντά την προετοιμασία της διοργάνωσης και φυσικά την ίδια την τελετή. Ας δούμε τι λέει: «Έχοντας μια προκατάληψη  κατά του πρωταθλητισμού και φοβούμενος τις επιπτώσεις, οικονομικές και κοινωνικές, των Ολυμπιακών Αγώνων είχα αποφασίσει να μην παρακολουθήσω τίποτα. Μόνιμος κάτοικος της γαλλικής πρωτεύουσας  εδώ και δεκαετίες  είχα ενοχληθεί από τα αστυνομικά μέτρα και τις επίσημες ανακοινώσεις υπέρ της τηλεργασίας και του περιορισμού των μετακινήσεων».

»Πολλοί φίλοι που έχουν την οικονομική δυνατότητα προτίμησαν να φύγουν από το Παρίσι.  Οι ορδές τουριστών που περιμέναμε δεν ήταν μάλλον πιστές στο ραντεβού, ούτε και η μεγάλη κίνηση σε καφέ και εστιατόρια. Κάποια μέτρα όπως η αύξηση της τιμής των εισιτηρίων στα μέσα συγκοινωνίας τα θεώρησα άδικα και μεγάλωσαν την απέχθειά μου στους αγώνες».

»Η διεθνής κατάσταση, οι χώρες που αποκλείστηκαν και οι χώρες που κλήθηκαν με κριτήρια που φαίνεται ότι διαφέρουν κατά περίπτωση, η περίεργη κατάσταση στην ίδια τη Γαλλία  όπου μετά τις πρόωρες εκλογές έχουμε υπηρεσιακή κυβέρνηση και ο Πρόεδρος Μακρόν εκμεταλλεύεται τους Ολυμπιακούς Αγώνες για να συνεχίσει την ίδια πολιτική κι ας έχει αποδοκιμαστεί από το εκλογικό σώμα, επιβεβαίωναν την αρχική μου θέση».

»Κάποιες πληροφορίες όμως για το περιεχόμενο της Τελετής Έναρξης των Αγώνων, η περιέργεια για την πρωτόγνωρη πρόταση εξόδου της τελετής από το Στάδιο και η αγάπη μου για το ποτάμι υπερτέρησαν.  Η βροχή που άρχισε λίγη ώρα πριν την έναρξη δημιούργησε μια περίεργη ατμόσφαιρα και με έκανε να νιώσω μια ανησυχία για τους αθλητές αλλά και κυρίως για τους καλλιτέχνες.  Από τις πρώτες εικόνες φάνηκε ξεκάθαρα ότι η πρόταση είχε μεγάλο ενδιαφέρον».

»Η χιουμοριστική, απόλυτα επιτυχημένη, πρώτη σκηνή, η επιλογή των πρωταγωνιστών, τα παιδιά που σώζουν τη φλόγα μέσα στο μετρό, οι πολυάριθμες λογοτεχνικές αναφορές διέγειραν την περιέργειά μου και κράτησαν αμείωτο το ενδιαφέρον  μου μέχρι το τέλος.  Η σύζευξη της ζωντανής αναμετάδοσης από την παρέλαση των αθλητών ή κάποια χορευτικά ή μουσικά στιγμιότυπα με κινηματογραφημένα θεατρικά δρώμενα  εσωτερικών χώρων, μουσεία, Εθνική Βιβλιοθήκη αλλά και κυρίως η σύζευξη λόγιων και λαϊκών στοιχείων με ενθουσίασαν».

»Οι αναφορές κόμη και σε βίντεο παιχνίδια ή σε ανιματιόν ήθελαν να αγκαλιάσουν το πλατύ κοινό. Δεν θέλω να αναφερθώ σε συγκεκριμένα ονόματα αλλά δεν είναι τυχαίο ότι το «σενάριο» γράφτηκε από επιφανή ιστορικό (σ.σ. πρόκειται για τον Πατρίκ Μπουσερόν). Ο κλασικός χορός με το χιπ-χοπ, οι άριες όπερας με γαλλικά τραγούδια, γνωστοί καλλιτέχνες κι άλλοι νέοι και πρωτοεμφανιζόμενοι, η Γαλλία σε όλες τι εκδοχές αλλά με μοναδικό κριτήριο την ποιότητα».

Σαρκασμός

»Με σαρκαστική διάθεση για την ιστορία, με επίγνωση του γεγονότος ότι η μεγάλη διάρκεια μπορεί να κουράσει αλλά και ταυτόχρονα να επιτρέψει  την πολυκύμαντη αφήγηση της ιστορίας της Γαλλίας. Η σπονδυλωτή δομή της βραδιάς επέτρεπε στον θεατή να σκεφτεί  και να σημειώσει για να ψάξει μετά, να ενημερωθεί , να μάθει. Ως εκπαιδευτικός δεν μπορώ  παρά να επικροτήσω αυτήν την  άποψη. Κάθε καλλιτεχνικό γεγονός έχει ένα συγκεκριμένο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο».

»Νομίζω ότι η τελετή αυτή είχε την πρόθεση  να μας παρουσιάσει μια Γαλλία πλουραλιστική και γενναιόδωρη, μια Γαλλία παγκόσμιας ακτινοβολίας που όμως δεν επιβάλλεται. Η συμμετοχή της γνωστής Καναδέζας τραγουδίστριας ήταν επιβράβευση του παγκόσμιου χαρακτήρα της γαλλοφωνίας.  Οι τελευταίες σκηνές με τη συμμετοχή και παρα-ολυμπιακών αθλητών είχε έντονη συναισθηματική φόρτιση,. Με λύπησε αφάνταστα η σύγκριση της σημερινής τελετής με εκείνη της Αθήνας το 2004. Η σύγκριση πολιτιστικών προτάσεων, και όταν μάλιστα γίνεται  με έντονα εθνικιστικά χαρακτηριστικά, θα έπρεπε να αποφεύγεται».

»Στο πρωτοσέλιδο γνωστής εφημερίδας αριστερών απόψεων διαβάζουμε ότι η τελετή  έδειξε δύο διαφορετικές όψεις της Γαλλίας.  Ας αποφασίσουμε ποια επιλέγουμε. Κι η επιλογή αυτή ξεπερνά τα εθνικά πλαίσια της οργανώτριας χώρας».

»Η συμπερίληψη, η ευγενής άμιλλα, ο πολιτισμός, η παιδεία, η ειρήνη (η Παλαιστίνη παρούσα, οι πρόσφυγες παρόντες) είναι μερικά από τα ζητούμενα.  Ενόχλησε γιατί δεν περιορίστηκε σε μια τελετή ΄Άρτου και θεάματος μιας παρισινής βιτρίνας. Τίποτε δε θεωρείται δεδομένο. Αυτό μας είπε η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι το 2024».

Headlines