Η ζωή και ο αγωνιώδης θάνατος μιας μούμιας που ουρλιάζει

Είναι μια μακάβρια και ανατριχιαστική εικόνα της αρχαίας Αιγύπτου, η μούμια μιας γυναίκας που ανακαλύφθηκε το 1935 στις αρχαίες Θήβες της Αιγύπτου, το στόμα της ανοιχτό σαν αγωνιώδης κραυγή.

Το μυστήριο της «Γυναίκας που Ουρλιάζει», όπως είναι γνωστή η μούμια των 3.500 ετών, ίσως λύθηκε χάρη σε αξονικές τομογραφίες που επέτρεψαν την εικονική νεκροτομή της.

Όπως φαίνεται, η γυναίκα μπορεί πράγματι να πέθανε με φρικτό τρόπο, με την τελευταία έκφραση του προσώπου της να παγώνει στον χρόνο λόγω ενός σπάνιου φαινομένου που ονομάζεται πτωματικός σπασμός.

Η μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Frontiers In Medicine δείχνει ότι η γυναίκα ήταν περίπου 48 ετών όταν πέθανε. Έφερε σημεία ήπιας αρθρίτιδας στη σπονδυλική στήλη και είχε χάσει κάποια δόντια, ανέφερε στο Reuters η Σαχάρ Σαλίμ, ακτινολόγος του Πανεπιστημίου του Καΐρου και επικεφαλής της μελέτης.

Ο πτωματικός σπασμός παρατηρείται συχνότερα σε θύματα βίαιου θανάτου, για παράδειγμα ανθρώπους που κάηκαν ζωντανοί

Το καλοδιατηρημένο σώμα της μουμιοποιήθηκε με προσοχή στη διάρκεια του Νέου Βασιλείου, μια περίοδο ακμής της αρχαίας Αιγύπτου, μια διαδικασία στην οποία χρησιμοποιήθηκαν ακριβά εισαγόμενα συστατικά όπως έλαιο άρκευθου και ρητίνη λιβανιού, είπε η ερευνήτρια.

Η ποιότητα αυτών των υλικών «αποκλείει το ενδεχόμενο να έγινε απρόσεκτα η διαδικασία της μουμιοποίησης και να ξέχασαν οι ταριχευτές να κλείσουν το στόμα. Στην πραγματικότητα έκαναν την δουλειά τους καλά και της έδωσαν ακριβό ταφικό ιματισμό –δύο ακριβά δαχτυλίδια από χρυσό και ασήμι και μια περούκα με μακριά μαλλιά φτιαγμένα από ίνες χουρμαδιάς» δήλωσε η Σαλίμ.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιου θεωρούσαν ότι η διατήρηση του σώματος έπαιζε κρίσιμο ρόλο προκειμένου να εξασφαλιστεί για τον νεκρό μια καλή ζωή στον άλλο κόσμο. Οι ταριχευτές συνήθως αφαιρούσαν τα ευαίσθητα εσωτερικά όργανα εκτός από την καρδιά, αυτό όμως δεν είχε γίνει στη «Γυναίκα που Ουρλιάζει».

«Στην αρχαία Αίγυπτο, οι ταριχευτές φρόντιζαν το σώμα ώστε να είναι όμορφο στον άλλο κόσμο. Γι΄αυτό και πρόσεχαν να κλείνουν το στόμα των νεκρών δένοντας την κάτω σιαγόνα στο κεφάλι ώστε να μην ανοίξει μετά θάνατον» ανέφερε η Σαλίμ.

Η Γυναίκα που Ουρλιάζει φυλάσσεται στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου (Sahar Saleem via Reuters)

Η επικρατέστερη εξήγηση είναι ότι «η γυναίκα πέθανε ουρλιάζοντας από την αγωνία ή τον πόνο και οι μύες του προσώπου της συσπάστηκαν και διατήρησαν αυτή την εικόνα λόγω πτωματικού σπασμού».

«Το πραγματικό ιστορικό των συνθηκών θανάτου αυτής της γυναίκας είναι άγνωστο και επομένως η αιτία του σπασμού του προσώπου της δεν μπορεί να τεκμηριωθεί με βεβαιότητα» διευκρίνισε.

Ο πτωματικός σπασμός, ένα σπάνιο και ελάχιστα μελετημένο φαινόμενο, συμβαίνει σε περιπτώσεις ακραίου φυσικού ή συναισθηματικού πόνου, με τους μύες να παγώνουν σε μια άκαμπτη κατάσταση τη στιγμή του θανάτου.

Παρατηρείται συχνότερα σε θύματα βίαιου θανάτου, για παράδειγμα ανθρώπους που κάηκαν ζωντανοί.

Ο πτωματικός σπασμός συμβαίνει ακαριαία, πολύ πιο γρήγορα από τη νεκρική ακαμψία που μπορεί να εμφανιστεί κάποιες ώρες αργότερα. Και στις δύο περιπτώσεις όμως τα μυϊκά κύτταρα δεν διαθέτουν την ενέργεια που απαιτείται για τη χαλάρωση των μυϊκών ινών.

«Σε αντίθεση με τη νεκρική ακαμψία, ο πτωματικός σπασμός επηρεάζει μόνο μια ομάδα μυών, όχι όλο το σώμα» σημείωσε η Σαλίμ.

Σε ερώτηση του ρεπόρτερ για το εάν υπάρχει περίπτωση η γυναίκα να ταριχεύτηκε όσο ήταν ακόμα ζωντανή, η ερευνήτρια απάντησε «Δεν νομίζω ότι αυτό είναι δυνατόν».

Η Σαλίμ και οι συνεργάτες της δεν μπόρεσαν να τεκμηριώσουν την αιτία θανάτου καθώς δεν  υπήρχαν ενδείξεις τραύματος.

H ακτινολόγος Σαχάρ Καλίμ εξετάζει τη μούμια στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου (Sahar Saleem via Reuters)

Η «Γυναίκα που Ουρλιάζει» βρέθηκε στις Θήβες στη διάρκεια ανασκαφής του τάφου ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου ονόματι Σένμουτ, ο οποίος ήταν αρχιτέκτονας των βασιλικών έργων και φερόμενος εραστής της βασίλισσας Χατσεψούτ, η οποία έμεινε στον θρόνο από το 1479 έως το 1458 π.Χ.

H γυναίκα βρέθηκε σε μια ξύλινη σαρκοφάγο σε ταφικό θάλαμο κάτω από τον οικογενειακό τάφο του Σένμουτ. Η ταυτότητά της παραμένει άγνωστη, όμως τα κοσμήματά της –τα δαχτυλίδια από ασήμι και χρυσό με εικόνες σκαραβαίων, σύμβολο της ανάστασης- έδειχνε την υψηλή κοινωνική θέση της.

Η τελευταία μελέτη αποκάλυψε λεπτομέρειες για την περούκα της. Οι πλεγμένες κοτσίδες της είχαν περαστεί με χαλαζία, μαγνητίτη και αλβίτη για να σκληρύνουν και να πάρουν το μαύρο χρώμα της νεότητας. Τα φυσικά μαλλιά της είχαν βαφτεί με χένα και λάδι άρκευθου.

Η γυναίκα είναι μια από τις αρκετές μούμιες της Αιγύπτου που έχουν βρεθεί με παγωμένες εκφράσεις του προσώπου σαν να ουρλιάζουν, εκφράσεις που θυμίζουν την περίφημη Κραυγή του νορβηγού ζωγράφου Έντβαρντ Μουνχ.

«Δείχνω τον πίνακα στις διαλέξεις μου για τις μούμιες που ουρλιάζουν» είπε η Σαλίμ.