Έβαν Γκέρσκοβιτς: Το αμερικανορωσικό deal που έβαλε τέλος σε 500 ημέρες φυλάκισης

Την ώρα που ο Έβαν Γκέρσκοβιτς βρισκόταν σε δημοσιογραφική αποστολή στη Ρωσία, η FSB κινήθηκε για να τον συλλάβει. Ο δημοσιογράφος βρισκόταν σε ένα μπιστρό στο Εκατερίνμπουργκ, πάνω από 850 μίλια μακριά από τη Μόσχα. Πράκτορες της FSB πλησίασαν στο τραπέζι του. Τον έβγαλαν έξω από το εστιατόριο. Το μήνυμα ήταν σαφές: Δεν επρόκειτο για μία συνηθισμένη σύλληψη.

Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, ξεκίνησε μία οδύσσεια σχεδόν 500 ημερών, με τον Γκέρσκοβιτς, τον πρώτο δημοσιογράφος που συνελήφθη και κατηγορήθηκε για κατασκοπεία να βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα ρωσικής φυλακής. Η ρωσική κυβέρνηση δήλωσε ότι ο Gershkovich είχε στρατολογηθεί από τη CIA για να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με τον μεγαλύτερο παραγωγό αρμάτων μάχης της χώρας, την Uralvagonzavod.

Στόχος του Πούτιν ο Κρασίκοφ – Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αρνήθηκε τις κατηγορίες κατά του Γκέρσκοβιτς

Ο Γκέρσκοβιτς δήλωσε αθώος και η Wall Street Journal καθώς και η κυβέρνηση Μπάιντεν αρνήθηκαν σθεναρά τις κατηγορίες, χαρακτηρίζοντας τον Γκέρσκοβιτς όμηρο και πιόνι σε ένα ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι. Από την πλευρά του, ο Βλαντίμιρ Πούτιν μόλις και μετά βίας κρύβει τον πραγματικό του στόχο: να απελευθερώσει έναν άνδρα ονόματι Βαντίμ Κρασίκοφ, ο οποίος μέχρι σήμερα εξέτιε ποινή ισόβιας κάθειρξης για τη δολοφονία ενός διοικητή Τσετσένων ανταρτών στο Tiergarten του Βερολίνου.

Σε συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον νωρίτερα φέτος, ο Πούτιν περιέγραψε τον Κρασίκοφ ως «ένα άτομο που εξόντωσε έναν ληστή σε μια από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, λόγω πατριωτικών αισθημάτων». Αλλά μια μικρή έρευνα στο ιστορικό του έδειξε ότι ο Κρασίκοφ ήταν πιθανότατα ένας επίλεκτος δολοφόνος της FSB, επιφορτισμένος με τη δολοφονία των αντιπάλων του Πούτιν στο εξωτερικό. Συνελήφθη επ’ αυτοφώρω μετά την επίθεση, αφού εντοπίστηκε από περαστικούς.

«Ο Πούτιν είχε γίνει μανιακός με το να πάρει πίσω τον Κρασίκοφ- ήθελε πραγματικά, πραγματικά τον Κρασίκοφ», δήλωσε στον Guardian νωρίτερα φέτος μια πηγή με γνώση των διαβουλεύσεων του Κρεμλίνου για το θέμα. «Ήταν ένα σύμβολο ότι δεν εγκαταλείπουμε τους ανθρώπους μας. Σκότωσε κάποιον για εμάς και θέλουμε άνθρωποι σαν κι αυτόν να ξέρουν ότι θα αγωνιστούμε για να τους πάρουμε πίσω».

Μέρος της συμφωνίας ο Ναβάλνι

Μιλώντας από τον Λευκό Οίκο την Πέμπτη, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν επιβεβαίωσε ότι ο Ναβάλνι υποτίθεται ότι ήταν μέρος της συμφωνίας για την απελευθέρωση του Γκέρσκοβιτς. Αμερικανοί αξιωματούχοι είχαν προτείνει την ελευθερία του ως ένα ακόμα επιχείρημα για να πείσουν τη Γερμανία να απελευθερώσει τον Κρασίκοφ.

Την ημέρα που πέθανε ο Ναβάλνι, είπε ο Σάλιβαν, μίλησε με την οικογένεια του Γκέρσκοβιτς και είπε ότι μπορούσε ακόμη να δει έναν δρόμο για μια συμφωνία. Αυτό προέκυψε μέσω της προσέγγισης των συμμάχων των ΗΠΑ στη Νορβηγία, την Πολωνία και τη Σλοβενία για την παροχή ενός αριθμού Ρώσων υπηκόων που κρατούνται στο εξωτερικό, και επιδιώκοντας την επιστροφή άλλων Αμερικανών και Γερμανών πολιτών, καθώς και επιφανών μελών της ρωσικής αντιπολίτευσης.

Το αντικείμενο της αποστολής του Γκέρσκοβιτς

Καθώς ο Gershkovich επιστρέφει τελικά στην πατρίδα του, στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχουν ακόμη ερωτήματα σχετικά με το γιατί ακριβώς έγινε στόχος. Η προβολή του εργοδότη του μέσα στις ΗΠΑ και το επίμονο ρεπορτάζ του θα ήταν ένα καλό σημείο για να ξεκινήσουμε. Ο νεαρός δημοσιογράφος είχε αρχίσει να επικεντρώνει τις προσπάθειές του ως ένας από τους λίγους ανταποκριτές που συνέχισαν να εργάζονται στη Ρωσία μετά την έναρξη της πλήρους εισβολής της χώρας στη γειτονική Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Σε μια ιδιαίτερα διεισδυτική ματιά στον Πούτιν, ο Γκέρσκοβιτς και οι συνάδελφοί του ανέφεραν ότι ο Πούτιν είχε άμεση επαφή με τους διοικητές της πρώτης γραμμής και λάμβανε καθημερινή ενημέρωση για τον πόλεμο στις 7 το πρωί όταν ξυπνούσε. «Τα ρωσικά στρατεύματα έχαναν τη μάχη για το Λίμαν, μια μικρή πόλη στην ανατολική Ουκρανία, στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν έφτασε ένα τηλεφώνημα για τον διοικητή της πρώτης γραμμής, μέσω μιας κρυπτογραφημένης γραμμής από τη Μόσχα», έγραψε ο Gershkovich, μαζί με μια ομάδα δημοσιογράφων της Wall Street Journal. «Ήταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν, που τους διέταζε να μην υποχωρήσουν».

Ασαφής ο λόγος στοχοποίησης του δημοσιογράφου – Συναγερμός για όσους παρέμειναν

Μπορεί να μην αποσαφηνιστεί ποτέ αν ο Gershkovich στοχοποιήθηκε για συγκεκριμένο ρεπορτάζ ή απλώς επειδή το Κρεμλίνο χρειαζόταν έναν όμηρο για να προωθήσει τις διαπραγματεύσεις για ανταλλαγή κρατουμένων με τη Δύση, μετά από πολλές συλλήψεις Ρώσων περιουσιακών στοιχείων και αξιωματικών υψηλού προφίλ.

Η σύλληψη του Gershkovich σήμανε συναγερμό στους ξένους δημοσιογράφους που είχαν απομείνει στη Μόσχα. Οι αμερικανικές και βρετανικές εφημερίδες εγκατέλειψαν τη χώρα, αν και οι τηλεοπτικοί και οι ευρωπαίοι δημοσιογράφοι παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό.

Οι αξιωματούχοι της ρωσικής κυβέρνησης παρακάλεσαν τους δημοσιογράφους να παραμείνουν στη χώρα, λέγοντάς τους κατ’ ιδίαν ότι η περίπτωση του Γκέρσκοβιτς ήταν «μοναδική» και προτρέποντάς τους να μην πληρώσουν για πληροφορίες, κατηγορία που ο Γκέρσκοβιτς και η Wall Street Journal αρνήθηκαν.

Οι επιπλοκές της συμφωνίας

Αλλά ο δρόμος προς μια συμφωνία θα ήταν γεμάτος με σημαντικές επιπλοκές. Οι σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους από την εποχή του ψυχρού πολέμου, καθώς η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει καταστήσει τη χώρα διεθνή παρία. Οι ΗΠΑ είχαν ήδη συνάψει μια σειρά από ανταλλαγές υψηλού προφίλ με τη Ρωσία για τον πεζοναύτη Τρέβορ Ριντ και τη σταρ του μπάσκετ Μπρίτνεϊ Γκρίνερ, απελευθερώνοντας αρκετούς διαβόητους Ρώσους κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένου του λαθρέμπορου όπλων Βίκτορ Μπουτ.

Αλλά σε κάθε μία από αυτές τις συμφωνίες, οι διαπραγματευτές των ΗΠΑ δεν είχαν καταφέρει να απελευθερώσουν τον πρώην πεζοναύτη Πολ Γουίλαν, ο οποίος συνελήφθη το 2018 με την κατηγορία της κατασκοπείας και είχε περάσει περισσότερα από πέντε χρόνια πίσω από τα κάγκελα στη Ρωσία. Ο Πούτιν ήταν προσωπικά πεπεισμένος ότι ο Πολ Γουίλαν ήταν κατάσκοπος, σύμφωνα με δύο Ευρωπαίους διπλωμάτες που έχουν μιλήσει με τον Ρώσο ηγέτη.

Και οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν και οι δύο αναγνωρίσει σιωπηλά ότι θεωρήθηκε πολιτικά αδύνατο να συναφθεί μια νέα συμφωνία χωρίς να φέρουμε τον Whelan στην πατρίδα του μαζί με τον Gershkovich. Προκειμένου να γίνει αυτό, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken πρότεινε να διευρυνθεί ο αριθμός των ατόμων της συμφωνίας σε Γερμανούς αξιωματούχους, μια ιδέα που τελικά οδήγησε στο πλαίσιο μιας συμφωνίας που θα απελευθέρωνε και τον Navalny, ο οποίος είχε υποβληθεί σε ιατρική περίθαλψη στη Γερμανία μετά τη δηλητηρίασή του το 2020.

Ποιους απελευθέρωσαν οι Αμερικανοί

Τον Φεβρουάριο, όμως, ο Ναβάλνι πέθανε υπό μυστηριώδεις συνθήκες σε αποικία φυλακών πάνω από τον Αρκτικό Κύκλο. Λίγες ημέρες αργότερα, η σύμμαχός του Μαρία Πέβτσιχ δημοσίευσε ένα βίντεο με τίτλο «Γιατί ο Πούτιν σκότωσε τον Ναβάλνι τώρα;». Η συμφωνία που επετεύχθη αυτή την εβδομάδα ακολουθεί παρόμοιο περίγραμμα.

Στη θέση του Ναβάλνι, οι δυτικοί διαπραγματευτές απελευθέρωσαν έναν αριθμό Ρώσων πολιτικών κρατουμένων, μεταξύ των οποίων ο ηγέτης διαμαρτυρίας Ίλια Γιάσιν και ο Βλαντιμίρ Καρά-Μούρζα, ένας Βρετανο-Ρώσος επικριτής του Πούτιν, ο οποίος είχε συμβάλει καθοριστικά στην άσκηση πίεσης στις δυτικές κυβερνήσεις για αυστηρότερες κυρώσεις κατά του καθεστώτος Πούτιν. Ο Whelan ήταν επίσης μεταξύ των Αμερικανών που αφέθηκαν ελεύθεροι, καθώς και η Alsu Kurmasheva.

Επέκρινε τη συμφωνία ο Τραμπ

Ορισμένοι στην Ουάσινγκτον ανέφεραν την Πέμπτη ότι η συμφωνία θα γίνει στόχος σημαντικών επικρίσεων. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη επικρίνει τη συμφωνία, γράφοντας: «Απελευθερώνουμε δολοφόνους, φονιάδες ή κακοποιούς;

Απλά είμαι περίεργος γιατί ποτέ δεν κάνουμε καλές συμφωνίες, σε τίποτα, αλλά ειδικά σε ανταλλαγές ομήρων». Και ένας Αμερικανός αξιωματούχος που ενημερώθηκε για τις συνομιλίες δήλωσε ότι «χαίρονται για τις οικογένειες, αλλά απελευθερώνουμε κάποιους πολύ κακούς ανθρώπους».

Έβαν Γκέρσκοβιτς: Όταν ο Πούτιν προμήνυσε την ανταλλαγή

Τις ημέρες πριν από τον θάνατο του Ναβάλνι, η επιμονή του Πούτιν ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία γινόταν όλο και πιο δυνατή. Σε συνέντευξή του στον Tucker Carlson τον Φεβρουάριο, περιέγραψε τον Krasikov ως «έναν άνθρωπο που κάθεται σε μια χώρα, σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών, ο οποίος, για πατριωτικούς λόγους, εξόντωσε έναν ληστή σε μια από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες».

Ο Πούτιν δεν ανέφερε ονομαστικά τον Κρασίκοφ, αλλά ουσιαστικά προμήνυσε την ανταλλαγή που καρποφόρησε αυτή την εβδομάδα. «Δεν αποκλείω ότι το πρόσωπο που αναφέρατε, ο κ. Γκέρσκοβιτς, μπορεί να καταλήξει στην πατρίδα του», είπε. «Γιατί όχι; Δεν έχει νόημα να τον κρατάμε λίγο-πολύ στη φυλακή στη Ρωσία. Αλλά ας σκεφτούν και οι συνάδελφοι των αξιωματικών των μυστικών υπηρεσιών μας από την αμερικανική πλευρά πώς να λύσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ειδικές υπηρεσίες μας.»

Η στιγμή που ο Μπάιντεν υποδέχεται τον Αμερικανό δημοσιογράφο