Σοκάρει η πρώτη εικόνα κρατούμενου για τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας στα «μαύρα κελιά» της CIA

Ο άντρας είναι πολύ αδύνατος, τα μαλλιά του είναι κουρεμένα, αλλά η γενειάδα του πυκνή. Είναι γυμνός, εκτός από τις χειροπέδες που δένουν τους καρπούς του σε ένα φωτεινό δωμάτιο. Αυτή η φωτογραφία είναι η πρώτη δημοσιευμένη εικόνα ενός κρατούμενου του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» στα «μαύρα κελιά» της CIA.

Πρόκειται για Ammar al-Baluchi, έναν από τους πέντε άνδρες στο Γκουαντάναμο που κατηγορούνται από την αμερικανική κυβέρνηση ότι σχεδίασαν τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Την Τετάρτη, το Πεντάγωνο ανακοίνωσε ότι τρεις από τους πέντε άνδρες, αλλά όχι ο Baluchi, συμφώνησαν να δηλώσουν ένοχοι για όλες τις κατηγορίες και θα αποφύγουν πιθανές θανατικές ποινές.

Ο Baluchi συνελήφθη για πρώτη φορά στο Καράτσι του Πακιστάν τον Απρίλιο του 2003 και στη συνέχεια μεταφέρθηκε κρυφά μεταξύ πέντε «μαύρων κελιών» από τον Μάιο του 2003 έως τον Σεπτέμβριο του 2006. Από τότε κρατείται στο Γκουαντάναμο, αν και δεν έχει καταδικαστεί για κάποιο έγκλημα.

Στα «μαύρα κελιά» της CIA στη Ρουμανία

Αυτή η φωτογραφία, την οποία μοιράστηκαν με τον Guardian οι δικηγόροι του, πιστεύεται ότι είναι από τις αρχές του 2004, όταν ήταν 26 ετών, και πιθανότατα τραβήχτηκε στα «μαύρα κελιά» της CIA στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας, γνωστά στις ανακοινώσεις της αμερικανικής κυβέρνησης τόσο ως τοποθεσία «Νο 7», όσο και με την κωδικοποιημένη ονομασία «Detention Site Black».

Στη φωτογραφία, ο κρατούμενος, η ιστορία του οποίου αποτέλεσε τη βάση για έναν χαρακτήρα της ταινίας «Zero Dark Thirty», πιθανώς προετοιμάζεται για τη μεταφορά του σε ένα άλλο «μαύρο κελί». Η μαύρη μπάρα που είναι ορατή κάτω από τη μέση του έχει προστεθεί από τους δικηγόρους του, για να διαφυλάξουν την αξιοπρέπειά του.

Φωτογραφίες που τεκμηριώνουν τις ακραίες βιαιότητες στα «μαύρα κελιά» της CIA μπορεί να υπάρχουν, αν και παραμένουν απόρρητες. Όμως, αυτή η φωτογραφία εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο στόχο: να μειώσει το θέμα της σε ένα γυμνό σώμα και να αποδείξει ότι αυτό το σώμα παραμένει ακέραιο παρά τα όσα έχει υποστεί

Μεταξύ του 2002 και του 2008, τουλάχιστον 119 μουσουλμάνοι άνδρες διέμειναν κρυφά και ανακρίθηκαν σε αυτές τις μυστικές φυλακές της CIA σε όλο τον κόσμο, 39 εκ των οποίων υποβλήθηκαν σε αυτό που η κυβέρνηση Μπους ονόμασε κατ’ ευφημισμό «ενισχυμένες τεχνικές ανάκρισης» – βασανιστήρια, με λίγα λόγια…

Ομπάμα: Βασανίσαμε μερικούς ανθρώπους

Το 2014, η κυβέρνηση των ΗΠΑ παραδέχθηκε ότι οι πρακτικές αυτές συνιστούσαν βασανιστήρια, όταν ο Μπάρακ Ομπάμα δήλωσε: «Βασανίσαμε μερικούς ανθρώπους». Κανείς από τη CIA δεν έχει λογοδοτήσει ποτέ για τα βασανιστήρια, ωστόσο.

Η CIA τράβηξε περίπου 14.000 φωτογραφίες από τα «μαύρα κελιά» της και τους κρατούμενους που είχε υπό την επιτήρησή της. Η ίδια η ύπαρξη αυτών των φωτογραφιών ήταν κρυφή από το κοινό μέχρι το 2015, και οι φωτογραφίες παραμένουν ως επί το πλείστον απόρρητες. Όμως οι συνήγοροι υπεράσπισης, που εκπροσωπούν κρατούμενους του Γκουαντάναμο, αγωνίζονται εδώ και χρόνια με το δρακόντειο σύστημα του στρατιωτικού δικαστηρίου, το οποίο σταδιακά οδήγησε στη δημοσιοποίηση περισσότερου πρώην διαβαθμισμένου υλικού, συμπεριλαμβανομένης αυτής της φωτογραφίας του Baluchi.

Αν και η αναγκαστική γύμνια χρησιμοποιούνταν συχνά από τη CIA ως «ενισχυμένη τεχνική ανάκρισης» στα «μαύρα κελιά», ο Baluchi είναι γυμνός σε αυτή τη φωτογραφία, πιθανώς λόγω των πρωτοκόλλων μεταφοράς. Σύμφωνα με μια προηγουμένως αποχαρακτηρισμένη έκθεση του γενικού επιθεωρητή της CIA, ο κρατούμενος είχε ήδη υποβληθεί σε «τυπικές διαδικασίες έκδοσης» όταν μεταφέρθηκε στη Ρουμανία από το πρώτο του «μαύρο κελί», το Salt Pit, μια μυστική φυλακή στο Αφγανιστάν, που ήταν επίσης γνωστή ως «Detention Site Cobalt».

Τι είναι το walling της CIA στους κρατούμενους;

Οι διαδικασίες μεταφοράς μεταξύ των «μαύρων κελιών» περιελάμβαναν «έλεγχο των σωματικών κοιλοτήτων» και εξέταση από ιατρό. Το αρχηγείο της CIA υπέδειξε στους αξιωματικούς πεδίου ότι έπρεπε «να τον φωτογραφήσουν για να τεκμηριώσουν τη φυσική του κατάσταση κατά τη στιγμή της μεταφοράς».

Ήταν στο Salt Pit στο Αφγανιστάν, αρκετούς μήνες πριν τραβηχτεί αυτή η φωτογραφία, όπου ο Baluchi αντιμετώπισε την πιο βάναυση μεταχείριση στα χέρια της CIA, συμπεριλαμβανομένης της επανειλημμένης πρόσκρουσης του πίσω μέρους του κεφαλιού του σε έναν τοίχο, μια τεχνική που ονομάστηκε «walling» (σ.σ. από τον τοίχο – wall) από την κυβέρνηση.

Σπουδαστές ανακριτές που αναζητούσαν «επίσημη» πιστοποίηση εργασίας παρατάχθηκαν για να τον εξασκήσουν στο «walling», σαν να ήταν ένα σκηνικό για λόγους εκπαίδευσης. Τον κρατούσαν γυμνό κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, για «συνεδρίες» που διαρκούσαν δύο ώρες. Ιατρικοί εμπειρογνώμονες της υπεράσπισης ανέφεραν έκτοτε στις στρατιωτικές επιτροπές ότι το «walling» μπορεί να είχε ως αποτέλεσμα μόνιμη τραυματική εγκεφαλική βλάβη.

Σε διάφορες χρονικές στιγμές, ο Baluchi στερούνταν επίσης ύπνου για έως και 82 ώρες τη φορά, εξαναγκαζόταν σε όρθια στάση έχοντας τους καρπούς του δεμένους με αλυσίδες σε μια μπάρα στο ταβάνι, περιλουζόταν επανειλημμένα με παγωμένο νερό, ξυριζόταν βίαια σε μαλλιά και γένια, υποβαλλόταν σε ξυλοδαρμούς, τοποθετούνταν σε θέσεις πίεσης και στερούνταν τροφής. Όταν οι ΗΠΑ ανέλαβαν την επιμέλειά του στα μέσα του 2003, ζύγιζε 141 κιλά. Στα τέλη του 2003, το βάρος του είχε πέσει στα 119 κιλά.

«Μαύρα κελιά» στο Βουκουρέστι με αντάλλαγμα εκατομμύρια δολάρια

Τότε ήταν που μεταφέρθηκε από το Salt Pit στη Ρουμανία. Η ρουμανική τοποθεσία έχει έκτοτε αναγνωριστεί ότι βρισκόταν στο υπόγειο του Εθνικού Γραφείου Μητρώου Διαβαθμισμένων Πληροφοριών, ένα μεγάλο κυβερνητικό κτίριο κοντά στο κέντρο του Βουκουρεστίου. Έξι προκατασκευασμένα κελιά, βαμμένα λευκά και επενδυμένα με γυαλί ανθεκτικό στα χτυπήματα, είχαν τοποθετηθεί πάνω σε λαστιχένια πόδια, για να μην αποπροσανατολίζονται οι κρατούμενοι. Η Ρουμανία, η οποία επεδίωκε τότε την είσοδό της στο ΝΑΤΟ, συμφώνησε να συνεργαστεί με τη CIA φιλοξενώντας τον χώρο και έλαβε ως αντάλλαγμα εκατομμύρια δολάρια.

Στο Salt Pit στο Αφγανιστάν, οι κρατούμενοι «κρατούνταν σε απόλυτο σκοτάδι και συνεχώς αλυσοδεμένοι σε απομονωμένα κελιά με δυνατό θόρυβο ή μουσική και μόνο έναν κουβά για τις ανάγκες τους», σύμφωνα με την υποεπιτροπή της αμερικανικής Γερουσίας για τις μυστικές υπηρεσίες. Ο επικεφαλής των ανακρίσεων στο σημείο αυτό περιέγραψε το Salt Pit ως «μπουντρούμι».

Αντίθετα, το «μαύρο κελί» της Ρουμανίας πλημμύριζε με φως 24 ώρες την ημέρα, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει τη φωτεινότητα της φωτογραφίας του κρατούμενου. Σε δικαστικές καταθέσεις, ο Baluchi περιέγραψε τον χρόνο του εκεί, «σαν να ζούσα σε ψυγείο. Εδώ είχα επιτέλους ρούχα, ένα κοντό παντελόνι και μια κουβέρτα, τα οποία δεν ήταν αρκετά για να αντιμετωπίσουν το κρύο αυτού του τόπου».

Στο χώρο αυτό, οι κρατούμενοι υπέστησαν απομόνωση, στέρηση ύπνου και σωματική κακοποίηση με «λαβές προσοχής» και «λαβές προσώπου». Τους επιτρεπόταν να κάνουν ντους μία φορά την εβδομάδα, κάτι που αποτελούσε καινοτομία σε σύγκριση με τα «μαύρα κελιά». Αλλά εξακολουθούσαν να κρατούνται εξωδικαστικά και χωρίς επικοινωνία, εξαφανισμένοι από τον κόσμο και χωρίς να μπορούν να μιλήσουν ποτέ με κανέναν άλλο εκτός από τους δεσμοφύλακές τους.

Ο κυνισμός της CIA: Ωραία εγκατάσταση με μια σουρεαλιστική αίσθηση

Η έκθεση της CIA παραθέτει μια αναφορά από έναν ανακριτή, ο οποίος αποκάλεσε το ρουμανικό «μαύρο κελί» ως «ίσως την πιο ωραία εγκατάσταση» που είχε επισκεφθεί, δηλώνοντας ότι ήταν «καθαρή, αποστειρωμένη, αποτελεσματική και σύγχρονη με μια σχεδόν σουρεαλιστική αίσθηση».

Ένας άλλος ανακριτής, ο οποίος γνώριζε τον Baluchi από το Αφχανιστάν, ανέφερε ότι από τότε που πέρασε στη ρουμανική τοποθεσία, είχε πλέον «περισσότερο κρέας στα κόκκαλα».

Φωτογραφίες που τεκμηριώνουν τις ακραίες βιαιότητες που έλαβαν χώρα στα «μαύρα κελιά» της CIA μπορεί να υπάρχουν, αν και παραμένουν απόρρητες. Όμως, αυτή η φωτογραφία εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο γραφειοκρατικό στόχο και όχι το να υπάρχει ως ενθύμιο. Ο σκοπός αυτής της εικόνας φαίνεται να είναι διττός: να μειώσει το θέμα της, τον Baluchi, σε ένα γυμνό σώμα και, στη συνέχεια, να αποδείξει ότι αυτό το σώμα παραμένει ακέραιο παρά τα όσα έχει υποστεί.

Οι «ενισχυμένες τεχνικές ανάκρισης» της CIA βασίζονταν στο γεγονός ότι δεν θα άφηναν μόνιμα φυσικά ίχνη στο σώμα του κατηγορουμένου, όπως καθιστούν σαφές τα διαβόητα πλέον «υπομνήματα βασανιστηρίων» της κυβέρνησης Μπους. Τα υπομνήματα όριζαν τα βασανιστήρια ως «μόνιμη και σοβαρή σωματική βλάβη», που «πρέπει να φτάνει στο επίπεδο του θανάτου, της ανεπάρκειας οργάνων ή της μόνιμης εξασθένησης μιας σημαντικής λειτουργίας του σώματος».

Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη φωτογραφία λειτουργεί ως οπτική απόδειξη αυτού του απαξιωμένου πλέον επιχειρήματος, ενώ παράλληλα απεικονίζει την ταπεινωτική και υποτακτική στάση στην οποία τοποθετούν τον κρατούμενο μπροστά στην κάμερα. Ο Δρ Vincent Iacopino, γιατρός που ειδικεύεται στις ιατρικές συνέπειες των βασανιστηρίων, δήλωσε στον Guardian ότι μια τέτοια υποχρεωτική γυμνή φωτογράφηση αποτελεί τόσο μια μορφή σεξουαλικής ταπείνωσης όσο και σεξουαλικής επίθεσης.