Ενδυνάμωση, σαγήνη, πρόκληση – Η εξέλιξη του κόκκινου κραγιόν

Το 1912 χιλιάδες υποστηρίκτριες του κινήματος για το δικαίωμα ψήφου διαδήλωσαν μπροστά από το σαλόνι της Elizabeth Arden στη Νέα Υόρκη. Η ιδρύτρια της μάρκας καλλυντικών, η οποία μόλις δύο χρόνια νωρίτερα είχε ανοίξει την επιχείρησή της, ήταν υπέρμαχος των δικαιωμάτων των γυναικών και ευθυγραμμίστηκε με τον σκοπό αυτό μοιράζοντας σωληνάρια με κατακόκκινο κραγιόν στις γυναίκες που διαδήλωναν.

Οι ηγέτιδες του δικαιώματος ψήφου Elizabeth Cady Stanton και Charlotte Perkins Gilman λάτρευαν το κόκκινο κραγιόν για την ικανότητά του να σοκάρει τους άνδρες, και οι διαδηλώτριες φόρεσαν μαζικά το τολμηρό χρώμα, υιοθετώντας το ως ένδειξη εξέγερσης και απελευθέρωσης.

Στις πολλές αποχρώσεις του, αυτό το χρώμα στα χείλη υπήρξε ένα πανίσχυρο πολιτιστικό όπλο, φορτισμένο με χιλιάδες αιώνες νοήματος

Photo: Wikimedia Commons

Από τις εταίρες στην Αρχαία Ελλάδα στο Χόλιγουντ  

«Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο τέλειο σύμβολο για τις σουφραζέτες από το κόκκινο κραγιόν, επειδή δεν είναι απλώς ισχυρό, αλλά και γυναικείο», δήλωσε η Rachel Felder, συγγραφέας του βιβλίου «Red Lipstick: An Ode to a Beauty Icon».

«Οι σουφραζέτες έπρεπε να ενισχύσουν τη γυναικεία δύναμη, όχι μόνο τη δύναμη».

Στο πέρασμα των αιώνων το κόκκινο κραγιόν έχει σηματοδοτήσει πολλά πράγματα, από την πρώιμη χρήση του από την ελίτ στην αρχαία Αίγυπτο και από τις εταίρες στην αρχαία Ελλάδα, μέχρι τη θέση του στο πρώιμο Χόλιγουντ ως σύμβολο γοητείας. Στις πολλές αποχρώσεις του, αυτό το χρώμα στα χείλη υπήρξε ένα πανίσχυρο πολιτιστικό όπλο, φορτισμένο με χιλιάδες αιώνες νοήματος.

«Το κόκκινο κραγιόν είναι πραγματικά ένας τρόπος να ανιχνεύσουμε την πολιτιστική ιστορία και το κοινωνικό zeitgeist», δήλωσε η Felder.

Δείτε το βίντεο 

«Συνδέθηκε με αυτή τη μυστηριώδη, τρομακτική θηλυκότητα»

Μέχρι να διαδοθεί το κραγιόν στις αρχές του 20ού αιώνα, τα κόκκινα χείλη συνδέονταν συχνά με ηθικά αμφίβολες γυναίκες: αγενείς, σεξουαλικά ανήθικες, ακόμη και αιρετικές. Κατά τον Μεσαίωνα, τα κόκκινα χείλη θεωρούνταν σημάδι συναναστροφής με τον διάβολο.

Το μακιγιάζ «συνδέθηκε με αυτή τη μυστηριώδη, τρομακτική θηλυκότητα», δήλωσε η Felder.

Στη συνέχεια, όπως εξηγεί το βιβλίο της Felder, καθώς το αμερικανικό κίνημα για την ψήφο των γυναικών υιοθέτησε τα κόκκινα χείλη, το ίδιο έκαναν και οι διεθνείς ομόλογοί τους.

Καθώς τα κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών εξαπλώνονταν στην Ευρώπη, τη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία, με τις βρετανικές και αμερικανικές διοργανώτριες να μοιράζονται συχνά τακτικές, από την οργάνωση πορειών, μέχρι απεργίες πείνας και πιο επιθετικές μαχητικές στρατηγικές. Και αυτή η αλληλεγγύη επεκτάθηκε και στο μακιγιάζ τους.

Και ενώ οι σουφραζέτες μπορεί να μην ήταν αποκλειστικά υπεύθυνες για τη διάδοση του βαμμένου χείλους, ενσάρκωσαν την ιδέα της «μοντέρνας γυναίκας» στην Ευρώπη και την Αμερική

Εικόνες από το «Red Lipstick: An Ode to a Beauty Icon» της Rachel Felder.

Το εξώφυλλο του «Red Lipstick: An Ode to a Beauty Icon» της Rachel Felder.

Ακολούθησαν και οι πληθωρικές flappers των Roaring Twenties

Εμπνευσμένη από τις Αμερικανίδες συναδέλφους της, η Βρετανίδα ηγέτιδα των σουφραζετών, Emmeline Pankhurst, προτιμούσε τα κόκκινα χείλη, γεγονός που βοήθησε στη διάδοση της συμβολικής χειρονομίας μεταξύ των συναδέλφων της ακτιβιστών.

Αν και οι σουφραζέτες διέδωσαν το κόκκινο κραγιόν στην εποχή τους, η Felder σημειώνει ότι υπήρχε ήδη μια δυναμική διάθεση για την καθιέρωση του κραγιόν μεταξύ των γυναικών γενικότερα, καθώς εγκατέλειπαν τους περιοριστικούς κορσέδες για σουτιέν και άρχισαν να υιοθετούν πιο βελτιωμένες σιλουέτες, σχεδιασμένες από γυναίκες όπως η Coco Chanel.

Αφού οι σουφραζέτες φόρεσαν κόκκινο κραγιόν, ακολούθησαν και οι πληθωρικές flappers των Roaring Twenties. Και ενώ οι σουφραζέτες μπορεί να μην ήταν αποκλειστικά υπεύθυνες για τη διάδοση του βαμμένου χείλους, ενσάρκωσαν την ιδέα της «μοντέρνας γυναίκας» στην Ευρώπη και την Αμερική, επισήμανε η Felder.

Άβα Γκάρντερ με κόκκικο κραγιόν / Photo: Wikimedia Commons

Ο Αδόλφος Χίτλερ «ως γνωστόν μισούσε το κόκκινο κραγιόν»

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα κόκκινα χείλη είχαν την τολμηρή δεύτερη πράξη προκλητικότητας. Ο Αδόλφος Χίτλερ «ως γνωστόν μισούσε το κόκκινο κραγιόν», δήλωσε η Felder.

Στις συμμαχικές χώρες, η χρήση του έγινε ένδειξη πατριωτισμού και δήλωση κατά του φασισμού. Όταν οι φόροι έκαναν το κραγιόν απαγορευτικά ακριβό στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι γυναίκες έβαφαν τα χείλη τους με χυμό τεύτλων αντ’ αυτού.

Καθώς οι άνδρες πήγαιναν στον πόλεμο και οι γυναίκες αναπλήρωναν τους επαγγελματικούς τους ρόλους πίσω στην πατρίδα, έβαψαν κόκκινα τα χείλη για να μπουν στον επαγγελματικό στοίβο. Αυτό έδειχνε την ανθεκτικότητά τους απέναντι στις συγκρούσεις, εξήγησε η Felder, και προσέφερε μια αίσθηση κανονικότητας σε δύσκολους καιρούς.

«We Can Do It!» – Η εικονογράφηση του J. Howard Miller της Rosie the Riveter / Photo: Public Domain

Το κόκκινο κραγιόν έγινε υποχρεωτικό

«Επέτρεψε στις γυναίκες να διατηρήσουν μια αίσθηση της δικής τους αυτογνωσίας από την περίοδο πριν από τον πόλεμο» συμπληρώνει η Felder. Η εικονογράφηση του J. Howard Miller της Rosie the Riveter, της πολιτιστικής εικόνας που χρησιμοποιήθηκε για να στρατολογήσει και να ενδυναμώσει τις Αμερικανίδες εργάτριες εργοστασίων, είχε κυρίως χείλη με κερασάκι.

Το 1941 και για όλη τη διάρκεια του πολέμου, το κόκκινο κραγιόν έγινε υποχρεωτικό για τις γυναίκες που κατατάχθηκαν στον αμερικανικό στρατό. Οι μάρκες ομορφιάς είχαν επωφεληθεί από την πολεμική τάση, με την Elizabeth Arden να κυκλοφορεί το «Victory Red» και την Helena Rubenstein να παρουσιάζει το «Regimental Red», μεταξύ άλλων.

Αλλά ήταν η Arden που η αμερικανική κυβέρνηση ζήτησε να δημιουργήσει ένα χρώμα χειλιών και νυχιών με κανονισμούς για τις γυναίκες που υπηρετούσαν. Το δικό της «Montezuma Red» ταίριαζε και τόνιζε τις κόκκινες πιέτες των στολών τους.

Καθώς οι άνδρες πήγαιναν στον πόλεμο και οι γυναίκες αναπλήρωναν τους επαγγελματικούς τους ρόλους πίσω στην πατρίδα, έβαψαν κόκκινα τα χείλη για να μπουν στον επαγγελματικό στοίβο

Photo: YouTube

Νέα σύμβολα, πιο αιχμηρά όπως κι η εποχή

«Το να φοράει μια γυναίκα κόκκινο κραγιόν εκείνη την εποχή ήταν τόσο συνδεδεμένο με την αίσθηση της γυναικείας αυτοεκτίμησης», ιδιαίτερα με την «ανθεκτική και ισχυρή γυναικεία αυτοποίθηση», δήλωσε η Felder, η οποία η ίδια φορούσε το βασικό στοιχείο ομορφιάς σχεδόν κάθε μέρα από το γυμνάσιο.

Μετά τον πόλεμο, κλασικές ηθοποιοί του Χόλιγουντ, όπως η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, πρόσθεσαν ένα στρώμα γοητείας στο βλέμμα του ντιβισμού.

Σήμερα, άλλα σύμβολα διαμαρτυρίας για την ενδυνάμωση των γυναικών έχουν γίνει ευρέως διαδεδομένα, ιδίως το ροζ καπέλο, το γνωστό pussyhat, που κυριάρχησε στην πορεία των γυναικών το 2017 και η στολή από την ταινία «The Handmaid’s Tale», η οποία έχει φορεθεί διεθνώς για τις υποθέσεις των γυναικών, συμπεριλαμβανομένων των διαδηλώσεων υπέρ της επιλογής.

Διάφημιση εποχής κόκκινου κραγιόν της Elisabeth Arden / Photo: Wikimedia Commons

Διάφημιση εποχής κόκκινου κραγιόν της Revlon / Photo: Wikimedia Commons

Κόκκινα χείλη και ίσα δικαιώματα

Ωστόσο, τα κόκκινα χείλη εξακολουθούν να έχουν μεγάλη απήχηση. Το 2018 στη Νικαράγουα, γυναίκες και άνδρες φόρεσαν κόκκινο κραγιόν και ανέβασαν φωτογραφίες τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δείξουν την υποστήριξή τους στην απελευθέρωση των αντικυβερνητικών διαδηλωτών στηρίζοντας την ακτιβίστρια Marlén Chow, η οποία αψήφησε τους ανακριτές της βάζοντας κόκκινο κραγιόν.

Τον Δεκέμβριο του 2019, σχεδόν 10.000 γυναίκες στη Χιλή βγήκαν στους δρόμους φορώντας μαύρα μαντήλια με δεμένα μάτια, κόκκινα μαντήλια και κόκκινα χείλη για να καταγγείλουν τη σεξουαλική βία στη χώρα.

Με κόκκινα χείλη, οι διαδηλώτριες σε όλο τον κόσμο αξιοποίησαν την ίδια δύναμη που είχε κάποτε το κίνημα για το δικαίωμα ψήφου έναν αιώνα νωρίτερα. Με αυτή την τολμηρή, προκλητική δήλωση ομορφιάς, η κληρονομιά τους συνεχίζεται.

*Με στοιχεία από cnn.com