Μποξ, πολιτική και τεστοστερόνη: Οι πόλεμοι των φύλων ανοίγουν μέτωπο στο Παρίσι

H επεισοδιακή επικράτηση της αλγερινής πυγμάχου Ιμάνι Κελίφ έναντι της ιταλίδας Άντζελα Καρίνι ήταν τελικά η αφορμή που μετέτρεψε τους φετινούς Ολυμπιακούς του Παρισιού σε φόρουμ μιας φορτισμένης συζήτησης για το τι είναι γυναίκα και τι συνιστά αθέμιτο πλεονέκτημα με βάση τη βιολογία του φύλου.

Είχε προηγηθεί η κόντρα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (ΔΟΕ) με την –ρωσοκρατούμενη και πλέον έκπτωτη – Διεθνή Ομοσπονδία Πυγμαχίας (ΔΟΠ), η οποία είχε ακυρώσει τη συμμετοχή της Κελίφ και της ταϊβανέζας συναθλήτριά της Λιν Γιου Τινγκ στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του 2023.

Για λόγους προστασίας των προσωπικών δεδομένων, η συνομοσπονδία δεν διευκρίνισε βάσει ποιων τεστ είχε ληφθεί η απόφαση.

Ωστόσο ο πρόεδρός της Ουμάρ Κρεμλέφ παραβίασε το απόρρητο γράφοντας τότε στον λογαριασμό του στο Telegram ότι η Κελίφ και η Λιν «είχαν χρωμοσώματα ΧΥ και επομένως αποκλείστηκαν».

Τις κατηγόρησε μάλιστα ότι «προσπάθησαν να εξαπατήσουν τους συναδέλφους τους και να υποκριθούν τις γυναίκες».

Και αυτό επειδή η ομοσπονδία ορίζει τις γυναίκες «ως άτομα με χρωμοσώματα XX» και τους άνδρες ως «άτομα με χρωμοσώματα ΧΥ».

Όμως η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή έχει διαφορετική γνώμη.

Ας δούμε τι γνωρίζουμε για την υπόθεση και τι όχι.

H Άντζελα Καρίνι, δεξιά. αποχώρησε από τον αγώνα χωρίς να δώσει το χέρι στην Ιμάνι Κελίφ (InTime Sports)

Έλεγχος φύλου

Η συμμετοχή της Καλίφ προκάλεσε την οργή συντηρητικών πολιτικών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, και η Τζόρτζια Μελόνι που αποκάλεσαν την αθλήτρια «άνδρα».

Αυτό όμως δεν ευσταθεί.

Η 25χρονη Κελίφ είναι γυναίκα με βάση οποιονδήποτε επίσημο ορισμό και σε οποιαδήποτε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της πατρίδας της της Αλγερίας όπου η ομοφυλοφιλία και η τρανς ταυτότητα απαγορεύονται.

Η Κελίφ επίσης δεν είναι τρανς, αφού ουδέποτε έχει δηλώσει ότι είναι κάτι άλλο πέρα από γυναίκα.

Ο «έλεγχος καταλληλότητας φύλου» με εξέταση των γεννητικών οργάνων από γιατρούς θεωρείται σήμερα προσβλητικός για την αξιοπρέπεια των αθλητών, έχει καταδικαστεί από την Human Rights Watch και άλλες οργανώσεις και καταργήθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1996.

Σήμερα, η ΔΟΕ αναγνωρίζει το φύλο που αναγράφεται στο διαβατήριο των αθλητών και τα ιατρικά τους έγγραφα. Στη φετινή διοργάνωση η Επιτροπή διαβεβαίωσε ότι η Κελίφ και η Λινγκ πληρούσαν όλα τα κριτήρια καταλληλότητας.

Ακόμα και αν οι δύο αθλήτριες φέρουν το ανδρικό χρωμόσωμα Υ, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα ότι δεν είναι γυναίκες.

Σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, «το χρωμόσωμα Υ συνδέεται συχνότερα με άρρενα άτομα, ωστόσο το χρωμόσωμα Υ δεν ορίζει από μόνο του το φύλο ενός προσώπου».

«Έχουμε δύο πυγμάχους που γεννήθηκαν γυναίκες, μεγάλωσαν ως γυναίκες, έχουν γυναικεία διαβατήρια και έχουν αγωνιστεί πολλά χρόνια ως γυναίκες. Αυτό είναι ένας σαφής ορισμός της γυναίκας» δήλωσε ο πρόεδρος της ΔΟΕ Τόμας Μπαχ.

Η ΔΟΕ έχει εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές για τη συμπερίληψη και τους ελέγχους καταλληλότητας στους Ολυμπιακούς, σύμφωνα με τις οποίες ο αποκλεισμός αθλητριών δικαιολογείται μόνο όταν υπάρχουν θέματα δίκαιου ανταγωνισμού και ασφάλειας.

Παρόλα αυτά, οι κανόνες αποφασίζονται ξεχωριστά για κάθε άθλημα από την αντίστοιχη διεθνή ομοσπονδία.

Ο εκπρόσωπος της ΔΟΕ Μαρκ Άνταμς υπερασπίστηκε την Κελίφ, αναγνώρισε όμως την απουσία επιστημονικής, πολιτικής και κοινωνικής ομοφωνίας για τα θέματα καταλληλότητας στα γυναικεία αθλήματα.

«Το θέμα δεν είναι άσπρο ή μαύρο» είπε, και περιέγραψε το όλο ζήτημα ως «ναρκοπέδιο».

H Διεθνής Ομοσπονδία Πυγμαχίας δεν έχει αποκαλύψει επίσημα γιατί απέκλεισε το 2023 την ταϊβανέζα Λιν Γιου Τινγκ (Reuters)

Τεστοστερόνη

Στη μάλλον ασαφή ανακοίνωση που εξέδωσε την περασμένη εβδομάδα, η ΔΟΠ δεν διευκρινίζει επισήμως σε ποιες εξετάσεις βασίστηκε ο αποκλεισμός των δύο πυγμάχων το 20023.

Αναφέρει όμως ότι η Κελίφ και η Λιν δεν είχαν υποβληθεί σε μέτρηση της τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι όμως η ορμόνη που υποτίθεται ότι δίνει αθέμιτο πλεονέκτημα στις δύο αθλήτριες.

Είναι η ορμόνη που παράγεται στους όρχεις και ευθύνεται για τους μεγαλύτερους μυς και τα δυνατότερα κόκκαλα των ανδρών. Σε μικρότερες ποσότητες, η τεστοστερόνη παράγεται και από τον γυναικείο οργανισμό και ρυθμίζει μεταξύ άλλων την ερωτική επιθυμία.

Οι μετρήσεις της τεστοστερόνης όμως δεν δίνουν πάντα σαφή εικόνα για το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Στον γενικό πληθυσμό, άνδρες και γυναίκες διαφέρουν σημαντικά στα επίπεδα τεστοστερόνης,. Στον επαγγελματικό αθλητισμό, όμως, οι γυναίκες με φυσικά υψηλά επίπεδα της ορμόνης υπερεκπροσωπούνται.

Ως αποτέλεσμα, υπάρχει σημαντική επικάλυψη στα «φυσιολογικά» επίπεδα τεστοστερόνης μεταξύ ανδρών και γυναικών στον επαγγελματικό αθλητισμό.

«Υπάρχουν πολλές γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα από τους άνδρες οπότε η ιδέα ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι πανάκεια [στον έλεγχο καταλληλότητας] απλά δεν αληθεύει» δήλωσε ο Άνταμς, ο εκπρόσωπος της ΔΟΕ.

Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει γνωστό ποια είναι τα επίπεδα τεστοστερόνης στις περιπτώσεις της Κελίφ και της Λιν.

Intersex;

Εφόσον οι δύο πυγμάχοι έχουν πράγματι γονότυπο ΧΥ, όπως υποστήριξαν άτυπα οι επικεφαλής της ΔΟΠ, οι δύο γυναίκες πιθανότατα ανήκουν στην κατηγορία intersex, ένας όρος που περιγράφει γενετικές, βιοχημικές και ανατομικές αποκλίσεις από τα τυπικά χαρακτηριστικά ανδρών και γυναικών.

Στην πράξη, ο γονότυπος ΧΥ μπορεί να συνοδεύεται ή να μην συνοδεύεται από τα ανδρικά χαρακτηριστικά που προάγει η τεστοστερόνη.

Η σύγχυση που μπορεί να προκύψει σε περιπτώσεις intersex αθλητών κατέστη εμφανής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1986 με τον αποκλεισμό της ισπανίδας αθλήτριας του στίβου Μαρία Χοσέ Μαρτίνεζ-Πατίνο, η οποία είχε γονότυπο ΧΥ.

Δύο χρόνια αργότερα η αθλήτρια δικαιώθηκε και επέστρεψε στις διεθνείς διοργανώσεις όταν αποδείχθηκε ότι έπασχε από «σύνδρομο αντίστασης στα ανδρογόνα», κάτι που σημαίνει ότι ο οργανισμός της δεν αντιδρά στην τεστοστερόνη, ακόμα κι αν η ορμόνη παράγεται σε υψηλά επίπεδα.

Με άλλα λόγια, η Μαρτίνεζ-Πατίνο δεν είχε αθέμιτο πλεονέκτημα έναντι των συναθλητριών τους.

Παραμένει άγνωστο αν η Κελίφ και η Λι ανήκουν στην ίδια κατηγορία.

Η ισπανίδα αθλήτρια του στίβου Μαρία Χοσέ Μαρτίνεζ-Πατίνο, με γονότυπο ΧΥ, δικαιώθηκε όταν αποδείχθηκε ότι ο οργανισμός της δεν αντιδρούσε στην τεστοστερόνη.

Γιατί τόσος ντόρος;

Τόσο η Κελίφ όσο και η Λιν είχαν συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το 2021 και σε παγκόσμια πρωταθλήματα πριν από το 2023 χωρίς να τεθεί θέμα καταλληλότητας.

Ο θόρυβος που ξέσπασε φέτος για τη συμμετοχή της Κελίφ φαίνεται πως είναι εν μέρει αποτέλεσμα της ιταλίδας πυγμάχου Άντζελα Καρίνι που παραιτήθηκε κλαίγοντας από τον αγώνα με την αλγερινή συναθλήτριά της λέγοντας πως ήθελε να προστατεύσει τη σωματική της ακεραιότητα.

Υποστήριξε αρχικά πως ο αγώνες δεν ήταν «δίκαιος» και αρνήθηκε να δώσει το χέρι της στην Κελίφ, αργότερα όμως ζήτησε συγγνώμη και διαβεβαίωσε ότι σέβεται τους κανόνες της ΔΟΕ.

Το γεγονός ότι η Καρίνι προτίμησε να παραιτηθεί δεν σημαίνει αυτόματα ότι η Κελίφ έχει υπερφυσική δύναμη. Εξάλλου, η ιταλίδα πυγμάχος δεν έπεσε νοκ-άουτ. Και σίγουρα μπορούσε να περιμένει ότι θα δεχόταν δυνατά χτυπήματα στους Ολυμπιακούς.

Επιπλέον, η Κελίφ έχει χάσει επανειλημμένα στο παρελθόν από γυναίκες, όπως επισήμανε η ιρλαδή πυγμάχος Έιμι Μπρόουντχερστ, η οποία νίκησε την αλγερινή συναθλήτριά της στο παγκόσμιο πρωτάθλημα του 2022.

«Προσωπικά δεν πιστεύω ότι έχει κάτι για να ‘κλέψει’. Πιστεύω ότι έτσι γεννήθηκε και είναι πέρα από τον έλεγχό της» έγραψε η Μπρόουντχερστ στο X.

Και οι τρανς;

Ούτε η Κελίφ ούτε η Λιν δηλώνουν τρανς, ωστόσο η συμμετοχή τους στους Αγώνες στο Παρίσι αναζωπύρωσε την περίπλοκη συζήτηση για τις τρανς αθλήτριες στα γυναικεία αθλήματα.

Οι κανόνες για αυτές τις περιπτώσεις διαφέρουν ανά ομοσπονδία και ανά χώρα. Στις ΗΠΑ, διαφορές υπάρχουν όχι μόνο μεταξύ επιμέρους αθλημάτων αλλά και μεταξύ διαφορετικών πολιτειών.

Ορισμένα αθλήματα απαγορεύουν τη συμμετοχή τρανς γυναικών που άρχισαν να υποβάλλονται σε ορμονοθεραπεία πριν ξεκινήσει η ανδρική εφηβεία, κατά την οποία αναπτύσσονται τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου με εν μέρει μη αντιστρεπτό τρόπο.

Άλλες ομοσπονδίες επιτρέπουν τη συμμετοχή τρανς αθλητριών εφόσον υποβάλλονται σε θεραπεία κατά της τεστοστερόνης για διάστημα τουλάχιστον δύο ετών.

Η πικρή διαμάχη ΔΟΕ-ΔΟΠ

Μια άλλη αιτία της διαμάχης για τη συμμετοχή της Κελίφ και της Λιν στους Ολυμπιακούς του Παρισιού φαίνεται πως είναι η μακρά και πικρή διένεξη ανάμεσα στην Διεθνή Ολυμπιακή Ομοσπονδία και την Διεθνή Ομοσπονδία Πυγμαχίας.

Η ΔΟΕ καταγγέλλει ότι οι δύο αθλήτριες έπεσαν «θύματα μιας ξαφνικής και αυθαίρετης απόφασης της ΔΟΠ» όταν η συμμετοχή τους ακυρώθηκε στο παγκόσμιο πρωτάθλημα που πραγματοποιήθηκε το 2021 στο Νέο Δελχί.

«Η απόφαση αρχικά ελήφθη από τον γενικό γραμματέα της ΔΟΠ και τον διευθύνοντα σύμβουλο» ανέφερε η ΔΟΕ, επικαλούμενη τα πρακτικά της συνεδρίασης όπου αποφασίστηκε η ακύρωση της συμμετοχής των δύο πυγμάχων.

«Το Συμβούλιο της ΔΟΠ την επικύρωσε μόνο εκ των υστέρων και αργότερα ζήτησε να καθοριστεί μια διαδικασία για ανάλογες περιπτώσεις στο μέλλον που θα περιληφθεί στους κανόνες της ΔΟΠ».

O επικεφαλής της ΔΟΠ Ουμάρ Κρεμλέφ λέγεται ότι είναι άνθρωπος του Πούτιν (Wikimedia Commons)

Η ΔΟΠ ήταν υπεύθυνη για τη διοργάνωση των αγώνων πυγμαχίας στους Ολυμπιακούς μέχρι που η ΔΟΕ ήρε την δικαιοδοσία της, αρχής γενομένης στο Τόκιο το 2021, κατηγορώντας την ομοσπονδία για κακοδιαχείριση και διαφθορά.

Στους φετινούς Αγώνες η ΔΟΠ δεν έχει επίσημο ρόλο και η διοργάνωση των αγώνων πυγμαχίας ανατέθηκε στη νεοσύστατη Μονάδα Πυγμαχίας.

Η ΔΟΠ έχει επίσης κατηγορηθεί για την εξάρτησή της από τη στήριξη της Ρωσίας. Ο οριστικός αποκλεισμός της από τους Ολυμπιακούς Αγώνες αποφασίστηκε το 2019 όταν η ομοσπονδία εξέλεξε πρόεδρο τον Γκαφούρ Ρακίμοφ, ουζμπέκο επιχειρηματία ο οποίος σύμφωνα με αμερικανούς αξιωματούχος συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα και τη διακίνηση ηρωίνης.

Ο Ρακίμοφ παραιτήθηκε έναν μήνα αργότερα το 2019, οπότε τον διαδέχτηκε στην προεδρία της ΔΟΠ ο Ουμάρ Κρελμέφ, ο οποίος φέρεται να είναι γνωστός του Πούτιν και μετέφερε τις περισσότερες δραστηριότητες της ΔΟΠ στη Ρωσία. Έφερε επίσης την ρωσική κρατική εταιρεία αερίου Gazprom ως βασικό χρηματοδότη της ομοσπονδίας, κάτι που επιδείνωσε περαιτέρω τις σχέσεις με την ΔΟΕ.

Σημασία στην όλη υπόθεση δεν αποκλείεται να έχει και η χρονική στιγμή κατά την οποία η ΔΟΠ είχε αποφασίσει να ακυρώσει τη συμμετοχή της Κελίφ στο παγκόσμιο πρωτάθλημα πυγμαχίας του 2023 στο Νέο Δελχί.

Η συμμετοχή της Κελίφ ακυρώθηκε αναδρομικά τρεις ημέρες μετά τη νίκη της έναντι της Αζάλια Αμίνεβα, ρωσίδας πυγμάχου που έμενε αήττητη μέχρι τότε.

Χάρη στην απόφαση, η Ρωσίδα διατήρησε τον τίτλο της παγκόσμιας πρωταθλήτριας.