Η πραγματική ταλάντευση του Ιράν – ακόμη και εάν επιλέξει να «απαντήσει» στο Ισραήλ

Το Ιράν δείχνει έτοιμο να στείλει τη δική του απάντηση σε όσα συνέβησαν τις τελευταίες εβδομάδες και συνιστούν, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, προκλήσεις από τη μεριά του Ισραήλ, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χαμίγια σε υποτίθεται καλά φρουρούμενο χώρο στην Τεχεράνη.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή η ταλάντευση της Ιρανικής ηγεσίας είναι παραπάνω από εμφανής, ανεξαρτήτως της υποχρεωτικά «υψηλής» ρητορικής που επιλέγεται.

Ο πρώτος λόγος είναι ότι αυτή τη στιγμή την πρωτοβουλία για την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης την έχει σαφώς το Ισραήλ, με την κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου και των ακροδεξιών συμμάχων του, να δείχνει ότι επιδιώκει μια περιφερειακή σύγκρουση και για να μπορέσει να παρατείνει μια πολεμική σύγκρουση που απέχει από το να έχει πετύχει τους στόχους της (πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι πάνω από τις μισές ταξιαρχίες της Χαμάς έχουν καταφέρει να ανασυγκροτηθούν) και για να μπορέσει να εμπλέξει περισσότερο και τις ίδιες τις ΗΠΑ.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι υπάρχει ένα ερώτημα για το πόσο έτοιμο είναι το Ιράν ακόμη και για ένα αποφασιστικό χτύπημα. Η δολοφονία Χαμίγια αποκάλυψε κρίσιμα κενά ασφαλείας λίγους μήνες αφότου η χώρα θρήνησε το θάνατο ενός προέδρου σε ένα δυστύχημα με κρατικό στρατιωτικό ελικόπτερο.

Ο τρίτος λόγος είναι ούτως ή άλλως, ακόμη και πριν την 7^η Οκτωβρίου και σε πείσμα της προσπάθειας να αποδοθεί στο Ιράν η έμπνευση για τη στρατιωτική επιχείρηση της Χαμάς, το Ιράν προέκρινε πολύ περισσότερο την εσωτερική ανασυγκρότηση και την αντιμετώπιση της έντονης κοινωνικής δυσαρέσκειας παρά τις επιθετικές ενέργειες προς τα έξω. Αυτός είναι και ο βασικός τόνος της νέας κυβέρνησης του «μετριοπαθούς» Μασούντ Μπεζεσκιάν που κυρίως θα ήθελε την επανεκκίνηση της συμφωνία για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος μαζί με άρση των κυρώσεων. Μια περιφερειακή σύγκρουση μπορεί να ενεργοποιούσε «πατριωτικά αντανακλαστικά» αλλά θα απομάκρυνε και την αντιμετώπιση των οξυμμένων εσωτερικών κοινωνικών προβλημάτων.

Ο τέταρτος λόγος είναι ότι αυτή τη στιγμή η ιρανική ηγεσία δείχνει να εκτιμά ότι μεσοπρόθεσμα η χώρα αναβαθμίζεται στην περιοχή, καθώς η πολιτική του Ισραήλ στη Γάζα δεν επιτρέπει την παραπέρα εξομάλυνση των σχέσεών του με τα καθεστώτα του Κόλπου και ιδίως  τη Σαουδική Αραβία, την ώρα που για την Τεχεράνη ανοίγονται μεγαλύτερα περιθώρια και πολιτικών και οικονομικών συνεργασιών.

Ο πέμπτος λόγος είναι ότι τα κινήματα που συναποτελούν τον «άξονα της αντίστασης» δεν είναι απλές προεκτάσεις της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, σε πείσμα και πάλι μιας σχετικής μυθολογίας που αναπαράγεται από αρκετά δυτικά ΜΜΕ και think tanks. Αυτό σημαίνει ότι ο βαθμός εμπλοκής τους σε μια περιφερειακή σύγκρουση θα εξαρτηθεί και από τους δικούς τους υπολογισμούς και σχεδιασμούς. Αυτό έχει ήδη φανεί και από την επιλογή της Χεζμπολάχ να συντηρεί μια επί της ουσίας χαμηλής έντασης σύγκρουση με το Ισραήλ, που βεβαίως έχει ως συνέπεια κρίσιμες ισραηλινές δυνάμεις να βρίσκονται εκεί και όχι στη Γάζα. Από την άλλη, η επιλογή των Χούθι για μια πιο ενεργή εμπλοκή είναι αποτέλεσμα πολύ περισσότερο της αντίληψης που έχει το συγκεκριμένο κίνημα για την αλληλεγγύη ως στοιχείο «εξωτερικής πολιτικής» (θυμίζοντας την Κούβα ή την Αλγερία προηγούμενων δεκαετιών) παρά με εντολές της Τεχεράνης.

Ο έκτος λόγος είναι ότι η Ρωσία, που αποτελεί μία βασική συμμαχική δύναμη της Τεχεράνης μπορεί να έχει προσφέρει υψηλής τεχνολογία οπλισμό – και να έχει λάβει βεβαίως σημαντικό αριθμό ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών για χρήση στον πόλεμο στην Ουκρανία – όμως το τελευταίο πράγμα θα ήταν μια περιφερειακή σύγκρουση στη Μέση Ανατολή που θα απειλούσε ευθέως μία φιλική χώρα, το Ιράν και εμμέσως μία ακόμη, τη ΣΥΡΙΑ. Δεν είναι τυχαίο έτσι ότι η ρωσική διπλωματία έχει επιλέξει μια ρητορική εκκλήσεων «αυτοσυγκράτησης».

Γιγαντοαφίσα στην Τεχεράνη απεικονίζει τον Ισμαήλ Χανίγια με τον Ιρανό πρόεδρο Μασούντ Πεζεσκιάν

Οι παραπάνω λόγοι δεν ακυρώνουν προφανώς το ενδεχόμενο ιρανικής στρατιωτικής απάντησης στο Ισραήλ. Γιατί προφανώς και την ίδια στιγμή η ιρανική ηγεσία θέλει να αποφύγει να δώσει και μια εικόνα έστω και συγκυριακής αδυναμίας και προς τα μέσα και προς τα έξω. Ούτε θα πρέπει να υποτιμάμε και την εσωτερική αντιπαράθεση πάνω στην εξωτερική πολιτική ανάμεσα σε όσους επιθυμούν μια μεγαλύτερη στροφή στη διπλωματία, ενδεικτική η επιστροφή του Τζαβάντ Ζαρίφ ως αντιπροέδρου της κυβέρνησης, και όσους θεωρούν ότι το βασικό είναι να δείξει το Ιράν ότι μπορεί να «τιμωρεί» όσους στρέφονται εναντίον του.

Όλα αυτά εξηγούν γιατί είναι όντως πιθανό το Ιράν να προχωρήσει σε κάποιους είδους απάντηση στρατιωτική στο Ισραήλ και η ανακοίνωση ότι ουσιαστικά κλείνει τμήμα του εναέριου χώρου του σε αυτό παραπέμπει, άλλωστε αυτό θα αποτρέψει περιστατικά όπως η κατάρριψη, εξαιτίας εσφαλμένης εκτίμησης, ουκρανικού πολιτικού αεροσκάφους με 176 θύματα τον Ιανουάριο του 2020 εν μέσω της έντασης με τις ΗΠΑ που ακολούθησε τη δολοφονία του Κασέλ Σολεϊμανί.

Όμως, το εάν η επιδίωξή του Ιράν θα είναι μια απάντηση που θα προσπαθεί να «αποκαταστήσει ισορροπία», όπως λίγο πολύ έκανε τον περασμένο Απρίλιο, ή εάν θα δοκιμάσει να κλιμακώσει από τη μεριά να «σηκώσει το γάντι» μιας συνολικότερης αντιπαράθεσης με το Ισραήλ είναι κάτι που θα φανεί μόνο από την ίδια την εξέλιξη των γεγονότων.

Ή για να το πούμε διαφορετικά δεν είναι ακόμη δεδομένο ότι ο Μπενιαμίν Νετανιάχου θα έχει τον μεγάλο πόλεμο που τόσο πολύ δείχνει να επιδιώκει.