Φυσικό αέριο: Τι κρύβεται πίσω από την αιφνιδιαστική εισβολή στο Κουρσκ

Με μία κίνηση τους, οι Ουκρανοί απέδειξαν πως μπορούν να δοκιμάσουν την άμυνα των ρωσικών συνόρων, αλλά και να προκαλέσουν πλήγμα στο φυσικό αέριο που προμηθεύουν οι Ρώσοι προς την Ευρώπη. Την Τρίτη το Κίεβο έστειλε εκατοντάδες στρατιωτικούς με την υποστήριξη τεθωρακισμένων, πυροβολικού και μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην περιοχή Κουρσκ.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Aljazeera, το πρωί της Τρίτης, οι ουκρανικές δυνάμεις πλησίασαν τη Σούντζα, μια πόλη 5.000 κατοίκων, η οποία έχει εξαιρετική σημασία για την Ρωσία, καθώς είναι η τοποθεσία του μοναδικού αντλιοστασίου που παραδίδει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας.

Σημειώνεται ότι παρά τον πόλεμο μεταξύ των δύο δυνάμεων, Ρωσία και Ουκρανία έχουν μία συμφωνία διαμετακόμισης που διαρκεί μέχρι τον Ιανουάριο. Το τίμημα που λαμβάνει από την Gazprom ανέρχεται στο ποσό των 2 δις δολαρίων ετησίως.

Στόχος της Ουκρανίας η αποσταθεροποίηση του ρωσικού συστήματος

Ορισμένοι αναλυτές δήλωσαν ότι το Κίεβο θέλει να αποσταθεροποιήσει το ρωσικό ενεργειακό σύστημα με τον τρόπο που η Μόσχα έχει βάλει στο στόχαστρο ουκρανικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας και το ενεργειακό της δίκτυο.

«Το κύριο πράγμα [σχετικά με την επίθεση] είναι ο ενεργειακός εφοδιασμός. Όσο περισσότερο αποσταθεροποιούνται, τόσο περισσότερο αποσταθεροποιείται η ρωσική οικονομία», δήλωσε ο αναλυτής Taras Zahorodniy, με έδρα το Κίεβο, σε τηλεοπτικές δηλώσεις.

Πώς η Ρωσία συνεχίζει τις εξαγωγές φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας

Περίπου οι μισές από τις εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας προς την Ευρώπη εξακολουθούν να περνούν μέσω της Ουκρανίας. Το άλλο μισό των ευρωπαϊκών εξαγωγών φυσικού αερίου της Ρωσίας μέσω αγωγού περνάει μέσω του Turkstream κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα. Η Gazprom προμηθεύει περίπου 42 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την ημέρα στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας.

Ο αγωγός Urengoy-Pomary-Uzhgorod μεταφέρει φυσικό αέριο μέσω της Sudzha στην περιοχή Kursk κοντά στην Ουκρανία. Η Sudzha είναι το τελευταίο σημείο μεταφόρτωσης ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη που εξακολουθεί να λειτουργεί.

Περίπου 14,65 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου προμηθεύτηκαν μέσω του Sudzha το 2023, δηλαδή περίπου το ήμισυ των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ μειώθηκε στα 295 δισ. κυβικά μέτρα το 2023.

Πώς μπορεί να σταματήσει η διαμετακόμιση

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Reuters, οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν καταλάβει μια εγκατάσταση μέτρησης φυσικού αερίου στη Sudzha, μέσω της οποίας διέρχεται το φυσικό αέριο. Το τελευταίο αυξάνει τον κίνδυνο για μια πιο ξαφνική διακοπή της ροής του ρωσικού αγωγού μέσω της Ουκρανίας, ανέφεραν αναλυτές της ING.

Προς το παρόν, η Gazprom δήλωσε ότι θα συνεχίσει να στέλνει φυσικό αέριο μέσω της Ουκρανίας την Πέμπτη και ο διαχειριστής διαμετακόμισης φυσικού αερίου της Ουκρανίας δήλωσε επίσης ότι οι εργασίες συνεχίζονται κανονικά.

«Υπάρχει όμως ο κίνδυνος η Gazprom να χρησιμοποιήσει τις μάχες ως δικαιολογία για να διακόψει τις ροές», δήλωσε ο James Waddell, επικεφαλής του ευρωπαϊκού τομέα φυσικού αερίου και LNG στη συμβουλευτική εταιρεία Energy Aspects.

Οι χώρες που προμηθεύονται αέριο

Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ έχουν μειώσει την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο λόγω της εισβολής στην Ουκρανία. Πρώην κύριοι αποδέκτες φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας είναι η Αυστρία, η Σλοβακία, η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Κροατία, η Σλοβενία και η Μολδαβία.

Η Αυστρία εξακολουθεί να λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού αερίου της μέσω της Ουκρανίας, ενώ άλλες χώρες έχουν διαφοροποιήσει τις πηγές τους και έχουν λάβει μέτρα για τη μείωση της ζήτησης.

Η Μολδαβία, μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης, προμηθεύτηκε πέρυσι όλο το φυσικό αέριο της από τις ευρωπαϊκές αγορές, αφήνοντας διαθέσιμο αέριο από τη Gazprom για την αποσχισθείσα ανατολική περιοχή της, την Υπερδνειστερία.

Οι εισαγωγές της Κροατίας είναι πλέον ελάχιστες και της Σλοβενίας έχουν μειωθεί σχεδόν στο μηδέν μετά τη λήξη της σύμβασης του κύριου προμηθευτή φυσικού αερίου της Geoplin με τη Gazprom πέρυσι, σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Παγκόσμιας Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια.

Εκτίμηση κινδύνου: Ποιους παράγοντες αναλύουν οι ειδικοί

Προκειμένου να εκτιμηθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ο σημερινός κίνδυνος, πρέπει να εξεταστούν δύο παράγοντες

1. Τα κίνητρα της Ουκρανίας πίσω από την επίθεση στο Κουρσκ
2. Η πιθανότητα να προκληθεί ζημιά στο σημείο διέλευσης του φυσικού αερίου από τις μάχες

Ουκρανικά κίνητρα

Οι ειδικοί λένε πως η Ουκρανία δεν θέλει να διακόψει τη μεταφορά αερίου. Ο Walter Boltz, σύμβουλος ενέργειας στη νομική εταιρεία Baker McKenzie, λέει: «Η Ουκρανία θα μπορούσε να είχε τερματίσει τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη ανά πάσα στιγμή τους τελευταίους μήνες. Δεν νομίζω ότι αυτό είναι το αντικείμενο της σημερινής επίθεσης». Η Ρωσία είναι επίσης απίθανο να ενδιαφέρεται για ένα τέτοιο σενάριο.

Εξάλλου, και οι δύο χώρες κερδίζουν χρήματα από τη μεταφορά φυσικού αερίου. Σύμφωνα με τον Μπολτς, πρόκειται για τέλη διέλευσης πολλών εκατοντάδων εκατ. ευρώ για την Ουκρανία και δισεκατομμυρίων ευρώ για τη Ρωσία, τα οποία εξακολουθεί να κερδίζει από την πώληση του φυσικού αερίου της στην Ευρώπη.

Τι θα γίνει αν προκληθεί ζημιά στο σημείο διέλευσης

Ο Boltz λέει πως «σε περίπτωση ξαφνικής διακοπής της διαμετακόμισης από την Ουκρανία, η τιμή του φυσικού αερίου θα μπορούσε να αυξηθεί στα 45 ευρώ ανά μεγαβατώρα και να παραμείνει εκεί για αρκετές εβδομάδες, έως ότου όλες οι χώρες πειστούν ότι μπορούν να προμηθεύονται φυσικό αέριο με άλλα μέσα».

Ο αναλυτής φυσικού αερίου Andreas Schröder από την εταιρεία αναλύσεων ICIS αναφέρει επίσης πως «Οι τιμές θα αυξάνονταν αρχικά σημαντικά εάν η Ουκρανία σταματούσε τις προμήθειες φυσικού αερίου. Στη συνέχεια, η αγορά θα συνειδητοποιούσε ότι το αποτέλεσμα θα μπορούσε να περιοριστεί με εναλλακτικές προμήθειες φυσικού αερίου».

Ποια είναι η εναλλακτική αν κοπεί ο εφοδιασμός ρωσικού αερίου στην Ευρώπη

Σύμφωνα με δημοσίευμα της Jerusalem Post, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε αναφέρει ότι υπάρχουν εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού, σε περίπτωση που σταματήσει η ροή αερίου από τη Ρωσία. Η Αυστρία μπορεί να εισάγει από την Ιταλία και τη Γερμανία. Οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας της δήλωσαν ότι έχουν λάβει προληπτικά μέτρα σε περίπτωση που σταματήσει η προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου.

Η Ουγγαρία βασίζεται στο ρωσικό αέριο από μια εναλλακτική διαδρομή: τον αγωγό TurkStream, και η Σλοβενία λαμβάνει το αέριο της από την Αλγερία και άλλες πηγές. Η Ιταλία λαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του αερίου της μέσω μιας διαδρομής που διευκολύνει τις εισαγωγές αζέρικου αερίου και από την Αλγερία.

Άλλες λύσεις για τον εφοδιασμό ρωσικού αερίου

Ο σλοβακικός προμηθευτής φυσικού αερίου SPP δήλωσε ότι μια κοινοπραξία ευρωπαίων αγοραστών φυσικού αερίου θα μπορούσε να αναλάβει το φυσικό αέριο στα σύνορα Ρωσίας-Ουκρανίας όταν λήξει η σύμβαση διαμετακόμισης, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτό.

Μια άλλη επιλογή είναι η Gazprom να προμηθεύσει μέρος του αερίου μέσω άλλης διαδρομής, για παράδειγμα μέσω TurkStream, Βουλγαρίας, Σερβίας ή Ουγγαρίας. Ωστόσο, η χωρητικότητα μέσω αυτών των οδών είναι περιορισμένη, δήλωσε η SPP στο Reuters.

Η ΕΕ και η Ουκρανία ζήτησαν επίσης από το Αζερμπαϊτζάν να διευκολύνει τις συζητήσεις με τη Ρωσία σχετικά με τη συμφωνία διαμετακόμισης φυσικού αερίου. Αυτό δήλωσε στο Reuters σύμβουλος του Αζέρου προέδρου.

Ακόμη, η ΕΕ προσπαθεί να διαφοροποιήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου και υπέγραψε συμφωνία για τον διπλασιασμό των εισαγωγών αζέρικου φυσικού αερίου σε τουλάχιστον 20 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως έως το 2027, αλλά ο σύμβουλος δήλωσε ότι οι υποδομές και η χρηματοδότηση δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί για να διευκολύνουν αυτή την επέκταση.

Ωστόσο, με την αζέρικη εγχώρια κατανάλωση να αυξάνεται, οι αναλυτές της Energy Aspects δήλωσαν ότι βλέπουν μόνο περίπου 1,7 δισ. κυβικά μέτρα διαθέσιμα για πρόσθετες εξαγωγές και ότι υπάρχει επίσης μικρή πλεονάζουσα ικανότητα για τη μεταφορά του αερίου στην Ευρώπη.

Τι μπορεί να χάσει η Ρωσία

Η Ρωσία θα μπορούσε να χάσει περίπου 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως εάν σταματήσουν οι εξαγωγές. Αν υπολογιστεί ότι η αναμενόμενη μέση τιμή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη 320 δολάρια ανά 1.000 κυβικά μέτρα το 2025.

Τέλος, σε ότι αφορά τις ημερήσιες εξαγωγές της μέσω της Ουκρανίας προς την Ευρώπη, αυτές ανέρχονται σήμερα σε περισσότερα από 40 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Gazprom.