Υπερτουρισμός: Οι δύο όψεις του νομίσματος – Γιατί πυκνώνουν οι φωνές που ζητούν να ληφθούν μέτρα

Το φαινόμενο του υπερτουρισμού συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, την ώρα που προορισμοί σε όλον τον κόσμο λαμβάνουν ή καλούνται να λάβουν δραστικά μέτρα. Ο υπερτουρισμός απασχολεί και την Ελλάδα, με την εν εξελίξει συζήτηση να έχει ως κοινή συνισταμένη ότι χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό, τουριστικό μοντέλο. Εκεί που προκύπτουν οι διαφωνίες όμως είναι ποιο είναι αυτό.

Παρότι, ο τουρισμός μπορεί να τονώσει τις τοπικές οικονομίες δημιουργώντας θέσεις εργασίας, αυξάνοντας τα κρατικά έσοδα, υπάρχουν και οι αρνητικές συνέπειες που περιλαμβάνουν περιβαλλοντική ρύπανση, αύξηση του κόστους ζωής και της στέγασης, συμφόρηση των υποδομών μεταφορών, αλλοίωση της τοπικής ταυτότητας και πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως σημείωνε έρευνα του Eteron.

 Οι αρνητικές επιπτώσεις γίνονται όλο και πιο αντιληπτές, την ώρα που η συντριπτική πλειοψηφία αναγνωρίζει τη συμβολή του τουρισμού στην οικονομία

Με βάση τα στοιχεία της έρευνας, το 63.5% να ανησυχεί για τις περιβαλλοντικές συνέπειες, την ώρα που το 82.4% να αναγνωρίζει την οικονομική συμβολή του τουρισμού στην οικονομία. Ορισμένες από τις αρνητικές πτυχές γίνονται επίσης φανερές, με τους ερωτηθέντες να εστιάζουν στον πληθωρισμό στις τιμές των αγαθών και των ενοικίων. Συγκεκριμένα το 65.2% συμφωνεί ότι ο τουρισμός αυξάνει την ακρίβεια και το 78.7% θεωρεί ότι συμβάλλει στην αύξηση των ενοικίων.

Τεράστια η συμβολή στην οικονομία

Ο τουρισμός όμως έχει τεράστια συμβολή στην Οικονομία. Το 2023, η άμεση συνεισφορά του τουρισμού στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της Ελλάδας έφτασε το 13%, ισοδυναμώντας με 28,5 δισεκατομμύρια ευρώ, το οποίο αποτελεί το υψηλότερο ιστορικά ποσοστό για τον τομέα μέχρι σήμερα σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, επισημαίνεται στην έρευνα.

Αν εξετάσουμε και την «έμμεση συνεισφορά του μέσω πολλαπλασιαστών», το ποσοστό αγγίζει  περίπου το 30% (μεταξύ 28,5% έως 34,3%) Οι αφίξεις δε ανήλθαν σε 32,7 εκατομμύρια το 2023 (+4,4% σε σύγκριση με το 2019 και +17,6% σε σχέση με το 2022), χωρίς τις κρουαζιέρες που εκτινάσσουν τον αριθμό σε 36,1 εκατομμύρια αφίξεις για το 2023.

Οι δραματικές προειδοποιήσεις

Παρόλα αυτά, μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον τουρισμό στην Ελλάδα αποκαλύπτει ότι το τρέχον μοντέλο δεν είναι βιώσιμο και θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάλυση του τουριστικού τομέα και μεγάλου μέρους της ελληνικής οικονομίας στα επόμενα 10 χρόνια.

Ο τρόπος διαχείρισης του νερού και της ενέργειας, η φροντίδα των πολιτιστικών και ιστορικών τοποθεσιών και η διατήρηση της παράκτιας ζώνης σε καλή κατάσταση αποτελούν τομείς ανησυχίας που εγείρονται στην έκθεση.

Η επιτροπή ζήτησε την ανάπτυξη ενός βιώσιμου μοντέλου για τον τουριστικό τομέα στην Ελλάδα, υποστηρίζοντας ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει «έλλειψη οράματος και στρατηγικής».

 «Το τρέχον μοντέλο θα μπορούσε να οδηγήσει σε διάλυση του τουριστικού τομέα και μεγάλου μέρους της ελληνικής οικονομίας στα επόμενα 10 χρόνια»

Η έκθεση προειδοποιεί επίσης ότι η εισροή τουριστών έχει προκαλέσει και προβλήματα με το νερό, με τη διαθεσιμότητα πόσιμου νερού να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα σε πολλά μέρη. Η κατανάλωση ενέργειας από τον τουριστικό κλάδο είναι επίσης ένα σοβαρό ζήτημα, ιδιαίτερα εντός των ξενοδοχειακών μονάδων.

«Η γενική αίσθηση που υπάρχει στους πολίτες [είναι] ότι η παράκτια ζώνη και η κοινή χρήση της απειλούνται ολοένα και περισσότερο από την απερίσκεπτη, και μερικές φορές αυθαίρετη, τουριστική ανάπτυξη», προσθέτει η έκθεση.

«Η οικονομία της χώρα μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιβεβλημένη την ανάγκη βιώσιμης διαχείρισής της, ώστε να γίνει πηγή πλούτου με μακροπρόθεσμη απόδοση και να μην εξαντληθούν οι δυνατότητές της, σπαταλώντας και καθιστώντας τους τουριστικούς μας προορισμούς μη ελκυστικούς μακροπρόθεσμα», αναφέρει.

Καμπανάκι και από τον Συνήγορο του Πολίτη

Την ασφυκτική πίεση που ασκείται στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον στην Ελλάδα από τον τουρισμό καταγράφει και ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, που προειδοποιεί ότι εάν η Ελλάδα θέλει να διατηρήσει μια υγιή τουριστική βιομηχανία στα ηπειρωτικά και τα νησιά της, τότε οφείλει να περιορίσει την ανεξέλεγκτη και συχνά αυθαίρετη κατασκευαστική δραστηριότητα και να προστατεύσει τους υδάτινους πόρους και τις παράκτιες περιοχές.

Ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί αναγκαία την ενίσχυση των ελέγχων για τη μείωση των κατασκευών στους αιγιαλούς και για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών, που ευνοεί τις πλημμύρες

«Το 2023, ο αριθμός των ξένων επισκεπτών άγγιξε τα 33 εκατομμύρια, 5 περισσότερα από το 2022. Σε αρκετές περιοχές της χώρας, ο πληθυσμός διπλασιάστηκε, τριπλασιάστηκε ή και πολλαπλασιάστηκε, κατά τη διάρκεια της θερινής τουριστικής περιόδου, ιδίως στα νησιωτικά συμπλέγματα  του Αιγαίου και του Ιονίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σαντορίνη, ένα νησί με μόνιμο πληθυσμό περίπου 15 χιλιάδων κατοίκων, που υποδέχεται πάνω από 6 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως», επισημαίνει στην έκθεση.

Σημειώνει ωστόσο πως η οικονομία της Ελλάδας «βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη διαχείρισής του με βιώσιμο τρόπο».

Ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί αναγκαία την ενίσχυση των ελέγχων για τη μείωση των κατασκευών στους αιγιαλούς και για τη μείωση της αποψίλωσης των δασών, που ευνοεί τις πλημμύρες. Επίσης, κρίνει απαραίτητη την καλύτερη διαχείριση των υδάτινων πόρων ενόψει τεράστιων αναγκών για πόσιμο νερό, πισίνες και υδάτινα πάρκα.