Kλιματική αλλαγή: Βλάπτει και την ψυχική υγεία

Μέχρι τώρα γνωρίζαμε ότι η κλιματική αλλαγή έχει επιπτώσεις στη σωματική υγεία. Δεν χρειάζεται να είμαστε επιστήμονες για να καταλάβουμε ότι άνθρωποι με καρδιακές παθήσεις, αναπνευστικά προβλήματα ή άλλες προϋπάρχουσες ιατρικές καταστάσεις,  κινδυνεύουν περισσότερο από την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες. Τι συμβαίνει όμως με τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην ψυχική υγεία;

Nέα παγκόσμια έρευνα, που  δημοσιεύθηκε από το Ιmperial College του Λονδίνου, χαρτογραφεί τις πολλαπλές αρνητικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην ψυχική υγεία, ειδικά στις πιο ευάλωτες κοινότητες. Τα συμπεράσματα της έρευνας αποτυπώνονται στην Global Research and Action Agenda, με υποκατηγορίες για κάθε κλιματική ζώνη. Η Ατζέντα προτείνει επίσης μέτρα προστασίας της ψυχικής υγείας, προσαρμοσμένα στις ανάγκες κάθε κοινότητας, σε συνδυασμό με δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Έρευνα σε 90 χώρες

Η Ατζέντα ήταν το αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας, μέσω του διεθνούς πρότζεκτ Connecting Climate Minds, το οποίο χρηματοδοτείται από΄την φιλανθρωπική οργάνωση Wellcome.  Συμμετείχαν πάνω από 960 άνθρωποι, από 90  χώρες, δίνοντας φωνή στις βιωμένες εμπειρίες διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Οι ερευνητές-επιστήμονες και επαγγελματίες ψυχικής υγείας δούλεψαν σε εργαστήρια με νέους ανθρώπους, με αγρότες και αλιείς από περιοχές που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, κοινότητες αυτοχθόνων, κατοίκους περιοχών που υπέστησαν φυσικές καταστροφές.

Απόγνωση και θλίψη

Η «Ατζέντα» περιγράφει πώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής υγείας, τα οποία είτε προκαλούνται είτε επιδεινώνονται λόγω της κλιματικής κρίσης

Ενας από τους συμμετέχοντες στην έρευνα εξήγησε για παράδειγμα, πώς ένιωσαν οι άνθρωποι στην κοινότητά του, μετά από μια μεγάλη πλημμύρα που προκλήθηκε από τροπική καταιγίδα: «Τα χωράφια και τα σπίτια μας πνίγηκαν στη λάσπη, χάθηκαν καλλιέργειες, ζώα εκτροφής, σπόροι και φυτά που είναι σημαντικά για την τροφή των οικογενειών. Όλα αυτά προκάλεσαν μεγάλη θλίψη, απόγνωση και κρίσεις στις οικογένειες, αφού δεν είχαμε πρόσβαση σε ποιοτική τροφή».

Τα άτομα που ζουν με ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια και η κατάθλιψη, είναι πιο πιθανό να πεθάνουν κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα

Στην έρευνα δεν προσδιορίζεται η ταυτότητα του μάρτυρα, παρά μόνο ότι ζει σε κοινότητα αυτοχθόνων. Τα συναισθήματα ωστόσο που περιγράφει είναι παγκόσμια, και δεν διαφέρουν από όσα ένιωσαν για παράδειγμα οι πλημμυροπαθείς της Θεσσαλίας το 2023, μετά το καταστροφικό πέρασμα του Ντάνιελ.

Κλιματική αλλαγή και ψυχική υγεία

Η Madeleine Thomson, επικεφαλής του τμήματος Kλιματικών επιπτώσεων και Προσαρμογής στο Wellcome, δήλωσε: «Η κλιματική αλλαγή βλάπτει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική μας υγεία, αλλά μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε ελάχιστα για την τελευταία. Συγκεντρώνοντας επιστήμονες και ανθρώπους με ζωντανή εμπειρία στην πρώτη γραμμή της κρίσης, η ομάδα εντόπισε πού είναι η μεγαλύτερη ανάγκη, ώστε να γνωρίζουμε σε τι πρέπει να εστιάσουμε για την προστασία της ψυχικής υγείας των ανθρώπων σε ένα μεταβαλλόμενο κλίμα».

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ψυχική υγεία είχαν προηγουμένως αγνοηθεί. Ένας αυξανόμενος όγκος στοιχείων δείχνει ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην ψυχική υγεία περιλαμβάνουν επιδείνωση των συμπτωμάτων μεταξύ των ατόμων με διαγνωσμένες διαταραχές ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια καταστροφών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, αυξημένα ποσοστά αυτοκτονιών και χαμηλότερο επίπεδο ψυχικής υγείας και ευημερίας. Τα άτομα που ζουν με ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια και η κατάθλιψη, είναι πιο πιθανό να πεθάνουν κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα, ενώ ορισμένες κοινότητες βιώνουν συνεχή θλίψη και αυξημένο κίνδυνο καταστάσεων, όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων.

Πλήττονται δυσανάλογα οι πιο αδύναμοι

Οι ευάλωτες κοινότητες έχουν πληγεί δυσανάλογα λόγω της κλιμάκωσης των κλιματικών κινδύνων σε ορισμένες περιοχές, της έλλειψης πρόσβασης σε δομές ψυχικής υγείας και της έλλειψης πρόσβασης σε πόρους που θα μπορούσαν να τις βοηθήσουν να προσαρμοστούν (όπως η διαβίωση κοντά σε χώρους πρασίνου στις πόλεις).  Οι μέχρι τώρα έρευνες για την ψυχική υγεία και την κλιματική αλλαγή εστιάζουν στις πιο εύπορες χώρες του λεγόμενου «Παγκόσμιου Βορρά», γεγονός που από μόνο του εντείνει τις ανισότητες.

Η «Παγκόσμια Ατζέντα» συγκεντρώνει τις εμπειρίες ανθρώπων από διάφορες περιοχές του κόσμου – όπως το Νεπάλ, οι Φιλιππίνες και η Καραϊβική. Καταδεικνύει πώς τα ακραία κλιματικά φαινόμενα συνδέονται με αυξημένη επιβάρυνση σε διαταρραχές μετατραυματικού στρες (PTSD), κατάθλιψη, άγχος, στρες και αυτοκτονία σε άτομα όλων των ηλικιών.

Απαιτείται πολιτική βούληση

Ένα πρόβλημα που εντόπισε η Ατζέντα είναι ότι οι έρευνες που γίνονται για το κλίμα και την ψυχική υγεία είναι συνήθως ασύνδετες, απομονωμένες, περιχαρακωμένες. Ως μέρος της λύσης προτείνουν διεπιστημονικές προσεγγίσεις, που θα είναι συμπεριληπτικές,  συνδυαστικές, και δεν θα «καπηλεύονται» τις μαρτυρίες των ανθρώπων, αλλά θα συνδημιουργούν μαζί τους.

Τονίζουν ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει εν κενώ, αλλά αλλά σε ένα πολιτικό κλίμα, όπου όσοι λαμβάνουν αποφάσεις ενθαρρύνουν ολοκληρωμένες πολιτικές, πρακτικές και πλαίσια για το κλίμα και την ψυχική υγεία.

Ο καθηγητής Sir David Nabarro, συν-διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Καινοτομίας στον τομέα της Υγείας, δήλωσε: «Μέσω του προγράμματος Connecting Climate Minds που υποστηρίζεται από το Wellcome, τουλάχιστον 960 επιστήμονες, επαγγελματίες και άτομα με βιωμένες εμπειρία – από όλο τον κόσμο – πέρασαν ένα χρόνο διερευνώντας πώς η ψυχική υγεία των ανθρώπων επηρεάζεται από την κλιματική κρίση.  Οι επόμενες γενιές θα ωφεληθούν σημαντικά, καθώς τα συμπεράσματά τους θα εμπνεύσουν ουσιαστική δράση».