Η Ουκρανία μοιράζει ξανά την «τράπουλα» στον πόλεμο με την Ρωσία – Σε τι στοχεύει;

Η περιφέρεια Κουρσκ της Ρωσίας δεν είναι άγνωστη στον πόλεμο. Κατά τον Μεσαίωνα, η περιοχή κατακλύστηκε από τις μογγολικές ορδές, διεκδικήθηκε και παραχωρήθηκε στο πέρασμα των αιώνων από τις αυτοκρατορίες της Ευρασίας. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα περίχωρα της πόλης του Κουρσκ έγιναν ο τόπος της μεγαλύτερης μάχης τεθωρακισμένων στην ιστορία, καθώς η ναζιστική Γερμανία υπέστη μια βαριά στρατηγική ήττα από την αιματοβαμμένη, αλλά αλύγιστη Σοβιετική Ένωση.

Την περασμένη εβδομάδα, το Κουρσκ αποτέλεσε τον τόπο της πρώτης μεγάλης εισβολής σε ρωσικό έδαφος από τότε. Αυτή τη φορά, δεν είναι η ναζιστική πολεμική μηχανή που εισβάλλει, αλλά μια τολμηρή ουκρανική επιχείρηση που ταπείνωσε τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, και ανέτρεψε μέρος της λογικής του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.

Η επέλαση του Κιέβου στο Κουρσκ άρχισε στις 6 Αυγούστου. Άρματα μάχης και άλλα τεθωρακισμένα οχήματα εισέβαλαν στη Ρωσία, ενώ το ουκρανικό πυροβολικό και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έπληξαν ρωσικές θέσεις. Έξι ημέρες αργότερα, Ουκρανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι είχαν υπό τον έλεγχό τους περίπου 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ρωσικού εδάφους.

Δεκάδες χιλιάδες Ρώσοι κάτοικοι εκκενώθηκαν εν μέσω αυξανόμενων φόβων ότι η Ουκρανία θα εδραιώσει την παρουσία της και θα πιέσει το πλεονέκτημά της.

«Η Ουκρανία μπορεί να επιδιώξει να καθιερώσει τον έλεγχο του ρωσικού εδάφους, το οποίο θα χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί σε αντάλλαγμα για εδάφη που τώρα κατέχει η Ρωσία»

«Η Ουκρανία δεν ενδιαφέρεται να καταλάβει το έδαφος του Κουρσκ»

Την Τρίτη, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δημοσίευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι οι ουκρανικές δυνάμεις κατέλαβαν περίπου 74 οικισμούς στο Κουρσκ και μεταχειρίζονται ανθρώπινα τους αμάχους εκεί. Έκανε αναφορά σε εκατοντάδες Ρώσους στρατιώτες που είχαν παραδοθεί στους προελαύνοντες Ουκρανούς, περιγράφοντάς τους ως μέρος του «ταμείου ανταλλαγής», που θα επιτρέψει την επιστροφή Ουκρανών στρατιωτών που βρίσκονται σε ρωσική αιχμαλωσία.

Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι ήταν επιφυλακτικοί σχετικά με τα σχέδιά τους για την περιοχή. «Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Ουκρανία δεν χρειάζεται την περιουσία άλλων ανθρώπων», δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Χεόρχι Τίκι, στους δημοσιογράφους στο Κίεβο. «Η Ουκρανία δεν ενδιαφέρεται να καταλάβει το έδαφος της περιοχής του Κουρσκ, αλλά θέλουμε να προστατεύσουμε τις ζωές του λαού μας».

Για το Κρεμλίνο, οι εξελίξεις αποτελούν καίριο πλήγμα. Ο Πούτιν εξαπέλυσε την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, για να εισπράξει την επίμονη αντίσταση του Κιέβου – το οποία στηρίζουν, βέβαια, οι ΗΠΑ και η ΕΕ, υλικά και με στρατιωτικό εξοπλισμό – καθώς και την έξαρση του ουκρανικού εθνικισμού που συνόδευσε την πολεμική του προσπάθεια.

Και τώρα, αντί να έχει λυτρώσει το εξαφανισμένο imperium της Ρωσίας, σημειώνει χαρακτηριστικά η αμερικανική Washington Post, ο Πούτιν βρίσκει τα τρωτά σημεία της χώρας του πιο εκτεθειμένα.

Η εισβολή στο Κουρσκ διέλυσε τις ρωσικές ψευδαισθήσεις για τον πόλεμο

Σύμφωνα με μια εκτίμηση, η Ουκρανία έχει καταλάβει περισσότερα ρωσικά εδάφη σε μια εβδομάδα από όσα έχει καταλάβει η Ρωσία στην Ουκρανία σε ολόκληρο το ημερολογιακό έτος. Οι Ρώσοι στρατιωτικοί μπλόγκερ έκαναν εικασίες σχετικά με το ποιοι αξιωματούχοι θα χάσουν τη δουλειά τους εξαιτίας του φιάσκου, ενώ οι εξαγριωμένοι κάτοικοι παραπονέθηκαν για την έλλειψη συντονισμού και ενημέρωσης κατά τη διάρκεια των εκκενώσεων. Αξιωματούχοι στη Μόσχα χαρακτήρισαν την εισβολή ως πράξη «τρομοκρατίας» και υποσχέθηκαν γρήγορα αντίποινα.

Η επιχείρηση οδήγησε τις ρωσικές δυνάμεις να πραγματοποιήσουν βομβαρδισμούς στο έδαφός της – μετά από μήνες σφυροκοπήματος της Ουκρανίας. «Η εισβολή έχει σαφώς επιτύχει τουλάχιστον έναν ουκρανικό στόχο: να σπάσει τη θολούρα του ρωσικού εφησυχασμού σχετικά με τον πόλεμο – ο οποίος είχε περιορισμένο αντίκτυπο στις ζωές των περισσότερων απλών Ρώσων», μεταδίδουν διεθνή μέσα ενημέρωσης.

«Από την περασμένη εβδομάδα, οι Ρώσοι, και όχι οι Ουκρανοί, βγήκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα ιστολόγια για να αναρωτηθούν αν το πυρηνικό εργοστάσιο που βρίσκεται πιο κοντά στην περιοχή μάχης είναι ασφαλές, για να παρακολουθήσουν βίντεο με νεαρούς στρατευμένους στρατιώτες που αιχμαλωτίστηκαν και πολίτες που στερήθηκαν το καταφύγιό τους, καθώς η περιοχή του Κουρσκ εξαφανίζεται πίσω από μια ενεργή γραμμή μετώπου», έγραψε η Anna Nemstova στο Atlantic.

Στόχος του Κιέβου να χρησιμοποιήσει το Κουρσκ ως διαπραγματευτικό «χαρτί»

Ο τελικός στόχος της Ουκρανίας στην τρέχουσα εκστρατεία δεν είναι απολύτως σαφής. Η εισβολή αποτέλεσε σημαντική τόνωση του ηθικού, σε μια εποχή που το Κίεβο αγωνίζεται να σπάσει τις οχυρώσεις της Ρωσίας και να σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην ανάκτηση των χαμένων εδαφών.

Δημιουργεί μια μεγαλύτερη νεκρή ζώνη που εκτρέπει, τουλάχιστον προσωρινά, τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές και τους βομβαρδισμούς πυροβολικού μακριά από τις ουκρανικές πόλεις και το ουκρανικό έδαφος. Και μπορεί ενδεχομένως να δει τη Ρωσία να αποσύρει κάποια από τα στρατεύματά της από την Ουκρανία, για να δώσει μάχες στο Κουρσκ και σε άλλες απειλούμενες συνοριακές περιοχές.

«Η Ρωσία έχει μετακινήσει ορισμένες μονάδες της τόσο από την περιοχή της Ζαπορίζια όσο και από την περιοχή της Χερσώνας στο νότιο τμήμα της Ουκρανίας», δήλωσε την Τρίτη στο Politico ο Dmytro Lykhoviy, εκπρόσωπος του ουκρανικού στρατού.

Δεδομένης της πιθανότητας να μειωθεί η δυτική υποστήριξη προς το Κίεβο τους επόμενους μήνες – και όχι μόνο αν οι εκλογές στις ΗΠΑ επαναφέρουν στην εξουσία τον Ντόναλντ Τραμπ – η επιδρομή στο Κουρσκ δίνει στην Ουκρανία έναν ακόμη μοχλό πίεσης για τυχόν μελλοντικές ειρηνευτικές συνομιλίες.

«Με την αυξανόμενη αβεβαιότητα του πολιτικού τοπίου στη Δύση και την αυξημένη πίεση για την έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία, η Ουκρανία μπορεί να επιδιώξει να καθιερώσει τον έλεγχο του ρωσικού εδάφους, το οποίο θα χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί σε αντάλλαγμα για εδάφη που τώρα κατέχει η Ρωσία», εκτιμά ο Mark Temnycky, μη μόνιμος συνεργάτης του Ατλαντικού Συμβουλίου.

Πλήγμα στο κύρος του Πούτιν η εισβολή στο Κουρσκ

Ωστόσο, η ουσιαστική διπλωματία δεν είναι στον ορίζοντα. Καθώς η Ρωσία σχεδιάζει μια συντριπτική απάντηση, οι δυτικοί σχολιαστές επισημαίνουν την επιτυχία της Ουκρανίας στο Κουρσκ ως απόδειξη ότι το Κίεβο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει περισσότερα δυτικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς για να πλήξει στόχους στην άλλη πλευρά των συνόρων.

Η εισβολή στο Κουρσκ είναι το πιο πρόσφατο πλήγμα στο κύρος του Πούτιν, μετά τη βραχύβια εξέγερση του 2023 του επικεφαλής της Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο οποίος διέσχισε την καρδιά της Ρωσίας, πριν κατασκηνώσει 100 μίλια έξω από τη Μόσχα. Η ανταρσία διαλύθηκε – και ο Πριγκόζιν πέθανε αργότερα υπό σκοτεινές συνθήκες – αλλά αντιπροσώπευε ένα σοκ στο σύστημα και απεικόνιζε την εγγενή αδυναμία του μηχανισμού ασφαλείας του Κρεμλίνου.

«Είτε οι ουκρανικές δυνάμεις παραμείνουν στη Ρωσία είτε αποσυρθούν, κατέδειξαν πόσο εύθραυστο είναι ολόκληρο το σύστημα Πούτιν – όχι μόνο οι πληροφορίες και οι στρατιωτικές του δυνατότητες, αλλά και η βιωσιμότητα του καθεστώτος από πάνω προς τα κάτω», σημείωσε ο ακαδημαϊκός του Χάρβαρντ, Γουόλτερ Κλέμενς.

Η Ουκρανία μπορεί να μην πετύχει πολλά περισσότερα στο μέτωπο του Κουρσκ, αλλά ακόμη και τώρα, η επιχείρηση σηματοδοτεί ένα ζοφερό σημείο καμπής.

«Τελικά, έχει γίνει απλώς ένα ακόμη σημείο ανάφλεξης σε έναν μακρύ, παρατεταμένο αγώνα που έχει ήδη καταστρέψει την Ουκρανία και τώρα επιστρέφει στη Ρωσία, για να διεκδικήσει ένα αιματηρό μέρισμα», έγραψε ο μελετητής του Johns Hopkins, Sergey Radchenko, προσθέτοντας πως «ο Πούτιν ήθελε να κατατροπώσει την Ουκρανία. Λοιπόν, τώρα, έμαθε και αυτός πως η ζωή έχει γυρίσματα».