Tapputi-belat-ekalle: Η πρώτη χημικός και η «μαμά» του αρώματος

Η παρασκευή αρωμάτων χρονολογείται τουλάχιστον 3.000 χρόνια πίσω, την εποχή της Tapputi-belat-ekalle, η οποία θεωρείται η πρώτη χημικός στην ιστορία και η «μαμά» του σημερινού αρώματος. Όσα γνωρίζουμε γι’ αυτήν προέρχονται από επιγραφές σε θραύσματα πήλινων πινακίδων, που χρονολογούνται από τη Μέση Ασσυριακή περίοδο (1400-1000 π.Χ.).

Tapputi-Belatekallin. Credit: Hélène Baum

Τα αρώματα της βασίλισσας και του βασιλιά

Σύμφωνα με τις επιγραφές, η Tapputi ήταν υπεύθυνη για την επίβλεψη του παλατιού ως αρχηγός μιας ομάδας γυναικών που ήταν αρωματοποιοί στη Μεσοποταμία (σημερινό Ιράκ και Ιράν). Αυτές οι γυναίκες έφεραν την ονομασία «muraqqītu», κι ετοίμαζαν αρώματα για τον βασιλιά και τη βασιλική οικογένεια.

Οι επιγραφές, οι οποίες εκτίθενται στο Vorderasiatisches Museum στο Βερολίνο, δείχνουν επίσης μια λεπτομερή διαδικασία για το πώς η Tapputi παρήγαγε ένα από τα αρώματά της, όπως αναφέρει το «the conversation».

Η Tapputi και η ομάδα της χρησιμοποιούσαν αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά και λουλούδια, για να εξάγουν αιθέρια έλαια και αρώματα.

Εκεί που η τέχνη συναντά την χημεία

Τα αρώματα μπορεί να είναι λουλουδάτα, φρουτώδη, γλυκά, πικάντικα, ξυλώδη και πολλά άλλα. Αυτά τα χαρακτηριστικά, δηλαδή οι «νότες», είναι που μας ελκύουν κι έτσι διαλέγουμε τι άρωμα θα φορέσουμε.

Τα διάφορα χημικά μόρια που συνθέτουν τις νότες των αρωμάτων είναι γνωστά ως πτητικές ενώσεις. Πρόκειται για ενώσεις που εξατμίζονται εύκολα. Όταν αυτά τα μόρια μετατρέπονται σε αέριο, ανιχνεύονται από τα αισθητήρια όργανα της μύτης.

H «τεχνολογία» της Tapputi

Για να φθάσει η μυρωδιά ενός αρώματος να μας συνεπάρει υπάρχει μια εξεζητημένη διαδικασία, όπου η τέχνη και η χημεία είναι στενά συνυφασμένες.

Η συνταγή της Tapputi περιγράφει μια σειρά από τεχνικές για την εξαγωγή και τη συγκέντρωση πτητικών αρωματικών ενώσεων, οι οποίες σημειωτεόν εξακολουθούν να είναι θεμελιώδεις σε διάφορες εφαρμογές της χημείας, όπως η παραγωγή αρωμάτων, καλλυντικών, φαρμάκων ή συμπληρωμάτων διατροφής.

Η χημικός χρησιμοποίησε διάφορες τεχνικές εκχύλισης, όπου μάλιστα σε μία από τις απεικονίσεις παρουσιάζεται να χρησιμοποιεί ακολουθία θέρμανσης και ψύξης της πρώτης ύλης, προσομοιάζοντας την διαδικασία που σήμερα ονομάζεται απόσταξη.

Αυτές ακριβώς οι ίδιες τεχνικές εξακολουθούν να είναι σημαντικές και στη σύγχρονη αρωματοποιία, αλλά έχουν βελτιωθεί και αναβαθμιστεί με το πέρασμα των αιώνων προκειμένου να είναι πιο αποτελεσματικές.

Είναι όλες οι μύτες ίδιες;

Όπως και στη φύση, τα αρώματα συνδυάζουν μεγάλο αριθμό αρωματικών ενώσεων. Η παρασκευή τους σημαίνει την αξιολόγηση της αλληλεπίδρασης πολλών πτητικών ενώσεων σε ένα μείγμα και της σταθερότητάς τους, μόνες τους και μαζί, μετά την εμφιάλωση.

Στις μέρες μας υπάρχουν άρτια εκπαιδευμένοι επαγγελματίες μπορούν να διακρίνουν με άνεση νότες με λεπτές διαφορές και να τις αναδημιουργήσουν στο εργαστήριό τους.

Οι ειδήμονες αυτοί ονομάζονται από τον χώρο της αρωματοποιίας ως «nose» (μύτη) και η τεχνογνωσία τους χρησιμοποιείται στην αισθητηριακή ανάλυση στις βιομηχανίες τροφίμων, ποτών και καλλυντικών, όπου μελετούν το «αποτύπωμα» που μπορεί να αφήσει ένα προϊόν χρησιμοποιούμενες και οι πέντε αισθήσεων των ανθρώπων.

Η ψυχολογία του αρώματος

Η σύγχρονη επιστήμη διερευνά τη σημαντική, αλλά συχνά παραγνωρισμένη, ψυχολογία του αρώματος. Οι επιστήμονες αρχίζουν να αποκωδικοποιούν την βιωματική σύνδεση που νιώθουν οι άνθρωποι με μυρωδιές.

Αυτό φαίνεται να συμβαίνει, γιατί υπάρχει διασύνδεση μεταξύ της αίσθησης της όσφρησης και των τμημάτων του εγκεφάλου μας που συνδέονται με τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα.