Ζούγκλα Νταριέν: Η κόλαση προς το αμερικανικό όνειρο για εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες

Παραμεθόρια ζώνη 266 χιλιομέτρων μεταξύ της Κολομβίας και του Παναμά, η ζούγκλα Νταριέν έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε βασική οδό της προσφυγικής-μεταναστευτικής ροής από τη Νότια Αμερική προς τις ΗΠΑ.

Το 2023 περισσότεροι από 520.000 μετανάστες επιχείρησαν να τη διασχίσουν.

Μέχρι στιγμής φέτος 200.000 άνθρωποι έχουν κάνει το ίδιο εγχείρημα, κυρίως Βενεζουελάνοι.

Από το αφιλόξενο έδαφος μέχρι τις βίαιες συμμορίες, είναι μια παγίδα θανάτου για τους εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες που περνούν από εκεί, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να φτάσουν επί αμερικανικού εδάφους, που θεωρούν «γη της Επαγγελίας».

«Κανείς δεν σου λέει πώς είναι πραγματικά η ζούγκλα. Ακόμα κι αν την έχουν περάσει, κανείς δεν σας λέει πραγματικά τι είναι», λέει ο Ίμπραϊν με τη φρίκη ακόμη ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του.

Μαζί με τον φίλο του, Αντόνιο, εγκατέλειψαν πρόσφατα τη Βενεζουέλα.

Προορισμός τους είναι οι ΗΠΑ.

Τους πήρε δυόμισι μέρες να διασχίσουν πεζοί τη ζούγκλα Νταριέν, περνώντας με χίλια βάσανα από την Κολομβία στον Παναμά.

Μίλησαν στο ισπανόφωνο περιοδικό Rikara Magazine, όταν είχαν φτάσει πια στην περιοχή Λος Τσίλες της Κόστα Ρίκα.

Βρίσκεται στα βόρεια σύνορα της χώρας της Κεντρικής Αμερικής με τη Νικαράγουα.

Όπως συνέβη και με τις υπόλοιπες περιοχές στη διαδρομή τους, στο Λος Τσίλες τον πρώτο λόγο έχουν οι τοπικές συμμορίες.

Εκεί τους αποκαλούν «Ταμπιλάν».

Παραλαμβάνουν μετανάστες, όπως ο Αντόνιο και ο Ίμπραϊν, που φτάνουν από το νότο με λεωφορεία ιδιωτικών εταιρειών μεταφορών, με τα οποία η η κυβέρνηση της Κόστα Ρίκα έχει συνάψει αμφιλεγόμενες συμβάσεις συνεργασίας.

Μόλις φτάσουν στο Λος Τσίλες, οι «Ταμπιλάν» παραλαμβάνουν τους μετανάστες στον τερματικό σταθμό και τους μεταφέρουν σε τοπικά καταφύγια και ξενοδοχεία, χρεώνοντας 1.000 κολόν το κεφάλι.

Κοντά στα 2 δολάρια τουτέστιν.

🔴 En lo que va del año, 200.000 personas han cruzado la peligrosa selva del #Darién

Ahora, #Panamá decidió cerrar uno de los cruces con un vallado de 80 metros de alambres de púas para impedir el paso de los #migrantes #FratelliTutti #Colombia pic.twitter.com/op1ViQ8qKO

— Revista Verba (@VerbaRevista) July 13, 2024

«Όλοι επωφελούνται»

Πολλοί κάτοικοι του Λος Τσίλες είναι σήμερα στη δούλεψη της τοπικής μαφίας ή σε συνεργασία μαζί της.

Για την ακρίβεια, οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν στηθεί γύρω από τη μετανάστευση.

Πρόκειται πλέον για μια πολύ πιο επικερδή απασχόληση, από τις λίγες εναλλακτικές στο Λος Τσίλες, όπως η καλλιέργεια ανανά.

«Όλοι επωφελούνται: οι ταξιτζήδες, οι ξενοδόχοι, οι εταιρείες λεωφορείων, η Western Union», παρατηρεί η Χουάνα Μοράλες, πρώην αστυνομικός και νυν μέλος ΜΚΟ που συνδράμει τους μετανάστες.

Οι περισσότεροι φτάνουν σε κατάσταση πλήρους εξαθλίωσης, έχοντας περάσει από τη ζούγκλα Νταριέν.

Θεωρούνται ωστόσο τυχεροί, καθώς έχουν καταφέρει να επιβιώσουν.

Οι περισσότεροι επιχειρούν το πέρασμα χωρίς κατάλληλα ρούχα, παπούτσια, εξοπλισμό ή ακόμη και χωρίς αρκετό νερό και φαγητό.

Από την Κολομβία μέχρι τον Παναμά, εν τω μεταξύ, στο δρόμο τους δεν βρίσκονται αντιμέτωποι μόνο με τους κινδύνους της ζούγκλας, αλλά και με αυτούς των εκάστοτε συμμοριών.

«Στο κομμάτι της Κολομβίας», περιγράφει ο Αντόνιο, «υπάρχουν εκείνοι που φορούν πράσινα πουκάμισα και σε συνοδεύουν μέχρι τα σύνορα».

«Εάν θέλετε να σας βοηθήσουν με τον εξοπλισμό σας, πρέπει να πληρώσετε περισσότερα».

Τα πράσινα πουκάμισα στα οποία αναφέρεται ανήκουν στο Clan del Golfo, το μεγαλύτερο καρτέλ διακίνησης ναρκωτικών στην Κολομβία.

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ελέγχει τη μεταναστευτική ροή στη χώρα από τη ζούγκλα Νταριέν.

Χρεώνει περίπου 170 δολάρια την παροχή οδηγού για το πέρασμα από τη ζούγκλα.

Η ταρίφα στην εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου αυξάνεται, ανάλογα με τις παροχές, σε ένα πέρασμα, όπου οι ανθρώπινες ζωές παίζονται κορώνα γράμματα.

Ανάλογα με τα χρήματα που έχουν μαζί τους οι μετανάστες, το ταξίδι γίνεται περισσότερο ή λιγότερο δύσκολο.

Σε όσους αντέχουν το κόστος, οι μαφιόζοι διακινητές παρέχουν βάρκες για να διασχίσουν επικίνδυνα ποτάμια, σκηνές, κατάλληλα παπούτσια, νερό και φαγητό.

Όποιος έχει καθόλου ή λίγα χρήματα, είναι μόνος του σε έναν άνισο αγώνα επιβίωσης.

@senafrontpanama anunció el fallecimiento de 10 migrantes que fueron arrastrados por una cabeza de agua en el #Darién pic.twitter.com/5HZaiErWHo

— Dumas Castillero (dumasinforma) (@dumasinforma) July 24, 2024

Πορεία προς το άγνωστο

Στόχος για τους περισσότερους πρόσφυγες και μετανάστες που διασχίζουν τη ζούγκλα Νταριέν είναι να φτάσουν στις ΗΠΑ.

Πρέπει πρώτα να διασχίσουν διάφορες χώρες της Κεντρικής Αμερικής: Κόστα Ρίκα, Νικαράγουα, Ονδούρα και Γουατεμάλα. Τελευταίο τμήμα είναι το Μεξικό.

Παρά την προεκλογική μεταστροφή της κυβέρνησης Μπάιντεν στο μεταναστευτικό και τις απειλές του Ρεπουμπλικανού πρώην και επίδοξου επόμενου προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, η μεταναστευτική ροή προς τα νότια αμερικανικά σύνορα κάθε άλλο παρά έχει μειωθεί.

Ούτε και οι κίνδυνοι.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, τουλάχιστον 1.275 πρόσφυγες και μετανάστες εξαφανίστηκαν στα κεντρικά και νότια της αμερικανικής ηπείρου το 2023 – ο αντίστοιχος αριθμός στη Μεσόγειο ήταν 3.155.

Μέχρι και σήμερα παραμένει ασαφές πόσες από τις εξαφανίσεις έγιναν στη ζούγκλα Νταριέν.

Οι κυβερνήσεις του Παναμά και της Κολομβίας συνεχίζουν να αλληλοκατηγορούνται για ελλιπείς καταμετρήσεις.

Στο μεσοδιάστημα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κατήγγειλαν ότι μόνο φέτος παρείχαν σε μηνιαία βάση ψυχολογική υποστήριξη σε περίπου 5.000 άτομα που διέσχισαν τη ζούγκλα Νταριέν, κυρίως για σεξουαλική βία.

Η απάντηση της κυβέρνησης του Παναμά ήταν να αναστείλει την άδεια στη ΜΚΟ για ιατρικές διαγνώσεις στο Νταριέν.

Όσες γυναίκες έχουν πέσει εν τω μεταξύ θύματα βιασμού κατά τη διέλευση και φτάνουν έγκυες στην Κόστα Ρίκα, δεν έχουν καν την επιλογή της άμβλωσης.

Είναι παράνομη στην κεντροαμερικανική χώρα, ενώ το χάπι τερματισμού της κύησης στοιχίζει για τις εξαθλιωμένες μετανάστριες μια μικρή περιουσία.

Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι χώρες διέλευσης της Κεντρικής Αμερικής και η κυβέρνηση των ΗΠΑ επικεντρώνονται σε μέτρα καταστολής κατά των μεταναστών.

Ο νέος πρόεδρος του Παναμά, Χουάν Ραούλ Μουλίνο, κατά τη διάρκεια επίσκεψης σε σταθμό υποδοχής μεταναστών στην επαρχία Νταριέν (REUTERS/Aris Martinez)

Μέτρα καταστολής

Αναλαμβάνοντας επίσημα καθήκοντα την 1η Ιουλίου, ο συντηρητικός νέος πρόεδρος του Παναμά, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, υποσχέθηκε να σταματήσει τη μεταναστευτική οδό μέσω της ζούγκλας Νταριέν.

Την πρώτη ημέρα κιόλας της θητείας του υπέγραψε σχετική διμερή συμφωνία με την κυβέρνηση Μπάιντεν, που προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα καλύπτουν τα έξοδα επαναπατρισμού κάθε παράτυπου μετανάστη από τα εδάφη του Παναμά.

Περισσότεροι από 520.000 άνθρωποι διέσχισαν πέρυσι τη ζούγκλα Νταριέν, ενώ μέχρι τις αρχές του φετινού Ιουλίου είχαν ξεπεράσει τους 190.000.

«Δεν θα επιτρέψω ο Παναμάς να αποτελέσει ανοιχτό μονοπάτι για χιλιάδες ανθρώπους, που εισέρχονται παράνομα στη χώρα μας, υποστηριζόμενοι από μια διεθνή οργάνωση που σχετίζεται με τη διακίνηση ναρκωτικών και την εμπορία ανθρώπων», υποστήριξε ο Μουλίνο, χωρίς να δώσει διευκρινίσεις και στοιχεία.

«Κατανοώ ότι υπάρχουν βαθιά ριζωμένοι λόγοι για τη μετανάστευση», συμπλήρωσε ο νέος πρόεδρος του Παναμά.

«Όμως κάθε χώρα πρέπει να επιλύσει τα προβλήματά της».

Σε αυτό το φόντο, η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε την αποστολή δυνάμεων στη ζούγκλα Νταριέν και ανακοίνωσε τη διάθεση 6 εκατομμυρίων δολαρίων για επαναπατρισμούς μεταναστών από τον Παναμά.

Πρόδηλος στόχος της κυβέρνησης Μπάιντεν είναι να μειωθούν οι παράτυπες διελεύσεις στα νότια αμερικανικά σύνορα, εν μέσω της πολωμένης προεκλογικής περιόδου στις ΗΠΑ.

Υπερθεματίζοντας, ο πρόεδρος του Παναμά έχει δεσμευτεί να κλείσει πλήρως το πέρασμα του Νταριέν για παράτυπους μετανάστες.

«Τα ποτάμια, που ήταν μια φυσική όαση», είναι τώρα «μολυσμένα από περιττώματα, ακόμη και από πτώματα», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο υπουργός Περιβάλλοντος του Παναμά, Χουάν Κάρλος Ναβάρο.

Με κυνική διάθεση απέναντι σε μια εξελισσόμενη ανθρώπινη τραγωδία, εξήγγειλε καθαρισμό και περιβαλλοντική αποκατάσταση κατεστραμμένων περιοχών, καθώς και «οικονομική στήριξη» στις τοπικές κοινωνίες.

Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία

Από το Λος Τσίλες, ο Ίμπραϊν και ο Αντόνιο κατευθύνθηκαν αναγκαστικά προς τη Νικαράγουα, επόμενο σταθμό τους προς τις ΗΠΑ.

Σε αντίθεση όμως με εκατοντάδες χιλιάδες άλλους μετανάστες, δεν χρειάστηκε να πληρώσουν 150 δολάρια για να περάσουν τα σύνορα.

Ένα τέλος διέλευσης, που το καθεστώς Ορτέγκα έχει επιβάλει σε όσους διέρχονται τα σύνορα, εκτός των υπηκόων της  Βενεζουέλας ή της Αϊτής.

Στη συνέχεια, πάντως, έπρεπε να πληρώσουν 40 δολάρια για να μεταφερθούν μέχρι τα σύνορα με την Ονδούρα.

Από εκεί, σειρά είχαν η Γουατεμάλα και το Μεξικό, που θεωρούνται πιο επικίνδυνα μέρη.

«Μόνο θετική ενέργεια», αναγραφόταν στη στάμπα που είχε στην πλάτη το μπλουζάκι του Ίμπραϊν, όταν κατάφερε μαζί με τον φίλο του να βγουν από τη ζούγκλα Νταριέν.

Παραμένει άγνωστο εάν θα καταφέρουν να φτάσουν ποτέ στα σύνορα με τις ΗΠΑ.

Στο προφίλ του Αντόνιο στην πλατφόρμα  WhatsApp επικρατεί πάντως εδώ και εβδομάδες νεκρική σιωπή…