Πολιτιστικά μνημεία σε κίνδυνο

Στα χώματά της ανακαλύφθηκε ο τροχός και το άροτρο. Στα σωθικά της θεμελιώθηκε η πρώτη οργανωμένη πόλη στον κόσμο, συντάχθηκε η αρχαιότερη γραπτή νομοθεσία και γεννήθηκε η επιστήμη της αστρονομίας.

Είναι η γη της «εύφορης ημισελήνου», η περιοχή της Μέσης Ανατολή όπου κάρπισαν οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί: των Σουμερίων, των Βαβυλωνίων, των Αιγυπτίων, των Εβραίων, των Φοινίκων, των Χετταίων.

Μια επίθεση ή ένα τρομοκρατικό χτύπημα;

Τόπος εύφορος, όπως αποδείχθηκε, και για τους πολιτισμούς που ακολούθησαν στις ακτές της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου με αποτέλεσμα σήμερα να συναντά ο επισκέπτης στο διάβα του από αρχαίες ελληνικές πόλεις έως ρωμαϊκά κατάλοιπα, από βυζαντινές εκκλησίες έως ισλαμικά τεμένη, ορισμένα από τα οποία έχουν κηρυχθεί μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO.

Ο διεθνής οργανισμός του ΟΗΕ ωστόσο, όπως έχει δείξει και η εμπειρία του παρελθόντος, δεν δύναται να προστατέψει τους πολιτιστικούς θησαυρούς που δεν αποκλείεται – ηθελημένα ή μη – να βρεθούν στο στόχαστρο με δεδομένο ότι το Ιράν έχει απειλήσει ανοιχτά με αντίποινα το Ισραήλ για τη δολοφονία του Ισμαήλ Χανίγια στην Τεχεράνη, χωρίς ωστόσο να διευκρινιστεί ο τρόπος.

Μια επίθεση ή ένα τρομοκρατικό χτύπημα; Και πού;  Ο,τι κι αν επιλέξουν οι Ιρανοί ουδείς μπορεί να αποκλείσει εκ παραδρομής ή ακόμη και επί τούτου ένα χτύπημα σε κάποιο από τα πολλά κορυφαίας σημασίας για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά μνημεία.

Η εμπειρία του παρελθόντος, άλλωστε, έχει δείξει πως ο φανατισμός και η τυφλή βία έχουν οδηγήσει στην καταστροφή από τους τζιχαντιστές τα μοναδικά γλυπτά του Βούδα στο Αφγανιστάν και τη μετατροπή σε σωρό ερειπίων της «Νύμφης της ερήμου», της πόλης της Παλμύρας στη Συρία, ενώ εκτιμάται ότι στη Γάζα έχουν πληγεί περισσότεροι από 100 ιστορικοί τόποι και μνημεία εξαιτίας των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών.

Εμπόλεμη ζώνη

Η UNESCO ήδη έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για τα μνημεία που βρίσκονται στην εμπόλεμη ζώνη, πριν ακόμη το Ιράν προχωρήσει στη νέα απειλή. Και τον έκρουσε δυνατότερα όλων για τα κατάλοιπα της μονής του Αγίου Ιλαρίωνα, που χρονολογείται στον 4ο αι.

Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα μοναστηριακά συγκροτήματα στη Μέση Ανατολή και το πρώτο στους Αγίους Τόπους με μεγάλη στρατηγική, οικονομική και πολιτιστική σημασία στα χρόνια του Βυζαντίου, που βρίσκεται σήμερα στη Γάζα.

Τον ίδιο κίνδυνο ωστόσο δεν φαίνεται να διατρέχει η παλαιότερη χριστιανική μονή στον κόσμο, που ιδρύθηκε επί Ιουστινιανού, τον 6ο αι. στον τόπο όπου η παράδοση θέλει να βρισκόταν η καιόμενη βάτος, η ιερά μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά, η οποία εκτός των άλλων διαθέτει και τη δεύτερη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη χειρογράφων της παλαιοχριστιανικής περιόδου έπειτα από εκείνη του Βατικανού.

Κι αυτό διότι παρά το γεγονός ότι αποτελεί ένα από τα προπύργια της Ορθοδοξίας, είναι ένας τόπος που θεωρείται ιερός και από τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες. Το ίδιο ισχύει και για τον ναό της Αναστάσεως του Κυρίου – γνωστό στους περισσότερους ως ναό του Παναγίου Τάφου – στη χριστιανική συνοικία της παλαιάς Ιερουσαλήμ, που εκτός των άλλων είναι και πολύ αυστηρά φυλασσόμενος.

Κορυφαία μνημεία

Στα κορυφαία μνημεία της ευρύτερης περιοχής που θα μπορούσαν να βρεθούν σε κίνδυνο είναι η Πομπηία της Μέσης Ανατολής, η Γέρασα στην Ιορδανία. Με την κεντρική της λεωφόρο να πλαισιώνεται από μια εντυπωσιακή διπλή κιονοστοιχία κορινθιακού ρυθμού, η συγκεκριμένη πόλη που χτίστηκε στις όχθες του ποταμού Χρυσορρόα από τον Αλέξανδρο ή από τον Περδίκκα απλώνεται σε έκταση 81.000 τ.μ.

Η ελληνικού ενδιαφέροντος πόλη, ωστόσο, δεν μπορεί να εκτοπίσει και το διασημότερο μνημείο της χώρας, την Πέτρα, όπως ονόμασαν οι Ελληνες την πόλη των Ναβαταίων, που είναι σκαλισμένη στον κόκκινο ψαμμίτη του φαραγγιού Σικ.

Στη βαριά πληγείσα Συρία, ξεχωρίζει δίπλα στον ποταμό Ορόντη η πόλη Απάμεια που ο Σέλευκος ο Νικάτωρ έχτισε περί το 300 π.Χ. για να τιμήσει τη σύζυγό του Απάμα και εξελίχθηκσε σε μεγάλο στρατιωτικό κέντρο με ισχυρά τείχη και διατήρησε καίριο ρόλο ακόμη και την εποχή των Σταυροφοριών. Και ο κατάλογος των μνημείων δεν έχει τέλος, όπως και, δυστυχώς, ο παραλογισμός του πολέμου και της πολιτιστικής γενοκτονίας με παγκόσμιο αντίκτυπο.

Premium Έκδοση Τα Νέα