Το ΕΚΠΑ ξεκινάει μελέτη καταγραφής των επιπτώσεων της πυρκαγιάς στην βιοποικιλότητα της Πεντέλης

Ο Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Γεράσιμος Σιάσος συγκρότησε ομάδα διακεκριμένων επιστημόνων με σκοπό την πραγματοποίηση του έργου: «Καταγραφή των επιπτώσεων της πυρκαγιάς στην βιοποικιλότητα της Πεντέλης – Παρακολούθηση της ανάκαμψης των οικοσυστημάτων»

Σκοπιμότητα του έργου

Η καταστροφική πυρκαγιά της 11ης και 12ης Αυγούστου 2024 κατέκαψε μια μεγάλη έκταση της Πεντέλης, βουνού που έχει υποστεί πολλαπλές φωτιές τα τελευταία 40 χρόνια. Το προτεινόμενο έργο στοχεύει στη μελέτη των διαδικασιών επανάκαμψης της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών. Τα αποτελέσματα του έργου, παρόμοιο του οποίου ως προς την ποικιλότητα οργανισμών δεν έχει πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα, θα προσφέρουν πολύτιμες γνώσεις για τον τρόπο με τον οποίο τα οικοσυστήματα αυτορυθμίζονται και ανακάμπτουν. Επιπλέον, θα εκτιμηθεί η ποιότητα και η έκταση στοχευμένων δράσεων ώστε να υποβοηθηθεί η φυσική επανάκαμψη. Μετά το ζόφο της πυρκαγιάς, ένα μήνυμα ελπίδας.

Ομάδα έργου – Συνεργάτες

Παναγιώτης Παφίλης, Καθηγητής Ζωικής Ποικιλότητας

Αριστείδης Παρμακέλης, Αν. Καθηγητής Οικολογίας και Βιοποικιλότητας Χερσαίων Οικοσυστημάτων

Θεοφάνης Κωνσταντινίδης, Αν. Καθηγητής Συστηματικής Φυτών και Βιοποικιλότητας

Κώστας Τριάντης, Αν. Καθηγητής Βιοποικιλότητας Οικοσυστημάτων

Νίκος Φύλλας, Επ. Καθηγητής Χερσαίας Οικολογίας

Μαργαρίτα Αριανούτσου, Ομ. Καθηγήτρια Οικολογίας και Χερσαίων Οικοσυστημάτων

Ιωάννης Αναστασίου, ΕΔΙΠ

Ιωάννης Μπαζός, ΕΔΙΠ

Δημήτρης Καζάνης, ΕΔΙΠ

Η ομάδα έργου θα συμπληρωθεί και με Καθηγητές άλλων Α.Ε.Ι..

Σύντομη περιγραφή

Οι πυρκαγιές αποτελούν μεγάλης κλίμακας διαταραχές που μεταβάλλουν δραματικά το τοπίο καθώς και τις βιοτικές και αβιοτικές παραμέτρους των οικοσυστημάτων. Ως συνέπεια, αποσταθεροποιούνται οι λειτουργικές σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και επέρχονται μεταβολές στη δομή και τη σύνθεση των φυτικών και ζωικών βιοκοινοτήτων. Οι πληθυσμοί ζώων και φυτών υφίστανται απότομη και ραγδαία μείωση, αν και δεν επηρεάζονται όλα τα είδη στον ίδιο βαθμό, ενώ οι αλλαγές του ενδιαιτήματος (π.χ. μεταβολές των φυσικοχημικών ιδιοτήτων του εδάφους, αύξηση της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται το έδαφος) συνεχίζουν να επηρεάζουν τους οργανισμούς καιρό μετά την πυρκαγιά. Το προτεινόμενο έργο αποσκοπεί στην καταγραφή της επίδρασης της φωτιάς στην βιοποικιλότητα και την παρακολούθηση της επανεποίκησης της περιοχής καθώς και της επανάκαμψης της λειτουργίας των οικοσυστημάτων.

Σε πρώτη φάση, θα πραγματοποιηθεί η αναλυτική καταγραφή της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί μετά τις φωτιές. Με δειγματοληψίες σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της Πεντέλης θα διαπιστωθεί εάν και πόσα είδη διασώθηκαν και παρέμειναν στην περιοχή. Σε δεύτερη φάση θα εκτιμηθεί η σύσταση των βιοκοινοτήτων και η πυκνότητα των πληθυσμών σε περιφερειακές, γειτονικές θέσεις αλλά και άκαυτες νησίδες οι οποίες λειτουργούν ως αφετηρίες για την επανεποίκηση των καμένων περιοχών.

Για την διεξοδική μελέτη της επανάκαμψης της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων της Πεντέλης στην αρχική λειτουργική τους κατάσταση, προτείνεται η συνεχής παρακολούθηση των πληθυσμών για τουλάχιστον πέντε έτη μετά τη φωτιά. Το σχήμα που προκρίνεται περιλαμβάνει τακτικές δειγματοληψίες ανά έτος για τις βασικές ομάδες οργανισμών (έντομα, γαστερόποδα, αμφίβια, ερπετά, πτηνά, θηλαστικά, φυτά) και την ανάκαμψη των οικοσυστημάτων. Στις δειγματοληψίες θα εφαρμοστούν κλασικές μέθοδοι, κατάλληλα τροποποιημένες για να συμβαδίζουν με τις ιδιαιτερότητες της κάθε ταξινομικής ομάδας. Για την σύγκριση με την προ πυρκαγιάς κατάσταση των πληθυσμών και την παρουσία των ειδών, θα πραγματοποιηθεί εκτενής ανασκόπηση της βιβλιογραφίας για την περιοχή. Τα αποτελέσματα της αποδελτίωσης θα χρησιμοποιηθούν ως τιμές βάσης. Στο πλαίσιο εκπόνησης του έργου θα προταθούν επιπλέον απλές δράσεις οι οποίες ευνοούν την επανάκαμψη των πληθυσμών (π.χ. κατασκευή κορμοφραχτών σε θέσεις έντονης κλίσης, κατασκευή πετροσωρών ή ξηρολιθικών κατασκευών, διάνοιξη τεχνητών λιμνίων).