Φυλάκισαν τη φωτιά

Φωτιές υπάρχουν παντού. Μεγάλες και καταστροφικές. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις πάνε κόντρα στη δύναμη της Φύσης και (κυρίως) στη μανία των ανθρώπων. Τυχαίο γεγονός, αμέλεια, εμπρησμός και πυρομανείς. Πως πας κόντρα σε όλα αυτά τα στοιχεία; Στην Ισπανία είχαν (και έχουν) τα ίδια προβλήματα με μας. Κάθε καλοκαίρι καίγεται ο τόπος. Κυριολεκτικά.

Τουλάχιστον το 46,35% των 8.131 δήμων της βρίσκονται σε περιοχές υψηλού κινδύνου δασικών πυρκαγιών, σύμφωνα με τα σχέδια πρόληψης και πυρόσβεσης και τα στοιχεία από τις περιφέρειες της Ισπανίας.

Ο Δασικός Νόμος του 2003 ορίζει αυτές τις ζώνες υψηλού κινδύνου ως «περιοχές στις οποίες η συχνότητα ή η επιθετικότητα των δασικών πυρκαγιών καθιστούν αναγκαία τα ειδικά μέτρα πυροπροστασίας». Οι φωτιές καταστρέφουν μεταξύ 100.000 και 120.000 εκτάρια κάθε χρόνο στην Ισπανία σύμφωνα με την έκθεση «Forest Fires».

Πιο επιθετικές οι πυρκαγιές

Το παράδοξο; Τα τελευταία χρόνια σημειώνονται λιγότερες πυρκαγιές, αλλά πιο επιθετικές!

Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι η συνολική έκταση που καίγεται στον πλανήτη μειώνεται, ωστόσο, οι πυρκαγιές που θεωρούνται ενεργειακά ακραίες έχουν διπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε συχνότητα και μέγεθος.

Επιπλέον, έχουν επηρεάσει με μεγαλύτερη επιθετικότητα από το 2017 ιδιαίτερα την περιοχή της Μεσογείου, που θεωρείται «το πιο καυτό σημείο» στον πλανήτη.

Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε μια μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Τασμανίας (Αυστραλία), η οποία ανέλυσε τα δεδομένα που συλλέχθηκαν εδώ και δύο δεκαετίες από τον αισθητήρα MODIS στους δορυφόρους Aqua και Terra της NASA.

Τα αποτελέσματα της έρευνας, που δημοσιεύθηκαν από το περιοδικό Nature Ecology & Evolution, επιβεβαιώνουν ότι οι ακραίες πυρκαγιές συμβαίνουν κυρίως σε δύο βασικές βιομάζες: περιοχές με εύκρατα και βόρεια δάση κωνοφόρων και ότι η αύξηση αυτού του τύπου εξαιρετικά «μολυσματικών» πυρκαγιών μπορεί να σχετίζεται με αύξηση της ξηρασίας στις δασικές περιοχές, άμεση συνέπεια της κλιματικής αλλαγής.

Η ομάδα των επισημαίνει ότι η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ελλάδα, η Τουρκία και η Αλγερία έχουν υποστεί «αξιοσημείωτες ακραίες πυρκαγιές από το 2021». Αυτές δεν οφείλονται μόνο στην κλιματική αλλαγή, αλλά και «στην εγκατάλειψη της υπαίθρου, στην ενεργή και παθητική αναδάσωση, αλλά και στην πολιτική της συστηματικής κατάσβεσης όλων των πυρκαγιών».

Η εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών και η μείωση των δραστηριοτήτων που παραδοσιακά συνέβαλαν στον έλεγχο της βλάστησης, όπως η κτηνοτροφία και η γεωργία, έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση εύφλεκτων υλικών, αυξάνοντας τον κίνδυνο και την ένταση των πυρκαγιών​.

Η ενεργή και παθητική αναδάσωση σε περιοχές όπου δεν υπάρχει πλέον ανθρώπινη παρέμβαση έχει οδηγήσει στη συσσώρευση δασικής βλάστησης, η οποία μπορεί να λειτουργήσει ως καύσιμο για τις πυρκαγιές. Επιπλέον, η πολιτική της άμεσης κατάσβεσης όλων των πυρκαγιών έχει μειώσει τις φυσικές διεργασίες που διατηρούν την ισορροπία στα οικοσυστήματα​.

Πάνω από όλα όμως είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα, ακούσια ή εκούσια (εμπρησμός). Η έρευνα διευκρινίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι ότι «υπάρχουν περισσότερες ή λιγότερες πυρκαγιές στον κόσμο», αλλά ότι αυτές οι πυρκαγιές «συγκεντρώνονται σε ορισμένες περιοχές και είναι όλο και μεγαλύτερες και πιο έντονες.

Η Ισπανία είναι η χώρα που επενδύει τον μεγαλύτερο προϋπολογισμό στην πυρόσβεση ανά εκτάριο στον κόσμο, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής -WWF- και διαθέτει ένα από τα καλύτερα συστήματα πυρόσβεσης.

Οι παράγοντες και τα επείγοντα μέτρα

Γιατί υπάρχουν λιγότερες πυρκαγιές στη χώρα της Ιβηρικής το 2024; Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικολογικής Μετάβασης και Δημογραφικής Πρόκλησης, αυτό οφείλεται σε τρεις παράγοντες. Ο πρώτος είναι οι «καιρικές συνθήκες». Οι βροχές που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της άνοιξης ήταν «μια ανακούφιση για να αντιμετωπίσουμε το καλοκαίρι με το πιο υγρό έδαφος», είπαν οι ειδικοί.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι ότι η κυβέρνηση έχει επενδύσει «περίπου 120 εκατομμύρια ευρώ» σε μέσα για την καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν επί του παρόντος «600 πυροσβέστες εδάφους διαθέσιμοι, συμπεριλαμβανομένων δασοπυροσβεστών και προσωπικού τεχνικής υποστήριξης για τις ταξιαρχίες και 60 γιατρών για αεροδιακομιδές και πτήσεις».

Ο τρίτος παράγοντας είναι το Βασιλικό Διάταγμα 2/2023, της 13ης Απριλίου, για τα επείγοντα μέτρα που εξηγεί, ότι «θα εφαρμόζεται η ετήσια πρόληψη, επιτήρηση και καταστολή δασικών πυρκαγιών συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους».

Σύμφωνα με μια έκθεση του WWF Ισπανίας, ο αριθμός των δασικών πυρκαγιών «έχει σημειώσει σημαντική μείωση τα τελευταία 20 χρόνια». Μάλιστα, μεταξύ 2014 και 2023 οι πυρκαγιές έχουν μειωθεί κατά 37% σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία. Δυστυχώς, έως και το 95% των 9.700 πυρκαγιών που συμβαίνουν κατά μέσο όρο ετησίως προκαλούνται από ανθρώπους. Μέσα σε αυτό το ποσοστό, σχεδόν το 55% δημιουργείται εκ προθέσεως, ενώ το 23% προκαλείται από αμέλεια και ατυχήματα.

Ενώ το 2022 ήταν ένα από τα πιο καταστροφικά χρόνια στην ιστορία των ισπανικών δασών, με περισσότερα από 300.000 στρέμματα κατεστραμμένα, το 2023 δεν ήταν πολύ πίσω, αφού κάηκαν 89.000 εκτάρια, άρα ήταν η τέταρτη χειρότερη χρονιά λόγω πυρκαγιών την τελευταία δεκαετία.

Το κλειδί της επιτυχίας

Ωστόσο, τα τρέχοντα στοιχεία κατατάσσουν το 2024 ως το έβδομο έτος με τις λιγότερες πυρκαγιές. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Οικολογικής Μετάβασης και Δημογραφικής Πρόκλησης (MITECO), το 2024, τους πρώτους μήνες του τρέχοντος έτους έχουν καεί κατά μέσο όρο, 41,1% λιγότερα εκτάρια από τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαετίας.

Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο Άγριας Ζωής (WWF), η Ισπανία είναι μία από τις χώρες με το υψηλότερο κόστος πυρόσβεσης ανά εκτάριο. Κλειδί της επιτυχίας της θεωρούνται οι υψηλές επενδύσεις στην Πυρόσβεση με σημαντικά ποσά για την απόκτηση και συντήρηση εξοπλισμού, καθώς και στην εκπαίδευση του προσωπικού πυρόσβεσης.

Οι περιφέρειες της διαθέτουν έναν από τους μεγαλύτερους στόλους πυροσβεστικών αεροσκαφών στην Ευρώπη, ενώ οι πυροσβεστικές δυνάμεις είναι εξαιρετικά εκπαιδευμένες και προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Παράλληλα, η Ισπανία έχει αναπτύξει προηγμένα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και παρακολούθησης των δασικών πυρκαγιών, τα οποία επιτρέπουν την ταχύτερη αντίδραση και τον περιορισμό των καταστροφών. Η χώρα συνεργάζεται στενά με διεθνείς οργανισμούς, όπως το WWF, και εφαρμόζει τις καλύτερες πρακτικές και τεχνολογίες στον τομέα της πυρόσβεσης.

Τέλος, έχει υιοθετήσει πολιτικές ενεργούς και παθητικής αναδάσωσης και διαχείρισης δασών, ώστε να μειώσει την ποσότητα των καύσιμων υλικών που είναι διαθέσιμα για πυρκαγιές και να διατηρήσει την υγεία των δασικών οικοσυστημάτων.