Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Οι τέσσερις πρώτοι διάλογοι της πρώιμης εργογραφίας του Πλάτωνος (Λάχης, Χαρμίδης, Ευθύφρων, Λύσις) συνδέονται στενά μεταξύ τους από την άποψη τόσο της ελεγκτικής μεθόδου όσο και του τρόπου διεξαγωγής του διαλόγου. Στα έργα αυτά αναζητείται μέσα από πολλά στάδια δοκιμής και απόρριψης ένας ορισμός, ιχνηλατείται η αρχική εικόνα των επιμέρους φαινομένων μέσα από το ερώτημα τί εστιν (τι είναι), ενώ προβάλλει ξανά και ξανά η σκέψη για την ενότητα όλων των αρετών, ενότητα που ενυπάρχει στο αγαθό, το οποίο αποτελεί τον έσχατο σκοπό και το έσχατο μέτρο σύγκρισης.

Πιο αναλυτικά, στον Λάχητα δύο στρατηγοί, ο Νικίας και ο Λάχης, αποφαίνονται για την αξία της οπλομαχητικής και διαλέγονται με τον Σωκράτη αναφορικά με τη φύση της ανδρείας. Στον Χαρμίδη πάλι, διάλογο που οφείλει την ονομασία του σε έναν θείο του Πλάτωνος, εξετάζεται από τους συνομιλητές –ανάμεσά τους, πέραν του Χαρμίδη, ο Σωκράτης και ο Κριτίας, διακεκριμένος πολιτικός, φιλόσοφος και λόγιος, γνωστός ως επικεφαλής των Τριάκοντα Τυράννων– η φύση της σωφροσύνης, μιας αρετής πρωτεύουσας σημασίας, που θέτει το μέτρο στα ανθρώπινα και ρυθμίζει έτσι τον ανθρώπινο βίο.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα, τη φύση της ευσέβειας (του οσίου), πραγματεύονται οι διαλεγόμενοι –δύο τον αριθμόν– στον Ευθύφρονα. Εδώ ο Σωκράτης, έξω από τη Βασίλειο Στοά (σε αυτήν έδρευε ο λεγόμενος άρχων βασιλεύς, ο οποίος είχε τη διεύθυνση των θρησκευτικών εν γένει δικών), συναντά τυχαία τον Ευθύφρονα, ένα μάντη που ήταν γνωστός στην Αθήνα για τη θρησκοληψία του και τη φανατική προσήλωσή του στο δίκαιο. Ο μέγας φιλόσοφος είχε μεταβεί στην ανώτατη δικαστική έδρα της αθηναϊκής πολιτείας προκειμένου να λάβει γνώση της κατηγορίας που είχε υποβάλει εγγράφως εναντίον του ο Μέλητος, ο δε Ευθύφρων είχε την πρόθεση να καταγγείλει τον πατέρα του για φόνο, επειδή εκείνος είχε προκαλέσει το θάνατο ενός υπηρέτη του στα οικογενειακά κτήματά τους, στη Νάξο.

Το αντικείμενο της ανθρώπινης αγάπης, ο ερωτικός δεσμός στις διάφορες σχέσεις, προπάντων δε στη σχέση της φιλίας, είναι ο πυρήνας της συνομιλίας που έχει ο Σωκράτης με δύο νεαρούς άνδρες, σχεδόν παιδιά ακόμα, στο διάλογο που τιτλοφορείται Λύσις (αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι αρκετοί μελετητές τοποθετούν το έργο αυτό στο μεταίχμιο της πρώιμης και της ώριμης ή μέσης δημιουργικής περιόδου του Πλάτωνος). Στο διάλογο, που λαμβάνει χώρα σε μια αθηναϊκή παλαίστρα, συμμετέχουν ο Μενέξενος και ο Λύσις, ένας όμορφος και ψυχικά καλλιεργημένος νέος, γόνος ονομαστής οικογένειας.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Ευθύφρων» του Πλάτωνος (λογοτεχνική μετάφραση και εισαγωγή Βασιλείου Τατάκη – εκδόσεις Νικολάου Αλικιώτη, Ηράκλειο).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)