Mpox: Ο ιός μπορεί να είναι ήδη στην Ελλάδα – Τι λέει στο in ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Νικόλαος Σπανάκης

Ο ιός mpox είναι συγγενικός με τον ιό της ευλογιάς, η οποία εξαλείφθηκε από τον πλανήτη χάρη στο πρόγραμμα εμβολιασμών του ΟΗΕ. Τι σημαίνει για την Ευρώπη και την Ελλάδα, η «επιστροφή» της παραλλαγής μιας ασθένειας που η Δύση τείνει να ξεχάσει; Ο  Νικόλαος Σπανάκης, καθηγητής μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξηγεί στο in ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της mpox, γιατί δεν πρέπει να τη λέμε «ευλογιά των πιθήκων» και σε τι αποσκοπεί η «κατάσταση συναγερμού» που έχει κηρύξει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).

Λέγεται mpox, όχι ευλογιά των πιθήκων

• Έχοντας την εμπειρία του covid-19, είμαστε μεν πιο ενημερωμένοι σχετικά με τους ιούς, είναι όμως εύκολο ο κόσμος να φοβηθεί ότι έρχεται μια νέα πανδημία. Τι θεωρείτε πιο σημαντικό για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τον mpox ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα σύγχυσης και πανικού;

Δεν πρέπει να πανικοβάλλεται ο κόσμος. Ούτε στην περίπτωση της covid-19 δεν θα έπρεπε να πανικοβληθούμε, πολύ περισσότερο τώρα. Με την έννοια ότι οι ιοί της ευλογιάς, οι pox ιοί όπως τους λέμε, είναι γνωστοί DNA ιοί εδώ και πάνω από 150 χρόνια.

Το κύμα του 2022 κατά κάποιο τρόπο «έσβησε» από μόνο του. Σε αυτό συνέβαλε η  κινητοποίηση του ΠΟΥ

O ιός της ευλογιάς ήταν ο πρώτος που εξαλείφθηκε, περίπου στα τέλη της δεκαετίας του ’70,  μετά από ένα εκτεταμένο πρόγραμμα παγκόσμιων εμβολιασμών. Ο ιός της ευλογιάς μεταδιδόταν μόνο από άνθρωπο σε άνθρωπο.

• Γιατί τον λέμε πλέον mpox και όχι ευλογιά των πιθήκων;

Από τη στιγμή που παρατηρείται μετάδοση και σε ανθρώπους είναι παραπλανητικό να λέμε ότι είναι ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων. Παρ’ότι το αρχικό γράμμα παραπέμπει στους πιθήκους από το monkey, τον λέμε πλέον mpox.

Αρχικά ήταν ένας ιός που μεταδιδόταν μεταξύ των πιθήκων,  όπως τον ήξεραν οι κτηνίατροι. Κάπου το 1970 παρατηρήθηκε πρώτη φορά στην Ευρώπη. Έκτοτε έχουν παρατηρηθεί σποραδικά κρούσματα σε ανθρώπους ανά τον κόσμο, μέχρι τα τελευταία 20 χρόνια που ξέρουμε ότι ο mpox ιός είναι ενδημικός στην κεντρική Αφρική. Κυρίως στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ).

O καθηγητής μικροβιολογίας του ΕΚΠΑ Νικόλαος Σπανάκης

Παγκόσμιος συναγερμός από τον ΠΟΥ

• Τι συνέβη το 2022 με την προηγούμενη έξαρση του mpox;.

Το 2022 είχαμε διασπορά ενός στελέχους του ιού του κλάδου IIb. Ήταν μια παγκόσμια επιδημία, μικρής όμως κλίμακας. Στη Δύση μεταδόθηκε σε συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Ήταν κυρίως ομοφυλόφιλοι άνδρες και άτομα που είχαν πολλούς ερωτικούς συντρόφους.

• Πώς ξεπεράστηκε το προηγούμενο κύμα του ιού;

Το κύμα του 2022 κατά κάποιο τρόπο «έσβησε» από μόνο του. Σε αυτό συνέβαλε η  κινητοποίηση του ΠΟΥ, που κήρυξε συναγερμό, ότι έχουμε παγκόσμια διασπορά. Αυτό κινητοποίησε τις ιατρικές μονάδες ανά τον κόσμο, άρχισαν οι γιατροί να αναγνωρίζουν  αυτή τη νόσο, την οποία είχαν ξεχάσει.

 Ο ιός mpox δεν έχει τόσο μεγάλη μεταδοτικότητα όσο ο covid-19, και δεν μεταλλάσσεται τόσο συχνά

Όταν τα τελευταία κρούσματα ευλογιάς σβήσανε το 1970, καταλαβαίνετε ότι οι σημερινοί γιατροί δεν έχουμε έρθει σε επαφή με τη νόσο αυτή. Δεν γνωρίζουμε τα συμπτώματά της παρά μόνο από βιβλία και  συγγράμματα. Με την  κήρυξη του alert από τον ΠΟΥ υπήρξε μεγαλύτερη εγρήγορση. Αναγνώριζαν πιο εύκολα τη νόσο, απομονώνανε όσο μπορούσαν τους ασθενείς, αντιμετωπίζανε τα συμπτώματα.

Μην ξεχνάμε ότι ο ιός αυτός δεν έχει τόσο μεγάλη μεταδοτικότητα όσο ο covid-19, και δεν μεταλλάσσεται τόσο συχνά. Γενικότερα στους DNA ιούς είναι πολύ πιο βραδεία η συσσώρευση μεταλλάξεων. Τα στελέχη είναι πιο σταθερά,  άρα είναι πιο προβλεπόμενη η πορεία της νόσου από έναν ιό που μεταλλάσσεται συνεχώς.

Όπλο μας τα εμβόλια

• Τι γνωρίζουμε για το στέλεχος Ι και Ιb του ιού mpox;

Στη ΛΔΚ υπάρχει ενδημική λοίμωξη από τον Κλάδο Ι.  Ένα ελαφρά διαφορετικό στέλεχος του Κλάδου, το Ιb, αρχίζει και μεταδίδεται ανατολικά του Κογκό – στην Κένυα και την Ουγκάντα. Έχουμε περάσει σε μια ελαφρώς διαφορετική κινητική της επιδημίας.

Κατά τη γνώμη μου, η κήρυξη της παρούσας κατάστασης ως παγκόσμιου συναγερμού, κυρίως αποσκοπεί στο να κινητοποιηθούν οι μονάδες υγείας ανά τον κόσμο, ώστε να περιορίσουμε τη νόσο με τα όπλα που έχουμε στα χέρια μας.

• Μπορεί να βρισκόμαστε ενώπιον ενός κύματος με παρόμοια χαρακτηριστικά με το 2022, δηλαδή περιορισμένης κλίμακας;

Ναι, κατά τη γνώμη μου βλέποντας τα χαρακτηριστικά του στελέχους Ιb, νομίζω ότι θα κινηθούμε στην ίδια περίπου κατάσταση. Μπορεί ο ιός να ξεφύγει και να μεταδοθεί στον δυτικό κόσμο, αλλά νομίζω ότι λόγω της εγρήγορσης που θα υπάρξει, τα κρούσματα θα μπορούν να απομονωθούν και να αντιμετωπιστούν, χωρίς να «ξεφύγει» η επέκταση του ιού και να γίνει μια παγκόσμια επιδημία όπως έγινε ο covid. Τώρα μάλιστα έχουμε και εμβόλια.

«Πρόγονος» του mpox ο ιός της δαμαλίτιδας

• Έχει τεθεί ως ερώτημα, μήπως θα ήταν σκόπιμο αντί να εμβολιαστεί ο πληθυσμός στη Δύση, να στέλναμε τα εμβόλια κατά της mpox στην Αφρική;

Αυτό είναι πολύ σωστό, και δεν είναι μόνο ερώτημα. Εδώ και δύο χρόνια, η Bavarian Nordic, που είναι η μόνη που έχει πάρει έγκριση από τον FDA – τον Αμερικάνικο Οργανισμό Φαρμάκων,  έχει διοχετεύσει αρκετά εκατομμύρια δόσεις στην ΛΔΚ.  Ήδη ο ΠΟΥ στέλνει εμβόλια στις χώρες της Κεντρικής Αφρικής που ζουν με τον mpox εδώ και αρκετά χρόνια.

Ο mpox δεν αναπτύσσει συμπτώματα πριν περάσουν δύο εβδομάδες. Γι’ αυτό και δεν ξέρουμε πότε μολύνθηκε το κάθε άτομο

Το πρόβλημα είναι ότι οι χώρες αυτές δεν έχουν οργανωμένα συστήματα υγείας όπως ο Δυτικός κόσμος. Δεν μπορούν να πετύχουν υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, ώστε να περιοριστεί η νόσος.

Υπάρχουν άλλα δύο εμβόλια. Ένα είναι στην Ιαπωνία και άλλο ένα από σύμπραξη στην Ευρώπη, από σύμπραξη εταιρειών Ευρώπης και Αμερικής. Δεν έχουν πάρει άδεια κυκλοφορίας γιατί δεν έχουν υπάρξει εκείνες οι μελέτες που θα τα καταστήσουν ασφαλή για χορήγηση στο γενικό πληθυσμό.

Εν προκειμένω, όλα τα εμβόλια αυτά βασίζονται στον κλασικό ό της δαμαλίτιδας. Είναι πιο βελτιωμένα σε σχέση με τα εμβόλια που είχαμε πριν 50-60 χρόνια.  Τα ιικά σωματίδια είναι εξασθενημένα, γι’αυτό και λέμε ότι προέρχονται από «ζωντανούς εξασθενημένους ιούς». Δεν είναι η ίδια τεχνολογία με τα εμβόλια της covid-19, είναι πιο παραδοσιακά εμβόλια ιών, όπως εκείνα της γρίπης.

Ο ιός mpox ίσως είναι ήδη στην Ελλάδα

• Υπάρχει εκτίμηση για το πότε θα φτάσει ο ιός στην Ελλάδα;

Το 2022 είχαμε κάποιες δεκάδες κρούσματα στην Ελλάδα. Μπορεί να έχει έρθει ήδη και να μην το γνωρίζουμε. Από μεμονωμένα άτομα που μετακινούνται από τις χώρες αυτές που είναι ενδημικός ο ιός προς την Ελλάδα. Ο mpox έχει μεγάλο χρόνο επώασης, δεν αναπτύσσει συμπτώματα πριν περάσουν δύο εβδομάδες. Γι’ αυτό και δεν ξέρουμε πότε μολύνθηκε το κάθε άτομο.

• Ισχύει ότι μεταδίδεται μόνο όταν υπάρχει ενεργό εξάνθημα;

Ο ιός είναι μεταδοτικός κυρίως στη φάση του εξανθήματος. Όμως υπάρχουν κάποιες λίγες  περιπτώσεις που μπορεί να μην εκδηλωθεί εξάνθημα. Τότε ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και από τον φάρυγγα. Από στενή επαφή, όπως από φιλί. Σε ένα πολύ μικρό ποσοστό μπορεί να μεταδοθεί σε άτομα και από αντικείμενα. Όμως θα πρέπει να ζούνε στον ίδιο χώρο με το άτομο που νοσεί, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν μεταδίδεται για παράδειγμα από ένα πόμολο μιας πόρτας ή από δημόσια τουαλέτα.

• Στην Αφρική έχουμε δει ότι πολλοί ασθενείς είναι παιδιά. Θα μπορούσε να συμβεί αυτό και στην Ευρώπη;

Είναι δύσκολο να συμβεί στη Δύση ό,τι συνέβη στην Αφρική. Θα πρέπει η νόσος να περάσει με αρκετά κρούσματα. Δεν αρκούν λίγοι ταξιδιώτες από τις χώρες αυτές για να προκαλέσουν κάποιας μορφής επιδημία.

Τα παιδιά γενικά είναι οι μεγάλες δεξαμενές ενός ιού. Τα κύτταρα των παιδιών έχουν πολύ μεγάλο δυναμικό πολλαπλασιασμού. Τα κύτταρά τους διαιρούνται συνεχώς και αποτελούν στόχο για όλους τους ιούς. Αλλά δεν νομίζω ότι είναι η περίπτωση μας, να ξεκινήσει στα παιδιά μια τέτοιας μορφής επιδημία.