Το εγχειρίδιο του καλού τουρίστα

«Να είσαι ταξιδιώτης, όχι τουρίστας» ήταν το μότο που επέλεξε να δώσει στην εκπομπή του «No reservations» ο διάσημος σεφ Άντονι Μπουρντέν το 2005, όταν την πρωτολάνσαρε. Απόσταγμα της προσωπικής φιλοσοφίας του, ο ροκ σταρ της μαγειρικής καλούσε με αυτόν τον τρόπο τους τηλεθεατές να ανακαλύψουν τις γαστρονομικές του προτάσεις ανά την υφήλιο, μακριά από τα κλισέ και τα αναμενόμενα.

«Ο υπερτουρισμός είναι αναμφισβήτητα επίσης ένα κοινωνικό φαινόμενο»

Δύο δεκαετίες και μια πανδημία αργότερα, με τον κόσμο να αναζητάει ξανά τον δρόμο του και το φαινόμενο του υπερτουρισμού να είναι εκτός ελέγχου, η φράση αυτή του Μπουρντέν αποκτάει ένα διαφορετικό νόημα. Αλλωστε, για να λέμε την αλήθεια, παραδοσιακά ο χαρακτηρισμός «τουρίστας» είναι υποτιμητικός.

Στην καλύτερη περίπτωση, περιγράφει κάποιον ο οποίος είναι αρκετά ρηχός, η συμμετοχή του σε μια δράση είναι μικρή και η κατανόηση του πού βρίσκεται ακόμα μικρότερη. Πλέον, δίπλα σε όλα αυτά, μπαίνει και το ενοχλητικός, αφού τα τελευταία χρόνια η παρουσία των τουριστών φέρνει κατά κανόνα δυσφορία στους ντόπιους.

«Ταξιδέψτε σε λιγότερα μέρη και περάστε περισσότερο χρόνο εκεί» είναι ο πρώτος κανόνας που θα πρέπει να υιοθετήσουν οι τουρίστες

Στη Βαρκελώνη με πανό «Τουρίστες, γυρίστε σπίτι σας, είστε ανεπιθύμητοι εδώ» και νεροπίστολα στα χέρια οι κάτοικοι της πόλης διαδήλωσαν λίγες εβδομάδες πριν, στον πεζόδρομο της Λα Ράμπλα, εναντίον των εκατομμυρίων επισκεπτών που κάνουν απόβαση στην Καταλωνία, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.

Στην Ιαπωνία, το Κιότο απαγόρευσε την είσοδο των τουριστών σε συγκεκριμένα σοκάκια ενώ η κυβέρνηση έβαλε όρια στον αριθμό των ανθρώπων που επιτρέπεται να ανέβουν στο όρος Φούτζι. Στη Βενετία επιβλήθηκαν φέτος νέοι φόροι αποκλειστικά για τους επισκέπτες, λίγους μήνες μετά την απόφαση του δημάρχου του Αμστερνταμ να κλείσει τον τερματικό σταθμό για τα κρουαζιερόπλοια.

Οι αντιδράσεις αυτές πηγάζουν από πολύ βαθύτερα αίτια, όπως η πίεση που δέχονται ιστορικές πόλεις και τα τοπόσημά τους, οι ελλείψεις στις υποδομές και φυσικά η εκτόξευση των τιμών στα ενοίκια και τα πωλητήρια εξαιτίας του πολλαπλασιασμού των εστιών για βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, όπως είναι το Airbnb, οδηγώντας τους ντόπιους να μένουν ακόμα και σε πάρκινγκ αυτοκινήτων, όπως συνέβη στην Ιμπιζα της Ισπανίας.

«Ο υπερτουρισμός είναι αναμφισβήτητα επίσης ένα κοινωνικό φαινόμενο» αναφέρει η ανάλυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου που συνέταξαν ο Τζόζεφ Μάρτιν Τσιρ του Πανεπιστημίου του Δυτικού Σίδνεϊ και η Μαρίνα Νοβέλι από το Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ δείχνοντας τις διαστάσεις του φαινομένου, αλλά αυτές γίνονται πραγματικά αντιληπτές αν μελετήσει κανείς τα νούμερα.

Ρεκόρ στον τουρισμό

Ο αριθμός των ανθρώπων που έφυγαν από τα σύνορα της χώρας τους ως τουρίστες το 2023 ήταν 1,3 δισεκατομμύρια, ποσό που όχι μόνο κάλυψε τα όποια ελλείμματα άφησε πίσω του ο κορωνοϊός αλλά έφερε και 25% αύξηση σε σχέση με τα διεθνή ταξίδια από το 1950 και μετά. Εξαιτίας αυτών των υπερβολικά πολλών μετακινήσεων, το περσινό καλοκαίρι χαρακτηρίστηκε από χάος στα αεροδρόμια, χαμένες βαλίτσες επιβατών, πτήσεις με μεγάλες καθυστερήσεις και ατελείωτες ουρές στους ελέγχους των διαβατηρίων.

Τον περασμένο Ιανουάριο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού πρόβλεπε για το 2024 ότι θα ξεπεραστεί το ρεκόρ αφίξεων που είχε γίνει το 2019 κατά τα 2%. Ηδη από τα τέλη του περασμένου Μαρτίου 285 εκατομμύρια τουρίστες ταξίδεψαν σε ξένες χώρες, 20% περισσότεροι από το πρώτο τρίμηνο του 2023, με την Ευρώπη να δέχεται τη μερίδα του λέοντος. Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού, τον περασμένο Απρίλιο προέβλεψε ότι οι 142 από τις 185 χώρες που εξέτασαν τα τουριστικά τους δεδομένα θα έχουν ρεκόρ προσέλκυσης επισκεπτών, με εισπράξεις 9,9 τρισεκατομμύρια ευρώ και 330 εκατομμύρια θέσεις εργασίας να γεννιούνται.

Για τις οικονομικές πτήσεις

Η κρίση που έφερε η πανδημία στις αεροπορικές εταιρείες μεταφράστηκε ταυτόχρονα σε οικονομικές πτήσεις τα προηγούμενα καλοκαίρια, δελεάζοντας εκατομμύρια πολίτες να ταξιδέψουν. Προσφορές για κρατήσεις τελευταίας στιγμής μαζί με την ανάπτυξη εφαρμογών όπως τα Google Flights and Trips που διευκόλυναν την αναζήτηση νέων προορισμών και βέβαια το Airbnb έκαναν την τουριστική εμπειρία να δείχνει ιδανική. Το πραγματικό αποτύπωμα, βέβαια, των συγκεκριμένων επιλογών φαίνεται αλλού, όπως στην αύξηση των εκπομπών αερίων παγκοσμίως που πλέον το 8% αυτών πιστώνεται στον τουρισμό.

Ακόμα, τμήματα της Ευρώπης όπως η Σικελία και η Βαρκελώνη αντιμετωπίζουν ελλείψεις νερού εν μέσω καλοκαιριού, αναγκάζοντας να περιορίσουν τον αριθμό των επισκεπτών εκεί ή να περιορίσουν τη χρήση των υδάτινων πόρων τους. Δεν είναι τυχαίο πως ο ταξιδιωτικός οδηγός Fodor στη φετινή λίστα του με τα μέρη που οι επισκέπτες πρέπει να αποφύγουν έχει περιοχές όπως η Αθήνα και το Βιετνάμ που δέχονται μεγαλύτερα κύματα τουριστών απ’ όσα μπορούν να ικανοποιήσουν και άλλες, όπως η Καλιφόρνια, η Ινδία και η Ταϊλάνδη, οι οποίες έχουν προβλήματα με τη διαχείριση του νερού.

Απαγορεύσεις ανά την Ευρώπη

Αν και οι Αρχές των χωρών επιζητούν τον ποιοτικό τουρισμό που σέβεται τους τόπους που επηρεάζει, στην πραγματικότητα αυτό που δέχονται είναι εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες που συχνά κυκλοφορούν μεθυσμένοι, τραβούν σέλφι και κάνουν άλλες αμφισβητήσιμες επιλογές. Επιβεβαιώνουν με αυτόν τον τρόπο τη ρήση του συγγραφέα Πολ Θερού «οι τουρίστες δεν γνωρίζουν πού βρίσκονται και οι ταξιδευτές δεν γνωρίζουν πού πηγαίνουν».

Γι’ αυτό, το Ντουμπρόβνικ στην Κροατία απαγόρευσε την είσοδο σε σιντριβάνια, το σκαρφάλωμα σε αγάλματα και την κυκλοφορία σε δημόσιους χώρους χωρίς μπλούζα. Την ίδια στιγμή, η Βουδαπέστη, το Μόναχο, το Ντίσελντορφ και η Πράγα απαγόρευσαν τη χρήση των «beer-bikes», των 17θέσιων ποδηλάτων που χρησιμοποιούν συχνά οι παρέες που φτάνουν εκεί για να κάνουν πάρτι σε μελλόνυμφους ενώ καταναλώνουν αλκοόλ.

Το Σπλιτ της Κροατίας θέσπισε ειδικά πρόστιμα για εκείνους που κάνουν εμετούς ή ουρούν σε δημόσιους χώρους, ενώ το Αμστερνταμ ξεκίνησε διαφημιστική καμπάνια για να αποτρέψει επίδοξους τουρίστες, κυρίως Βρετανούς, που σκόπευαν να βρεθούν στην πόλη.

Πηγή: Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ