Μpox: Γιατί χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα παιδιά – Τι συστήνει ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Στέλιος Χατζηπαναγιώτου

Από τον ιό της δαμαλίτιδας, μέχρι τον mpox, που τώρα χτυπάει την πόρτα και της Ευρώπης, οι διάφορες παραλλαγές της ευλογιάς συνυπήρχαν με τον άνθρωπο για εκατοντάδες χρόνια.

Σήμερα βρισκόμαστε ενώπιον μιας έξαρσης του ιού mpox, που γίνεται από ενδημικός, επιδημικός, και ταξιδεύει σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη.

Ο κ. Στέλιος Χατζηπαναγιώτου, καθηγητής μικροβιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ. διευθυντής του βιοπαθολογικού εργαστηρίου του Αιγινητείου Νοσοκομείου, μιλάει στο in για το νέο στέλεχος της mpox, και τα βασικά μέτρα προφύλαξης. Συστήνει ιδιαίτερη προσοχή στα παιδιά, επειδή είναι πιο ευάλωτα, και  δεν μπορούν να εμβολιαστούν.

Τα βασικά μέτρα προφύλαξης

•  Τι πρέπει να κάνουμε ως πολίτες, μπροστά στο ενδεχόμενο να εμφανιστεί ο ιός mpox και στην Ελλάδα;

Γενικά,  όχι μόνο στην Ελλάδα ο κόσμος είναι πλέον πολύ πιο ευαισθητοποιημένος. Έχει εκπαιδευθεί στο να συμμορφώνεται με τα μέτρα που ανακοινώνονται, μετά και από την πολύ δυσάρεστη εμπειρία της πανδημίας covid-19.

Σε ό,τι αφορά τη λοίμωξη από τον ιό mpox υπάρχει κάτι που διευκολύνει την κατάσταση: η μετάδοση δεν γίνεται τόσο πολύ με τα σταγονίδια – δηλαδή με το αναπνευστικό. Κυρίως γίνεται με την άμεση ή έμμεση επαφή –  μολυσμένα αντικείμενα και κατ’ επέκταση από ζώα μολυσμένα.

Τις περισσότερες φορές η λοίμωξη περνάει από μόνη της, άσχετα αν μπορεί να χρειαστεί υποστήριξη σε επίπεδο νοσοκομειακής φροντίδας

Ο κόσμος είναι καλό να ακολουθήσει τα μέτρα που ήδη ανακοινώνονται μέσω Τύπου:

Αποφυγή της στενής επαφής με άτομα που δυνητικά είναι μολυσμένα, εμφανίζουν συμπτώματα της  νόσου.

Να τηρεί πολύ καλή  υγιεινή, ιδίως στα χέρια που είναι και ο πιο κοινός τρόπος μετάδοσης των μικροβίων, παθογόνων και μη.

Όσον αφορά τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, που θα μπορούσαν να είναι μολυσμένα, να είναι πολύ καλά ψημένα. Με το ψήσιμο καταστρέφεται ο ιός.

Κατά περίπτωση, σε χώρους που γίνεται παροχή υγειονομικής φροντίδας, είναι απαραίτητη η χρήση προστατευτικού εξοπλισμού..

Πρέπει να αποφεύγουμε και την έμμεση επαφή με τον ιό, μέσω μολυσμένων αντικειμένων. Ο ιός είναι αρκετά ανθεκτικός στο περιβάλλον.

Επίσης πρέπει κάποιος να ενημερώνει άμεσα τον γιατρό,  αν δει ότι έχει πυρετό και αμέσως μετά εμφανίζονται δερματικά εξανθήματα. Φυσικά  θα μπορούσε να είναι και οτιδήποτε άλλο, δεν πρέπει να πανικοβληθεί

Eίμαστε τυχεροί που έχουμε εμβόλιο

• Το εμβόλιο πόσο μας προστατεύει;

Στην περίπτωση του mpox είμαστε κάπως τυχεροί. Γιατί από τη στιγμή που υπάρχει η έξαρση των κρουσμάτων, και έχει εξελιχθεί η λοίμωξη σε επιδημία, έχουμε εμβόλιο.

Με την covid-19 δεν είχαμε εμβόλιο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν ξεκίνησε ήταν ένα εμβόλιο καινούργιο, δεν ήταν δοκιμασμένο. Υπήρξε και αντίδραση από τον κόσμο, το αντιεμβολιαστικό κίνημα.

Εδώ πρόκειται για ένα εμβόλιο που είναι πολύ καλό και αποτελεσματικό. Το ίδιο εμβόλιο είναι και για την ευλογιά, όχι μόνο για τον mpox. Όσοι είμαστε μεγαλύτεροι, θυμόμαστε το εμβόλιο για την ευλογιά – τον λεγόμενο δαμαλισμό.  Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για το πρώτο εμβόλιο που παρασκευάστηκε με τις σημερινές προδιαγραφές, από τον Έντουαρντ Τζένερ τον 18ο αιώνα. Μάλιστα η παρασκευή του πρώτου εμβολίου για την ευλογιά είναι η βάση της ανοσολογίας.

Ομάδες υψηλού κινδύνου είναι τα παιδιά, οι υπερήλικες και οι  ανοσοκατεσταλμένοι ή ανοσο-ανεπαρκείς

Το εμβόλιο για την mpox είναι από τροποποιημένο στέλεχος ιού, προκαλεί ανοσία και όχι νόσο. Αυτό που έχει εγκριθεί σε Ευρώπη και Αμερική, το Jynneos, γίνεται με δύο δόσεις, σε διάστημα 28 ημερών. Υπάρχει και ένα μονοδοσικό εμβόλιο  -που έχει εγκριθεί, το ΑCAM 2000, της Sanofi Pasteur. Όμως γίνεται με σκαριφησμό- δηλαδή με μικρά τρυπηματάκια στο δέρμα, όπως κάναμε με τον δαμαλισμό.

Γι’ αυτό και δεν είναι τόσο εύχρηστο όσο το ενέσιμο εμβόλιο.

• Για πόσο διάστημα διαρκεί η ανοσία;

Το εμβόλιο Έχει πολύ καλή ανοσιακή απόκριση. Δεν ξέρουμε ακόμα  πόσο κρατάει, αλλά σίγουρα κρατάει περισσότερο από δύο χρόνια. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόληψη, ξεκινώντας από ομάδες υψηλού κινδύνου.

Γενικά, ομάδες υψηλού κινδύνου είναι τα παιδιά, οι υπερήλικες και οι  ανοσοκατεσταλμένοι ή ανοσο-ανεπαρκείς. Τα παιδιά δεν μπορούν να εμβολιαστούν και αυτό είναι ένα πρόβλημα. Γι’ αυτό και είναι πιο επίφοβο να μολυνθούν. Όμως εμβολιάζοντας τον πληθυσμό, και περιορίζοντας τη μετάδοση, προστατεύουμε τις ομάδες που δεν μπορούν να εμβολιαστούν.

Τα μικρόβια δεν έχουν σύνορα

•    Είναι απλά θέμα χρόνου να έρθει ο ιός mpox στην Ελλάδα;

Ο ιός θα έρθει. Τα μικρόβια δεν έχουν σύνορα. Ταξιδεύουν ταχύτατα, ό,τι και να κάνουμε. Και τα σύνορα να κλείσουμε, κάποια στιγμή θα έρθει. Το θέμα είναι να ελέγξουμε γρήγορα κάποια έξαρση. Σε ομάδες υψηλού κινδύνου να γίνει γρήγορη εμβολιαστική κάλυψη, ώστε να προλάβουν την ευρύτερη έξαρση και σε ομάδες που δεν μπορούν να εμβολιαστούν.

Και επίσης, να υπάρχει συνεχής παρακολούθηση για νέα κρούσματα, που θα είναι κρίσιμο για να αποφύγουμε τη μετάδοση.

• Γιατί άλλαξε ονομασία ο ιός  από ευλογιά των πιθήκων σε mpox;

Πρώτον, ο όρος ήταν άστοχος. Ανιχνεύτηκε στον πίθηκο το 1958  αλλά δεν αφορά μόνο τους πιθήκους. Δεύτερον δημιουργούσε διακρίσεις και στιγματισμό, και στα μολυσμένα άτομα.

Παλιά συνηθίζαμε να βαφτίζουμε τους ιούς από τα ζώα που ανιχνεύονταν πρώτα. Αυτό πλέον αποφεύγεται εντελώς. Από το 2022 έχει σταματήσει να ονομάζεται ευλογιά των πιθήκων.

Να αποφεύγουμε τον όρο «ευλογιά των πιθήκων»

• Να μην χρησιμοποιούμε δηλαδή τον όρο «ευλογιά των πιθήκων», ούτε στα ΜΜΕ;

Είναι λάθος όρος. Ούτε εγώ τον χρησιμοποιώ ποτέ.  Γενικά υπάρχει η οδηγία στην μικροβιολογία και από τον ΠΟΥ και το CDC (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων), ότι δεν θα χρησιμοποιούμε τέτοιου είδους ονομασίες.

Κάθε μικρόβιο θα παίρνει την ονομασία του, με βάση κάποια στοιχεία που πάντα υπάρχουν, πώς ανιχνεύτηκε κ.λπ, αλλά να μην αναφέρεται σε συγκεκριμένους ξενιστές. Είτε είναι ζώο, είτε είναι άνθρωπος, είτε γεωγραφικός ή φυλετικός προσδιορισμός

Εξάλλου το mpox είναι ένας εύκολος όρος, είναι παγκόσμιας αποδοχής.

Από τη στιγμή που  έγινε αποδεκτό από τις διεθνείς επιστημονικές εταιρείες μικροβιολογίας, τελείωσε.

• Γιατί φτάσαμε σε επιδημία;

Όσο παραμένει ενδημικό ένα στέλεχος έχει τις ίδιες λοιμογόνες ιδιότητες. Όταν αλλάξει κάτι κλινικά ή επιδημιολογικά – αν για παράδειγμα μεταδίδεται πιο εύκολα ή προκαλεί πιο σοβαρή νόσηση, τότε η λοίμωξη γίνεται από ενδημική, επιδημική, αρχίζει να εξαπλώνεται. Αυτό συνέβη και τώρα. Δημιουργήθηκαν και παραλλαγές που μεταδίδονται πιο εύκολα

Κλινικά όμως δεν έχουμε πιο σοβαρή εξέλιξη στη λοίμωξη. Πολύ λίγοι καταλήγουν, τις περισσότερες φορές ιάται. Η λοίμωξη περνάει από μόνη της, άσχετα αν μπορεί να χρειαστεί υποστήριξη σε επίπεδο νοσοκομειακής φροντίδας.

‘Εχε τον νου σου στο παιδί

• Είπατε ότι η θνητότητα είναι χαμηλή. Στην Αφρική όμως έχει ειπωθεί ότι η θνητότητα είναι άνω του 3% και σε κάποιες περιπτώσεις έφτανε το 10%. Τι ισχύει για μας;

Πρέπει να δούμε σε αυτές τις χώρες ποια είναι η  νοσοκομειακή φροντίδα. Δε σημαίνει ότι αν κάποιος μολύνεται θα κάτσει σπιτάκι του και θα περιμένει να περάσει. Σαφώς θα χρειαστεί κάποια υποστήριξη.

Τα παιδιά είναι μια ομάδα πληθυσμού που δεν μπορούν να συνεργαστούν όπως ένας ενήλικας

Στις Ευρωπαϊκές χώρες και γενικά στο δυτικό κόσμο, η υποστήριξη αυτή παρέχεται σε υψηλό επίπεδο. Δεν υπάρχει αυτό το ποσοστό που αναφέρατε στη Δύση.

Πρέπει να πω κάτι ειδικά για τα παιδιά. Δεν μπορούν να εμβολιαστούν. Θα προστατευθούν από τα  προληπτικά μέτρα και από τον εμβολιασμό άλλων πληθυσμών, έμμεσα.

Όμως τα παιδιά είναι μια ομάδα πληθυσμού που δεν μπορούν να συνεργαστούν όπως ένας ενήλικας. Το παιδί μπορεί να έχει εξανθηματάκι και να μην το αναφέρει. Η να μην συνεργάζεται ως προς τα μέτρα που πρέπει να παίρνει – να πλένει τα χέρια του, να μην έρχεται σε επαφή με ζώα, με εν δυνάμει μολυσμένο άτομο κ.λπ.

Εκεί υπάρχει και το μεγάλο πρόβλημα με τα παιδιά. Με δεδομένο ότι τουλάχιστον ως 12 ετών και δεν έχουν ώριμο ανοσοποιητικό σύστημα.

• Δηλαδή τα παιδιά και στην Ελλάδα είναι πιο επίφοβο να κολλήσουν; Να τα προσέχουμε περισσότερο;

Να έχουμε το νου μας στο περιβάλλον που κινούνται. Να τηρούν πολύ καλά την ατομική υγιεινή, να πλένουν τα χεράκια τους. Να μην έρχονται σε επαφή με άτομα που δυνητικά έχουν μολυνθεί. Βέβαια είναι νωρίς ακόμα, δεν γνωρίζουμε πώς είναι κάποιος που έχει μολυνθεί.  Μπορεί κάποιος να περνάει την ίωση ελαφρά, με ένα πολύ ήπιο εξάνθημα, που να το περάσει ακόμα και για αλλεργία.

• Ισχύει ότι όσοι έχουν εμβολιαστεί για την ευλογιά έχουν ανοσία και στον mpox;

Βεβαίως, όλοι μας που είμαστε εμβολιασμένοι για την ευλογιά έχουμε ανοσία στον mpox. Έχουμε και το σημάδι, από το εμβόλιο.
Το πρόβλημα με την ευλογιά ήταν ότι άφηνε σημάδια, ουλές. Εμφανιζόταν σε ακάλυπτα μέρη, όπως το πρόσωπο, από εκεί βγαίνει και η έκφραση «βλογιοκομμένος». Το νέο στέλεχος mpox, δεν αφήνει ουλές.