Νέλσον – Γουίνι Μαντέλα: Η αμφιλεγόμενη σχέση που είχε κοινό όραμα την ελευθερία

Τον Φεβρουάριο του 1990 ο Νέλσον Μαντέλα βγαίνει από τη φυλακή, όπου είναι από το 1962, και ξαναβρίσκει τη γυναίκα του, Γουίνι. Η φωτογραφία τους, χέρι χέρι, κάνει τον γύρο του κόσμου. Συμβολίζει τη χώρα τους, την απελευθέρωσή της από το Απαρτχάιντ.

Ηδη χωρισμένος το 1955, ο Μαντέλα παντρεύεται τη δεύτερη σύζυγό του το 1958 και αποκτούν δύο παιδιά: «Με ενθουσίασε το πνεύμα της, το πάθος της, η νιότη της, το κουράγιο και η θέλησή της. Τα αισθάνθηκα όλα από την πρώτη στιγμή που την είδα». Η Γουίνι τον βοηθά, μαζεύει χρήματα για τον αγώνα: «Γνώριζα καλά ότι με το να τον παντρευτώ, “παντρεύομαι” και τον σκοπό του λαού μας». Παρά την επιτήρηση, παλεύουν διαρκώς για την ελευθερία -«είχα ελάχιστο χρόνο να τον αγαπήσω».

Στην επιστροφή του από το εξωτερικό το 1962, ο Μαντέλα συλλαμβάνεται και καταδικάζεται ισόβια. «Ενα κομμάτι της ψυχής μου έφυγε μαζί του», διηγείται εκείνη. Κάθε έξι μήνες διανύει 1.500 χιλιόμετρα για να τον δει πίσω από ένα τζάμι. Το 1976, συμμετέχει ενεργά στην επιχείρηση του Σοβέτο, όπου η αστυνομία χτυπάει παιδιά που διαδηλώνουν κατά της υποχρεωτικής χρήσης της γλώσσας των λευκών στα σχολεία. Η Γουίνι γίνεται η «μητέρα του έθνους».

Το 1982 ο Μαντέλα μεταφέρεται στο Καπ, όπου επιτρέπεται να βλέπονται μία φορά τον μήνα και αγγίζονται ύστερα από είκοσι χρόνια. Εκείνη όμως αρχίζει να χάνει το μέτρο. Νιώθει δυνατή, σκορπά τον πανικό στο Σοβέτο, πίνει πολύ, γίνεται βίαιη. Με την άνοδο στην εξουσία του Φρέντερικ ντε Κλερκ και την παγκόσμια κατακραυγή, ο Μαντέλα απελευθερώνεται. Μετά από ένα σύντομο διάστημα ευφορίας, οι δύο σύζυγοι ανακαλύπτουν ότι έχουν γίνει δύο ξένοι. Από το 1991 ζουν χωριστά -εν τω μεταξύ εκείνη καταδικάζεται σε φυλάκιση ως συνένοχη σε απόπειρα δολοφονίας- και το 1992 ανακοινώνουν επισήμως τον χωρισμό τους. Μετά το Νόμπελ Ειρήνης, το 1994, ο Μαντέλα τη χρίζει αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, αλλά σύντομα την παύει από τα καθήκοντά της. Το 1996 παίρνουν διαζύγιο κι αυτός κυκλοφορεί πια ελεύθερος με την Γκράσα Ματσέλ, χήρα του προέδρου της Μοζαμβίκης.

H άλλη πλευρά

Σύμφωνα με τη βιογραφία τουJonny Steinberg’s, Winnie and Nelson: Portrait of a Marriage

Νέλσον και Γουίνι μετά το 1990

Ενώ βρισκόταν στη φυλακή, ο Νέλσον Μαντέλα έκρυβε την αγωνία του για τη Γουίνι, η οποία ανοιχτά επεδίωκε ερωτικό δεσμό με τον νεαρό δικηγόρο Ντάλι Μπούφου. Στην προσπάθειά του να τη σώσει όταν την κατηγόρησαν για τη δολοφονία του 14χρονου αγωνιστή Σεϊπέι, ο Νέλσον έβγαλε στην επιφάνεια τον σκληρό του εαυτό.

Πρώτα, όταν η Γουίνι δεν κατάφερε να εκλεγεί στην εκτελεστική επιτροπή του τοπικού παραρτήματος της Αφρικανικής Εθνικής Συνέλευσης (ANC) στο Σοβέτο, ζήτησε από τους βοηθούς του να δημιουργήσουν ένα νέο παράρτημα, το οποίο την εξέλεξε. Στη συνέχεια, χρησιμοποίησε την επιρροή του για να την εκλέξουν στην περιφερειακή εκτελεστική επιτροπή.

View this post on Instagram

A post shared by Makuti Lee (@makutilee)

Επόμενο βήμα του ήταν να προκαλέσει τη διάλυση του Διεθνούς Ταμείου Άμυνας και Βοήθειας, πείθοντάς τους να χρηματοδοτήσουν τη δίκη της Γουίνι. Όπως αναφέρει ο Steinberg: «Είχε διαφθείρει τις δημοκρατικές διαδικασίες της οργάνωσής του και είχε λάβει κρυφά χρήματα από μια ιδιωτική εταιρεία».

Το βιβλίο υποστηρίζει ότι ο Νέλσον ενέκρινε την απαγωγή και απομάκρυνση από τη χώρα ενός βασικού μάρτυρα και ενός από τους κατηγορούμενους μέχρι να τελειώσει η δίκη. Έτσι, το δικαστήριο δέχτηκε το ψευδές άλλοθι της Γουίνι ότι δεν βρισκόταν στο Σοβέτο όταν έγιναν οι επιθέσεις στον Σεϊπέι και σε άλλους. Τελικά, καταδικάστηκε για απαγωγή και συνέργεια σε επίθεση.

Ο Νέλσον τα έκανε όλα αυτά για να σώσει τη Γουίνι αλλά τελικά ήταν πάρα πολλά για αυτόν. Το 1992 ανακοίνωσε ότι ο γάμος τους είχε τελειώσει, προκαλώντας απελπισία στη Γουίνι.

Τέσσερις δολοφονίες

Το βιβλίο εμπλέκει άμεσα τη Γουίνι στις δολοφονίες δύο νεαρών ανδρών, του Λόλο Σόνο και του Σιμπονίσου Τσαμπαλάλα (και οι δύο κατηγορήθηκαν ψευδώς ότι ήταν πληροφοριοδότες, ενώ οι πραγματικοί πληροφοριοδότες ήταν ο εραστής της Γουίνι, Γιοχάνες Μαπόθα και ο Τζέρι Ρίτσαρντσον). Υπονοεί επίσης έντονα ότι εκείνη ήταν πίσω από τη δολοφονία του γιατρού της, Άμπου Μπέικερ Άσβατ (ο οποίος είχε εξετάσει τον Σεϊπέι), αλλά αφήνει ανοιχτό το ερώτημα αν είχε διατάξει τη δολοφονία του Σεϊπέι.

View this post on Instagram

A post shared by PushBlack (@wearepushblack)

Το βιβλίο, αναπόφευκτα, για ένα θέμα τόσο σημαντικό, επιλέγει να δώσει έμφαση σε κάποια πράγματα και να αφήσει εκτός άλλα. Για παράδειγμα, δεν γίνεται καμία αναφορά στην καταδίκη της Γουίνι, το 2003, για 42 κατηγορίες απάτης.

Η βιογραφία κλείνει εξετάζοντας τη δυσφήμιση του Νέλσον και την αποκατάσταση της Γουίνι, ιδιαίτερα μετά τον θάνατό της το 2018, με το όνομά της να «εξαγνίζεται» από νέους ακτιβιστές απογοητευμένους από τον αργό ρυθμό των αλλαγών μετά το Απαρτχάιντ. Πίστευαν ότι όλες οι κατηγορίες εναντίον της ήταν προϊόν κρατικής εφεύρεσης.