Ουκρανία: Η «επικίνδυνη προέλαση» της Ρωσίας στα ανατολικά υποδαυλίζει το φόβο και τις διαιρέσεις

Στην πόλη Νέα Υόρκη της ανατολικής Ουκρανίας διεξάγονται σφοδρές, «χαοτικές» μάχες. Ο προπολεμικός της πληθυσμός ανερχόταν σε 3.000 κατοίκους και πολλοί εργάζονταν στο εργοστάσιο φαινόλης της κομμουνιστικής εποχής, τα δύσοσμα καυσαέρια του οποίου γέμιζαν κάποτε το κέντρο της πόλης. Αλλά το εργοστάσιο έχει υποστεί ζημιές. Οι περισσότεροι κάτοικοι έχουν φύγει από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και τη συνεχώς μετακινούμενη γραμμή του μετώπου.

«Σχεδόν δεν υπάρχει ως τέτοιο, γιατί ένα κτίριο είναι δικό μας, ένα άλλο είναι ήδη στα χέρια των Ρώσων, ένα άλλο πάλι είναι δικό μας», έγραψε την Τετάρτη ένας Ουκρανός στρατιωτικός στο Telegram. «Υπάρχει χάος και στις δύο πλευρές», σύμφωνα με το Deep State, ένα ουκρανικό κανάλι του Telegram που δημοσιεύει επαληθευμένους χάρτες των εχθροπραξιών και στοιχεία για τις απώλειες και στις δύο πλευρές.

Αυτές τις μέρες, η Νέα Υόρκη είναι διάσπαρτη από κρατήρες εκρήξεων, κατεστραμμένα κτίρια με σπασμένα παράθυρα και ανοιγμένες στέγες και ρηχούς, βιαστικά σκαμμένους τάφους, όπως μεταδίδει το Al Jazeera. Η πόλη απέχει περίπου 60 χιλιόμετρα από το Ποκρόβσκ, ένα ουκρανικό αμυντικό προπύργιο το οποίο οι ρωσικές δυνάμεις πλησιάζουν. Και η Ουκρανία δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει.

Η Μόσχα ισχυρίστηκε ότι κατέλαβε τη Νέα Υόρκη νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, αλλά το Κίεβο λέει ότι υπάρχουν ακόμη σημαντικοί θύλακες αντίστασης και ότι οι Ρώσοι κινούνται προς τη μεγαλύτερη πόλη Τορέτσκ παρακάμπτοντας τους. Τα ανώτατα κλιμάκια της Ρωσίας ισχυρίζονται συνήθως ότι έχουν καταλάβει πλήρως ουκρανικές πόλεις, παρόλο που παραμένουν αμφισβητούμενες για ημέρες ή και εβδομάδες.

H εισβολή στο Κουρσκ έχει κρύψει το πραγματικό πρόβλημα στο ανατολικό μέτωπο

Οι μάχες στην ανατολική Ουκρανία έχουν αναζωπυρωθεί, ενώ η επιτυχημένη αιφνιδιαστική επίθεση του Κιέβου στη δυτική ρωσική περιοχή του Κουρσκ συγκεντρώνει την προσοχή του κόσμου. Αλλά η εισβολή έχει επισκιάσει την καταστροφή και την κατήφεια του Ντονέτσκ στις ειδήσεις.

Κορυφαίος στρατιωτικός εμπειρογνώμονας προειδοποιεί ότι το Κίεβο θα πρέπει να επικεντρώσει τις προσπάθειές του για να «σταματήσει την επικίνδυνη προέλαση στα ανατολικά».

«Επειδή εκεί δεν πρόκειται για κατοικημένες περιοχές που καταλαμβάνονται από Ρώσους, αλλά για σοβαρή απειλή ολόκληρων οικισμών», δήλωσε στο Al Jazeera ο στρατηγός υπολοχαγός Ihor Romanenko, πρώην αναπληρωτής επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας.

«Βοηθήστε με αν μπορείτε»

Στη Νέα Υόρκη, ρωσικός όλμος σκότωσε έναν ηλικιωμένο άνδρα στην αυλή του. Ο εγγονός του παρακάλεσε όποιον βρίσκεται στην πόλη να βγάλει φωτογραφία τον τάφο του στον κήπο. «Βοηθήστε με αν μπορείτε. Σας ευχαριστώ και μακάρι ο Θεός να σας σώσει όλους», έγραψε ο άνδρας σε μια συνομιλία στο Telegram για τους Νεοϋορκέζους περίπου στις 3 τα ξημερώματα της Πέμπτης. Κανείς δεν έχει απαντήσει ακόμη.

Όσοι έμειναν στη Νέα Υόρκη είναι είτε πολύ ηλικιωμένοι ή ανάπηροι για να μετακινηθούν είτε θέλουν να ζήσουν κάτω από τη Μόσχα παρά την καταστροφή και τον θάνατο που βλέπουν από πρώτο χέρι, σύμφωνα με έναν ηγέτη της κοινότητας. «Το θέμα είναι ότι ακόμα δεν έχουν καταλάβει τι φέρνει η Ρωσία», δήλωσε η Νάντια Γκόρντιγιουκ, μια δασκάλα που έχει διαφύγει από την πλήρους κλίμακας ρωσική εισβολή.

Η γειτνίαση της Νέας Υόρκης με τις περιοχές που ελέγχονται από τους αυτονομιστές σημαίνει επίσης ότι ο καθένας μπορεί να συντονίσει τις τηλεοράσεις ή τα ραδιόφωνά του στις ρωσικές εκπομπές και να υποκύψει στις πολεμικές αφηγήσεις του Κρεμλίνου. «Έχουν μια πλήρη πλύση εγκεφάλου. Η ρωσική τηλεόραση λειτούργησε καλύτερα από τις ρωσικές οβίδες (που χτύπησαν) τα σπίτια τους», δήλωσε η Γκόρντιγιουκ. Οι υποστηριζόμενοι από τη Μόσχα αυτονομιστές κατέλαβαν για λίγο τη Νέα Υόρκη το 2014 και εκδιώχθηκαν μετά από σκληρές οδομαχίες.

Βλέπουν τις πόλεις υπό ρωσική κατοχή

Η ανταρτοκρατούμενη πόλη Χορλίβκα βρίσκεται μόλις χιλιόμετρα μακριά και μπορεί να τη δει κανείς από έναν λόφο όπου ένα παλιό νεκροταφείο κυριαρχείται ακόμη από μνημεία για τους ντόπιους που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι μάχες στη Νέα Υόρκη αποτελούν μέρος της προέλασης της Ρωσίας στον οικισμό Τορέτσκ, μια πυκνοκατοικημένη, βιομηχανική περιοχή όπου εργοστάσια της σοβιετικής εποχής στέκονται δίπλα σε ανθρακωρυχεία και το φυσικά επίπεδο τοπίο είναι διάσπαρτο με λόφους φτιαγμένους από χρησιμοποιημένα μεταλλεύματα.

Η Νέα Υόρκη βρίσκεται περίπου 50 χιλιόμετρα νότια της Μπαχμούτ, μιας πόλης που κατακτήθηκε τον Μάιο του 2023, κυρίως από Ρώσους μισθοφόρους και αποφυλακισμένους κρατούμενους που πολεμούσαν για τον ιδιωτικό στρατό της Βάγκνερ.

Μετά από 10μηνη πολιορκία, τη χρήση βαρέων βομβών και την απώλεια δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών οι Ρώσοι εισήλθαν στην πλήρως κατεστραμμένη πόλη σε μια νίκη που οι αναλυτές χαρακτήρισαν ως «Πύρρειο».

Αλλά το μοτίβο της ισοπέδωσης κάθε χωριού και πόλης πριν την κατάληψή τους επαναλαμβάνεται στην ανατολική Ουκρανία, όπου η Ρωσία κατέλαβε φέτος περισσότερα από 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Οι φιλορώσοι περιμένουν τους στρατιώτες να μπουν και οι φιλοουκρανοί ελπίζουν για το καλύτερο

Και αυτός είναι ο «χειρότερος φόβος» – το να ξέρεις ότι η γενέτειρά σου μπορεί να είναι η επόμενη που θα γίνει ένας σωρός από ερείπια, λέει η Λέσια Γκαμπάρ, κάτοικος της Μικολάιβκα που βρίσκεται 70 χιλιόμετρα βόρεια της Νέας Υόρκης και λιγότερο από 20 χιλιόμετρα από τη γραμμή του μετώπου.

Όπως και στη Νέα Υόρκη, «οι ηλικιωμένοι δεν θέλουν να φύγουν ανεξάρτητα από τις συνθήκες, ακόμη και αν οι (Ρώσοι) περάσουν», δήλωσε στο Al Jazeera η Γκαμπάρ, η οποία ζει στο Κίεβο αλλά διατηρεί επαφή με την οικογένειά της.

Και ενώ υπάρχουν πολλοί φιλο-ουκρανοί νέοι που δεν έχουν φύγει και ελπίζουν ότι η Μυκολαίβκα θα επιβιώσει, το φιλορωσικό πλήθος αισθάνεται ενθαρρυμένο από την προέλαση των ρωσικών στρατευμάτων. Κάποιοι καλούν περιστασιακά την Γκαμπάρ για να εκφράσουν την άποψή τους γνωρίζοντας μάλιστα ότι ο σύζυγός της διοικεί μονάδα αεράμυνας. «Λένε ότι δεν καταλαβαίνω, ότι φταίνε όλοι οι (ουκρανοί) ολιγάρχες, ότι η Ουκρανία δεν είναι έθνος και δεν υπήρξε ποτέ», λέει η ίδια.

«Και όσοι είναι μεγαλύτεροι συνεχίζουν να μιλούν για την ΕΣΣΔ – σαν να ήταν καλύτερη, όλοι δούλευαν καλύτερα, ζούσαν καλύτερα. Και η (ανεξάρτητη) Ουκρανία κατέστρεψε τα πάντα», είπε απαρριθμώντας διαφορετικά αφηγήματα με τον ίδιο τερματισμό.

Φόβοι πάνω από το το Σλοβιάνσκ

Για την Αλίνα, φοιτήτρια στο Σλοβιάνσκ, μια πόλη 80 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Ποκρόβσκ, η εγγύτητα της γραμμής του μετώπου επηρεάζει όλα τα κοινωνικά στρώματα. «Όταν βγαίνεις σε πολυσύχναστα μέρη, σκέφτεσαι αμέσως: «Είναι ασφαλές να σταθείς εδώ τώρα, ή μήπως κάτι θα πετάξει μέσα;» είπε στο Al Jazeera. Ήταν στο Σλοβιάνσκ, όπου οι υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία αυτονομιστές ξεκίνησαν την εξέγερσή τους τον Απρίλιο του 2014, και η πόλη επέζησε τρεις μήνες κατοχής.

Αυτές τις ημέρες, λόγω της περίπλοκης υλικοτεχνικής υποδομής, οι τιμές είναι τρεις φορές υψηλότερες από ό,τι στην υπόλοιπη Ουκρανία, ενώ η εισροή προσφύγων από τις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές αποτελεί πρόκληση, είπε. Υπάρχουν επίσης κάποιοι φιλορώσοι γύρω της. Κατά καιρούς τους ακούει σε καταστήματα ή στους δρόμους.

«Αλλά απλώς αποφεύγω τέτοιους ανθρώπους», είπε. «Γιατί δεν ξέρεις τι κόλπα μπορούν να κάνουν αυτά τα άτομα και πώς θα συμπεριφερθούν απέναντί σου», είπε. Ο πόλεμος της Ρωσίας έχει επικεντρωθεί στην ανατολική ουκρανική περιοχή στην οποία βρίσκεται γεωγραφικά πιο κοντά. Τα οικονομικά κέρδη του Κιέβου από τις κατεχόμενες περιοχές έχουν εξανεμιστεί. Τα κέρδη είναι «μηδενικά», δήλωσε στο Al Jazeera ο αναλυτής Αλεξέι Κους, με έδρα το Κίεβο.

Οι εχθροπραξίες, που μαίνονται για τρίτο έτος, έχουν καταστρέψει πλήρως δύο από τις μεγαλύτερες χαλυβουργίες της Ουκρανίας στη νοτιοδυτική πόλη Μαριούπολη και δεκάδες μικρότερα εργοστάσια και χυτήρια που αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της βιομηχανικής παραγωγής της Ουκρανίας.

Ουσιαστικά το ρεπορτάζ του Al Jazeera είναι ένας καθρέφτης απέναντι στην κυρίαρχη ενημέρωση, όπου η επίθεση στο Κουρσκ φαντάζει σαν ένα ομηρικό έπος, την ώρα που χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες έχασαν την ζωή τους στο ανατολικό μέτωπο, ενώ αυτό αποδυναμώθηκε από τις δύο μηχανοκίνητες ταξιαρχίες που μετακινήθηκαν για την επίθεση στο Κουρσκ και την προσπάθεια χτυπημάτων drones στη Μόσχα. Για λόγους «ηθικού» εν ολίγοις, το ανατολικό μέτωπο κινδυνεύει με άμεση και πλήρη κατάρρευση.