Μετάλλαξη πανηγυριών: Από τη μυσταγωγία στο… τουέρκινγκ

Ενα κείμενο στα κοινωνικά δίκτυα για τη σύγχρονη τροπή των πανηγυριών άναψε φωτιές και εκκίνησε έναν ζωηρό διάλογο εν μέσω καλοκαιριού.

Με τον τίτλο «Προβληματισμοί για το Σιφνέικο πανηγύρι» μια παρέα από το νησί των Δυτικών Κυκλάδων μοιράστηκε σκέψεις όπως: «Το δυσάρεστο είναι ότι η πλειοψηφία της νεολαίας που προσέρχεται για ‘όλη αυτή τη φάση’ δεν έχει ίχνος σεβασμού ως προς το όλο τελετουργικό που αφορά το θρησκευτικό και το παραδοσιακό κομμάτι. Οι περισσότεροι το βλέπουν ως ‘τσάμπα φαγητό και κρασί’ απαιτώντας με την ώρα, όλο και περισσότερα. Ενας πανηγυράς όταν πανηγυρίζει ένα εξωκλήσι το κάνει λόγω βαθιάς θρησκευτικής συνείδησης και παράλληλα θέλοντας να ευχαριστήσει τον κόσμο, προσφέρει ένα ΚΕΡΑΣΜΑ… κέρασμα σημαίνει πως με ό,τι δυνατότητα υπάρχει θα βγει ένα πιάτο φαγητό και ένα ποτήρι κρασί και αναλόγως θα ακολουθήσει ή όχι γλέντι με παραδοσιακά όργανα. Τελευταία βλέπουμε κόσμο να απαιτεί περισσότερο φαγητό και αλκοόλ, χωρίς να δίνει σημασία στον θεσμό του Σιφνέικου πανηγυριού αλλά και στον κόπο των πανηγυράδων και τον επιτρόπων κάθε εκκλησίας».

Οι πάλαι ποτέ αφίσες είναι πια καλέσματα στα social, ενώ τα ηχεία πολλαπλασιάζουν τον ήχο σε γήπεδα και όχι απλώς σε προαύλια ναών

Το κείμενο δεν στέκεται μόνο στο θρησκευτικό μέρος αλλά και στον τρόπο που οι όροι των πανηγυριών μεταβάλλονται βίαια από τον υπερτουρισμό και τους αθηναίους εποίκους.

«Το παραδοσιακό πανηγύρι είναι εν δυνάμει κάτι μυσταγωγικό, δεν είναι εναλλακτικός τρόπος διασκέδασης» κατέληγε το άρθρο, ενώ μηνύματα και από μουσικούς ή ντόπιους άλλων νησιών έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου καταστροφής ή μετάλλαξης των πανηγυριών (π.χ. κείμενο από τον νέο σημαντικό βιολάτορα από τη Μύκονο Βασίλη Γρυπάρη ή τοποθετήσεις στον δημόσιο λόγο από τον πασίγνωστο σολίστ του κλαρίνου Μάνο Αχαλινωτόπουλο ή τον πολυοργανίστα και γνώστη Δημήτρη Μυστακίδη). Ακούστηκε όμως και εκφώνηση υπεράσπισης των νέων επισκεπτών στα πανηγύρια από μερίδα μουσικών.

Οι… φασαίοι

Τελικά καταστρέφονται τα πανηγύρια από τους φασαίους – ο νεολογισμός αφορά όσους απλώς αναζητούν τη φάση και δεν σέβονται τους όρους και τους κανόνες – ή αρκούν οι μεταλλάξεις που έχουν επιφέρει οι ίδιοι οι διοργανωτές των πανηγυριών και οι νεωτερισμοί τους; Φέτος είδαμε μέχρι τουέρκινγκ γνωστής χορεύτριας σε ημιορεινό πανηγύρι εν μέσω κλαρίνων ή τραγουδιστές να ανεβαίνουν σε μπασκέτες.

Η συζήτηση δεν είναι νέα. Απλώς τα τελευταία χρόνια εντείνεται λόγω μεγαλύτερου και μαζικότερου αριθμού νέων που αναζητούν τα πανηγύρια και τα επιλέγουν ως τρόπο διασκέδασης. Εδώ σημείο αντιπαράθεσης δεν είναι πια μόνον τα ικαριώτικα πανηγύρια και η παλιά δυσθυμία για τη βίαιη εισβολή των γκρούβαλων που αποτελούσαν για χρόνια τα αθηναϊκά φρικιά που κόμιζαν τον δικό τους ξένο τρόπο. Είναι τα πανηγύρια σε όλη την χώρα. Η παραδοσιακή και κοινοτική δομή συνάντησης και διασκέδασης που σχεδόν πάντα εκκινεί για θρησκευτικό λόγο, τα τελευταία χρόνια σχεδόν υποκαθιστά άλλους λαϊκούς τρόπους διασκέδασης.

Χάπενινγκ και συνθεσάιζερ

Σε μέρη όπως η Αττικοβοιωτία, η Αιτωλοακαρνανία ή η Πελοπόννησος προσομοιάζουν τα πανηγύρια με υπαίθρια σκυλάδικα. Αυτό αφορά και το ρεπερτόριο και τη δομή αφού το παλιό τρίπτυχο ψητό, μπίρα ή κρασί και κλαρίνο έχει αντικατασταθεί από ευγενή ποτά, χάπενινγκ και μπουζούκια ή συνθεσάιζερ. Σειρά χορού δεν υφίσταται ενώ έχει επίσης σπάσει η κατανομή του ρεπερτορίου ανά περιοχή και πανηγύρι.

Τώρα μπορείς παντού να ακούσεις τα πάντα, ενώ έχει μεταβληθεί και το είδος του λαϊκοδημοτικού και του λαϊκονησιώτικου που θεμελιώθηκε στα μέσα του ’60 και του ’70 από πατριάρχες του ήχου όπως ο βιολιστής και συνθέτης Γιώργος Κόρος. Οι πάλαι ποτέ αφίσες είναι πια καλέσματα στο Facebook ή στο Ιnstagram ή στο TikTok. Τα ηχεία πολλαπλασιάζουν τον ήχο σε γήπεδα, και όχι απλώς σε προαύλια ναών. Οι αφορμές πανηγυριών έχουν σχεδόν αποσυνδεθεί από εορτές αγίων. Μια προσομοίωση της αθηναϊκής νύχτας με μπόλικη echo μετακομίζει το καλοκαίρι σε χωριά, κωμοπόλεις και νησιά με λευκή πλαστική καρέκλα και πατάρια όπου συναντάς μέχρι pop τραγουδιστές αναμεμειγμένους με δημοτικούς. Και συχνά με κιτς όρους.

Μια πολύ νεωτερική άποψη βλέπει τα πανηγύρια ως ανοιχτό χώρο, πεδίο διάδρασης και εξέλιξης και άρα δικαιολογεί και την εισβολή της πόλης στους κύκλιους χορούς. Μια πιο παραδοσιοκεντρική θέλει σεβασμό στους άτυπους κανόνες της κοινότητας. Θέλει μυσταγωγία και κώδικα ακόμη και στο ρεπερτόριο. Η αλήθεια είναι πως και το παραπάνω δίπολο ακούγεται σχηματικό αφού πάντα οι προσμείξεις και οι νεωτερισμοί ήταν στοιχείο των πανηγυριών και αυτό το καθιστούσε και ζωντανά.

Κι όμως φέτος πολλά και παλιά πανηγύρια δεν έγιναν λόγω υπερτουρισμού ή λόγω των νέων εισβολέων που συχνά δεν δίνουν και τόσο σημασία σε παλιούς όρους και κανόνες των τόπων. Μια άποψη θέλει τη στάση τους, τη μαζική παρουσία των νέων Αθηναίων στα πανηγύρια ως αντίπραξη στις όψεις ενός πανάκριβου τουριστικού προϊόντος. Τα πανηγύρια πια δεν είναι καν εναλλακτικός τρόπος διασκέδασης μα συμπλήρωμα του κυρίαρχου. Οπως και να ‘χει διατηρούν μια ατμόσφαιρα και μια συνέχεια που καλό είναι να μη μεταβληθεί σε προέκταση ολοκληρωτικά της αθηναϊκής νύχτας.

Premium έκδοση «Τα ΝΕΑ»