Τα φώτα της δημοσιότητας είναι στραμμένα στην επιδημία mpox –  μολονότι ο κορονοϊός εξακολουθεί να προκαλεί  εκατοντάδες νοσηλείες και δεκάδες θανάτους σε εβδομαδιαία βάση στην Ελλάδα. Ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και πρόεδρος  της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων Νικόλαος Σύψας μας εξηγεί με ψυχραιμία, τι σημαίνει ο διεθνής συναγερμός που έχει κηρύξει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την mpox, και γιατί δεν πρόκειται για την νέα covid.

O διεθνώς διακεκριμένος λοιμωξιολόγος δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις για το ευρύ κοινό. Μας είναι γνώριμος από τις πρώτες ημέρες της πανδημίας του κορονοϊού, όταν ως μέλος της εθνικής επιστημονικής επιτροπής «έμπαινε» στα σπίτια μας, με τις δηλώσεις του να έχουν ειδικό βάρος.

Το δεύτερο διεθνές «καμπανάκι» για την mpox

  • Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κηρύξει από τις 14 Αυγούστου την επιδημία Mpox στην Αφρική και στις γειτονικές χώρες  ως «επείγουσα κατάσταση δημόσιας υγείας, με διεθνές ενδιαφέρον». Τι συνεπάγεται αυτό; Κατά πόσο πρέπει να ανησυχήσουμε στην Ελλάδα;

Καταρχάς να πούμε ότι παρόμοια δήλωση, έκανε ο διευθυντής του ΠΟΥ, ο Γκεμπρεγέσους, και για την επιδημία του 2020-22.

Τότε η επιδημία αφορούσε αφορούσε ανθρώπους που έχουν πολλούς ερωτικούς συντρόφους ταυτόχρονα, και ιδίως την κοινότητα των γκέι.

Αυτή είναι η δεύτερη διακήρυξη που κάνει ο Γκεμπρεγέσους, και αφορά κυρίως την επιδημία που αυτή τη στιγμή υπάρχει στην Αφρική, με τον κλάδο Ιb της mpox. Η μεγάλη αύξηση κρουσμάτων στην Αφρική,  ιδίως στη Λαϊκή Δημοκρατία του Koνγκό, η επέκτασή τους σε γειτονικές με αυτήν χώρες και τα κρούσματα εκτός Αφρικής, σε Σκανδιναβία και Πακιστάν, οδήγησαν  σε μεγάλη ανησυχία για παγκόσμια διασπορά. Η ανάπτυξη του κλάδου Ib έχει δύο χαρακτηριστικά: Μεταδίδεται πολύ πιο εύκολα και σχετίζεται με χειρότερη πρόγνωση.

Αυτοί είναι οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν τον ΠΟΥ να κηρύξει κατάσταση επείγοντος κινδύνου για τη δημόσια υγεία.
Στόχος της διακήρυξης είναι: Πρώτον να αρχίσουμε να καταγράφουμε καλύτερα την επιδημία. Στην Αφρική δεν έχουν τα μέσα για να κάνουν τη λεγόμενη επιτήρηση. Να ξέρουν ποια είναι η πραγματική έκταση. Το 70% των κρουσμάτων δεν καταγράφεται στο Κονγκό. Έχουμε μια υποεκτίμηση. Πρέπει να δοθούν πόροι στα κράτη αυτά, για να έχουν καλύτερη επιδημιολογική επιτήρηση.

Γιατί η mpox δεν είναι η νέα covid-19

Για να έχεις επιτήρηση πρέπει να έχεις καλύτερη διάγνωση. Επειδή η διάγνωση του mpox γίνεται με μοριακό τεστ – PCR χρειάζεται τεχνολογία, χρήματα, και ανθρώπους που γνωρίζουν για να έχουμε καλύτερη καταγραφή επί του πεδίου.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η διακήρυξη του ΠΟΥ διευκολύνει τις κυβερνήσεις και τη βιομηχανία να προχωρήσουν στην παραγωγή και τη χρηματοδότηση εμβολίων.

Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν δεσμευθεί για χρηματοδότηση των ερευνητικών προγραμμάτων και την αγορά εμβολίων για να στείλουν στις ενδημικές περιοχές.

Επίσης η διακήρυξη βοηθάει τους διεθνείς ρυθμιστικούς οργανισμούς να εγκρίνουν πολύ γρήγορα τα νέα εμβόλια για να είναι διαθέσιμα για τους πολίτες στην περιοχή.

Ακόμα και στην Αφρική το πρόβλημα δεν είναι ο mpox. Είναι η χολέρα και ο πυρετός Λάσα, που σκοτώνουν πολύ περισσότερους

Noμίζω ότι η διακήρυξη του ΠΟΥ γίνεται κυρίως για να αυξηθεί η συνειδητοποίηση του προβλήματος από όσους εμπλέκονται. Όχι γιατί η ευλογιά των πιθήκων είναι ανάλογη του covid-19. Σε  καμία περίπτωση δεν έχουμε τόσο εκρηκτική μετάδοση ούτε τόσο μεγάλους αριθμούς θανάτους. Φέτος στην Αφρική υπολογίζεται ότι από την αρχή του έτους οι θάνατοι είναι γύρω στους 550. Το 2023 ήταν 750. Δεν είναι τεράστια, μη αντιμετωπίσιμα νούμερα. Βέβαια κάθε επιδημία αποτελεί έναν δυνητικό κίνδυνο. Πρέπει να λαμβάνουμε μέτρα πριν και όχι αφού εξαπλωθεί.

Καθυστέρησαν τα εμβόλια

  • Διαβάζουμε ότι τα πρώτα εμβόλια για την mpox μόλις τώρα φτάνουν στην Αφρική, ενώ η επιδημία μαίνεται εδώ και δύο χρόνια. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που κάνει ο ΠΟΥ  θα χρειαστούν 10 εκατομμύρια δόσεις μόνο για την Αφρική. Αυτή τη στιγμή διαθέσιμα είναι περίπου 200.000 εμβόλια παγκοσμίως. Αυτά μέχρι να να πάρουν αδειοδότηση για να φτάσουν στο πεδίο στην Αφρική, χρειάζονται αρκετά βήματα που δεν έχουν γίνει. Έχουμε καθυστέρηση. Ένας από τους λόγους που έκανε τη διακήρυξη του ΠΟΥ είναι για να επισπευσθεί η διαδικασία για τα εμβόλια.

  • Εμείς τότε πώς κι έχουμε εμβόλια;

Στην Ελλάδα έχουμε έναν πολύ μικρό αριθμό εμβολίων, γιατί η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα. Προς το παρόν.

  • Μήπως προβάλλουμε την mpox περισσότερο από όσο της αναλογεί, τουλάχιστον για τις δυτικές χώρες;

Ακόμα και στην Αφρική το πρόβλημα δεν είναι ο mpox. Είναι η χολέρα και ο πυρετός Λάσα, που σκοτώνουν πολύ περισσότερους. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι πρόκειται για έναν σχετικά καινούργιο ιό – όχι πολύ καινούργιος γιατί τον ξέρουμε από το ’50 και ότι προκαλεί έναν αυξανόμενο αριθμό κρουσμάτων στην Αφρική. Ο ΠΟΥ δρα προληπτικά περισσότερο.

  • Αν είχαμε στείλει εγκαίρως εμβόλια στην Αφρική, π.χ. το 2022,  θα μπορούσε να έχει περιοριστεί  η εξάπλωση της νόσου;

Μπορεί ναι, μπορεί και όχι, γιατί τότε είχαμε τον κλάδο II. Σίγουρα όμως τα εμβόλια θα μπορούσαν να έχουν πάει πολύ νωρίτερα. Εξάλλου έχουμε κρούσματα mpox στον Κονγκό από το 2005. Από το 2010 έχουμε και στη Νιγηρία. Όφειλε η διεθνής ιατρική κοινότητα να έχει δράσει.

Χαμηλός ο κίνδυνος για την Ελλάδα

  • Στην Ελλάδα η προηγούμενη έξαρση της mpox  το 2022 είχε λίγες δεκάδες κρούσματα και  μηδενική θνητότητα. Θα μπορούσε και τώρα να συμβεί το ίδιο;

Πράγματι για την Ελλάδα δεν υπήρχε σημαντικό πρόβλημα. Ήταν πολύ περιορισμένη η έκταση των κρουσμάτων και πολύ σύντομα αντιμετωπίστηκε και εξαλείφθηκε. Και σήμερα που μιλάμε δεν έχει δηλωθεί κάτι στον ΕΟΔΥ.

Πιο πολύ ο νέος συναγερμός αφορά τους ταξιδιώτες προς τις ενδημικές περιοχές της Αφρικής. Υπάρχει ο χάρτης του ΠΟΥ που μπορεί να συμβουλεύεται όποιος σκοπεύει να ταξιδέψει σε χώρες που έχουν κρούσματα, και να σκεφθεί ενδεχομένως να εμβολιαστεί – εφόσον ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου.

  • Η Ελλάδα δηλαδή δεν είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη;

Προς το παρόν όχι. Να θυμόμαστε βέβαια ότι στην Ελλάδα έχουμε μετακινήσεις πληθυσμών, και τουρισμό, και αυτά μπορούν να αποτελέσουν δυνητικό κίνδυνο.

Η mpox κουβαλάει στίγμα

  • Υπάρχει κίνδυνος στιγματισμού ή διακρίσεων, για παράδειγμα σε μεταναστευτικές κοινότητες;

Υπάρχει στίγμα. Είναι μια νόσος που κάποιος γεμίζει φουσκάλες. Οι φουσκάλες γίνονται φλύκταινες και αφήνουν ουλές. Δεν είναι ευχάριστο θέαμα. Επίσης το γεγονός ότι αφορά κυρίως την Αφρική και ότι μεταδίδεται σεξουαλικώς, όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε καταστάσεις που στιγματίζεται ο ασθενής. Επίσης ότι μεταδίδεται στην κοινότητα τον γκέι, μπορεί να οδηγήσει σε διακρίσεις, όπως είχε γίνει με τον HIV.

  • Mήπως με την έμφαση στην mpox υποτιμάμε τις άλλες μεταδοτικές ασθένειες;

Πράγματι, υπάρχουν νοσήματα με πολλά περισσότερα θύματα από τον mpox, που δεν προβάλλονται.

Η δημοσιότητα έχει τους δικούς της κανόνες, που δεν έχουν πάντα σχέσεις με τις πραγματικές ανάγκες. Στην Ελλάδα τα μεγαλύτερα προβλήματα δημόσιας υγείας είναι οι αναπνευστικές λοιμώξεις: η covid, η γρίπη που έρχεται, ο ιός rsv.  Aυτά θα μας απασχολήσουν πολύ περισσότερο τους μήνες που έρχονται, παρά ο mpox που είναι κυρίως ένας θεωρητικός κίνδυνος που πήρε μεγάλη δημοσιότητα λόγω της προειδοποίησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Headlines