Βάσω Αποστολοπούλου: «Το μυαλό των επιστημόνων “κινείται” αδιάκοπα»

Θα θέλαμε πολύ η συνάντησή μας να γινόταν διά ζώσης – πρακτικά προβλήματα ωστόσο κατέστησαν κάτι τέτοιο αδύνατο. Βλέπετε, η διακεκριμένη καθηγήτρια Ανοσολογίας, επικεφαλής της Ομάδας Βιοϊατρικών Καινοτομιών του Πανεπιστημίου Βικτώρια στη Μελβούρνη, δρ Βάσω Αποστολοπούλου, μια ομογενής επιστήμονας που έχει κάνει επανειλημμένως υπερήφανη τη χώρα μας με τις έρευνές της και τα βραβεία της, βρισκόταν στην Αυστραλία.

Αποφασίσαμε έτσι να πιούμε μαζί τον καφέ μας διαδικτυακά και να συζητήσουμε για τη ζωή και την έρευνά της. Ωστόσο, λόγω της διαφοράς ώρας μεταξύ Ελλάδας και Αυστραλίας εμείς πίναμε τον απογευματινό καφέ μας και εκείνη τον σχεδόν… μεσονύκτιο! Διότι η 54χρονη καθηγήτρια, μητέρα δύο κοριτσιών ηλικίας 15 και 18 ετών (η μεγαλύτερη κόρη της μάλιστα έχει ήδη πάρει τον δρόμο της επιστήμης στις σπουδές της), χρειάζεται καφέ και τα μεσάνυχτα αφού συνήθως εργάζεται ως τις πρώτες πρωινές ώρες στον υπολογιστή στο σπίτι, κοιμάται περί τις τέσσερις ώρες το 24ωρο και μετά ξεκινά την ημέρα της στο εργαστήριο προτού το απόγευμα το αφιερώσει στα παιδιά της και τη νύχτα και πάλι στη δουλειά!

Με την ΑΙ θα μπορούμε να προβλέψουμε την άνοια 25 χρόνια πριν, ενώ το εμβόλιο για τον καρκίνο των ωοθηκών βρίσκεται σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους

Ετσι μάλλον εξηγείται το πώς η άοκνη αυτή ανοσολόγος, που γεννήθηκε στην Αυστραλία από έλληνες γονείς με καταγωγή από την Αμαλιάδα, καταπιάνεται με τόσο πολλές και διαφορετικές μελέτες με την ομάδα της. Οπως η ίδια περιέγραψε, «αυτή τη στιγμή ασχολούμαστε εντατικά με τους συνεργάτες μου με την προετοιμασία ενάντια σε μια επόμενη πιθανή πανδημία – βάζουμε κάτω από το »μικροσκόπιο» ιούς όπως της γρίπης των πτηνών, ο οποίος συνεχίζει να μεταλλάσσεται και, όπως έχουμε δει, χρειάζεται μόλις δύο ακόμη μεταλλάξεις προκειμένου να αποκτήσει την ικανότητα μετάδοσης μεταξύ ανθρώπων, αλλά και τον ιό Oropouche που πλήττει τη Νότια Αμερική με περισσότερα από 8.000 κρούσματα, ενώ εισαγόμενα κρούσματά του έφτασαν προσφάτως και στην Ευρώπη. Παρακολουθούμε στενά όλους τους ιογενείς «εχθρούς» με πανδημική δυναμική και στο εργαστήριό μου επιχειρούμε να αναπτύξουμε αντι-ιικά φάρμακα ενάντια στη γρίπη των πτηνών. Παράλληλα σε συνεργασία με τον έλληνα καθηγητή Ιωάννη Ματσούκα έχουμε δημιουργήσει ένα κονσόρτσιουμ 40 επιστημόνων με στόχο την ανάπτυξη ενός «παναντι-ιικού φαρμάκου» ενάντια στον SARS-CoV-2, στη γρίπη και στον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV)».

Η δρ Αποστολοπούλου συνεργάζεται στενά με πολλούς έλληνες επιστήμονες καθώς αγαπά τη χώρα μας. Στους συνεργάτες της συγκαταλέγεται όμως πλέον και η νέα βασική… βοηθός πολλών ερευνητών, η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ). «Σχεδιάζουμε να χρησιμοποιήσουμε την ΑΙ για πρόβλεψη της άνοιας. Εκτιμώ ότι με ανάλυση των κατάλληλων παραμέτρων θα μπορούμε να προβλέψουμε την εμφάνιση διαφορετικών μορφών άνοιας περί τα 20-25 χρόνια πριν από την εκδήλωση σοβαρών συμπτωμάτων».

Εμβόλια

Η διακεκριμένη ερευνήτρια αποτελεί επίσης τη «μητέρα» πολλών εμβολίων – για τον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών, τον διαβήτη τύπου 1 και τη νόσο Αλτσχάιμερ, αλλά και για τη μεθαμφεταμίνη, το «σκληρότερο» από τα «σκληρά» ναρκωτικά. «Εχουμε αναπτύξει πέντε εμβόλια για την «πανδημία» του crystal meth που είναι ένα τόσο εθιστικό ναρκωτικό ώστε το 95% των ατόμων που περνούν από διαδικασία απεξάρτησης ξανακυλούν σε αυτό. Πρόκειται για εμβόλια που έχουν δοκιμαστεί σε ζώα και δίνουν πολύ καλά αποτελέσματα βάζοντας φρένο στον εθισμό».

Η καθηγήτρια δεν σταματά όμως να «γεννά» νέα πνευματικά τέκνα καθώς, όπως υπογράμμισε, η έρευνα είναι για εκείνη τρόπος ζωής – ένα τέτοιο νέο «τέκνο» αφορά την αναζήτηση φυσικών θεραπειών που θα μπορούσαν να βοηθήσουν ενάντια σε διαφορετικές νόσους, όπως ο καρκίνος του παγκρέατος ή του εντέρου. «Η έρευνα δεν σταματά ποτέ, ιδέες γυρνούν μέσα στο κεφάλι μου ακόμη και όταν κοιμάμαι. Οι επιστήμονες μπορεί να μην κινούνται πολύ, βρίσκονται σε έναν υπολογιστή ή σε έναν πάγκο εργαστηρίου τις περισσότερες ώρες της ημέρας, «κινείται» όμως αδιάκοπα το μυαλό τους».

Πρόκειται για έναν τρόπο ζωής «συναρπαστικό, ο οποίος όμως κάποιες φορές γίνεται στενόχωρος» τόνισε η δρ Αποστολοπούλου. «Ολοι μας μοχθούμε για να αναπτύξουμε νέες θεραπείες ώστε να βοηθήσουμε συνανθρώπους μας με διαφορετικές νόσους. Και πολλοί από εμάς το καταφέρνουμε. Ωστόσο, ουκ ολίγες φορές άκρως υποσχόμενες θεραπείες μένουν επί μακρόν στο… συρτάρι εξαιτίας του συστήματος που δεν ενισχύει τους ανεξάρτητους ερευνητές. Και εμείς, κάθε ημέρα, περνάμε μπροστά από αυτό το συρτάρι και πάμε στον εργαστηριακό πάγκο προκειμένου να πράξουμε το καθήκον μας, να αναπτύξουμε και άλλες νέες θεραπείες προς όφελος του πληθυσμού. Γιατί αυτό σημαίνει ερευνητής: να συνεχίζεις να προσπαθείς, παρά τις αντιξοότητες».

Κάπως έτσι, το άκρως υποσχόμενο, με βάση την επιστήμονα, θεραπευτικό εμβόλιο για τον καρκίνο του μαστού, του οποίου η ανάπτυξη ξεκίνησε από τότε που εκπονούσε τη διδακτορική διατριβή της πριν από 30 χρόνια, περνώντας στη συνέχεια από όλες τις χρονοβόρες φάσεις κλινικών δοκιμών με απόλυτη επιτυχία – το εμβόλιο αυτό φάνηκε να προσφέρει 100% μακροπρόθεσμη προστασία από υποτροπή της νόσου τη στιγμή που στην ομάδα του εικονικού εμβολίου το 60% των γυναικών παρουσίασε υποτροπή – έχασε την πατέντα του (οι πατέντες διαρκούν 17 έτη) και παραμένει στο συρτάρι. Οι ερευνητές είναι όμως πάνω από όλα μαχητές και τώρα η καθηγήτρια αναζητεί νέα χρηματοδότηση προκειμένου να διεξαγάγει νέα πολυκεντρική κλινική δοκιμή του. «Το εμβόλιο για τον καρκίνο των ωοθηκών ωστόσο πέρασε στα χέρια φαρμακευτικής εταιρείας και βρίσκεται σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους».

Κλείνοντας η δρ Αποστολοπούλου και με αφορμή το συνέδριο των Ιωαννίνων που θα αποτελέσει «φόρο τιμής» στις γυναίκες, θέλησε να στείλει ένα μήνυμα προς τις εκατομμύρια γυναίκες ανά τον κόσμο που πασχίζουν καθημερινά να ισορροπήσουν την οικογενειακή ζωή με την καριέρα: «Ολα αυτά τα χρόνια είμαι μέντορας πολλών νέων ερευνητριών οι οποίες διστάζουν να αποκτήσουν παιδί καθώς ξέρουν ότι η καριέρα τους θα μπει σε αναμονή. Αυτό που πάντα τους λέω είναι εκείνο που ακολούθησα και εγώ στη ζωή μου. Η δουλειά δεν σταματά ποτέ, τα χρόνια όμως που η γυναίκα μπορεί να γίνει βιολογική μητέρα κυλούν σαν νερό. Οπότε όσες γυναίκες θέλουν να αποκτήσουν παιδί να το τολμήσουν – η ευτυχία που προσφέρει η μητρότητα δεν εκφράζεται με λόγια. Αυτό βέβαια δεν αλλάζει το γεγονός ότι και τα κράτη οφείλουν να ενισχύουν εμπράκτως τις γυναίκες, όχι μόνο τις επιστήμονες αλλά όλες τις εργαζόμενες, ώστε να γίνονται μητέρες». Αυτά τα σοφά από μια πολύπειρη «μητέρα» εντός και εκτός εργαστηρίου…

Η αφορμή

Συζητούμε με την καθηγήτρια Ανοσολογίας με αφορμή την επικείμενη επίσκεψή της στη χώρα μας (την πρώτη από το 2018, όπως μας είπε, εξαιτίας της πολλής δουλειάς αλλά και της μακράς πανδημικής συνθήκης) και συγκεκριμένα στα Ιωάννινα, όπου θα είναι βασική ομιλήτρια στο 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο για τις Γυναίκες και τον Ελληνισμό. Ενα συνέδριο που διοργανώνεται από τις 2 ως τις 6 Σεπτεμβρίου από το Δίκτυο «Food For Thought» Ελληνίδων Αυστραλίας, του οποίου η δρ Αποστολοπούλου είναι «προστάτιδα», με στόχο να παρουσιάσει επιτυχημένες Ελληνίδες διαφορετικών πεδίων που ζουν τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό.