Η ωμή αγγλική επέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας και μια σειρά από λάθη της Αριστεράς —εξηγεί στο βιβλίο του «Ανατρεπτικά» ο Λεωνίδας Κύρκος— οδήγησαν στον Δεκέμβρη του ’44 και αργότερα στον εμφύλιο πόλεμο.

Στα λάθη τής τότε ηγεσίας του ΚΚΕ ο συγγραφέας επισημαίνει ότι δύο αποδείχθηκαν μοιραία:

1. «Θεώρησε πως κεντρικό ζήτημα, ακόμα και για μια ρήξη με τις άλλες δυνάμεις και με τους Εγγλέζους, ήταν η λύση του στρατιωτικού προβλήματος μετά την Απελευθέρωση. Και μολονότι στην Καζέρτα είχε δεχτεί την αρχηγία των ενόπλων τμημάτων —τακτικού στρατού και ΕΛΑΣ— υπό τον Βρετανό στρατηγό Σκόμπι, στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην κρίση του Δεκέμβρη του ’44 δεν έδειξε την απαιτούμενη ελαστικότητα, ώστε η λύση τού πράγματι σοβαρότατου προβλήματος να μην εμποδίσει την πορεία προς την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών, που έπρεπε να είναι ο σαφέστατος και αμετακίνητος στόχος.

Η ιδέα μιας ένοπλης αναμέτρησης με τους Εγγλέζους, που προβλημάτιζε πολλούς εκείνα τα χρόνια σε όλα τα κλιμάκια, δεδομένου ότι κανείς δεν αμφέβαλλε για το μίσος που έτρεφαν κατά του ΕΑΜ, αξίωνε μια αποφασιστική προϋπόθεση: την ενεργητική βοήθεια της ΕΣΣΔ ή τουλάχιστον την ηθικοπολιτική της συμπαράσταση. Χωρίς να εξασφαλιστούν αυτά —και δεν εξασφαλίστηκαν— η αναμέτρηση θα οδηγούσε σε συντριβή — άρα έπρεπε σε κάθε περίπτωση να αποκλειστεί. Και η εχθρικότατη αγγλική πολιτική να αντιμετωπισθεί με άλλα μέσα. Αυτή η στάθμιση δεν έγινε».


«ΤΑ ΝΕΑ», 5.12.1995, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

2. «Η ηγεσία του ΚΚΕ, μολονότι διακήρυσσε θεωρητικά την εμπιστοσύνη της στο λαϊκό παράγοντα και στη μαζική πάλη, τα υποτίμησε. […] Ο Δεκέμβρης στην επίσημη εκδοχή του ΚΚΕ είναι πάντα ο Μεγάλος Δεκέμβρης. Πολλοί —ανάμεσα σ’ αυτούς και ο Μήτσος Παρτσαλίδης— θεωρούν ότι έσωσε την τιμή της Αντίστασης. Είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι από πολιτική πλευρά υπήρξε τραγικό λάθος. Από στρατιωτική, εκτέλεση μιας επιχείρησης ανάξιας του ΕΛΑΣ. Όμως, από την άποψη της λαϊκής αυτοθυσίας, ήταν πράγματι Μεγάλος».

Δεν ήταν, όμως, μόνον τα λάθη της Αριστεράς και η επέμβαση των Άγγλων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. Η ίδια η αστική τάξη της χώρας ήταν αποφασισμένη να εξοντώσει τους έλληνες κομμουνιστές. Ο Λεωνίδας Κύρκος παρατηρεί για το θέμα αυτό: «Η ελληνική αστική τάξη ενεργούσε για τα δικά της συμφέροντα στη γραμμή που ακολουθούσε ο κέρβερος του αγγλικού ιμπεριαλισμού. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ θύμιζε αδιάκοπα τις κατευθυντήριες γραμμές του: Σκοπός μας, η ήττα του ΕΑΜ. Και στις τραγικές ώρες του Δεκέμβρη, όταν παράλληλα με τη μάχη της Αθήνας δοκιμάζονταν οι συμμαχικές στρατιές στην Ιταλία, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ τηλεγραφούσε στον στρατηγό Ουίλσον στην Αίγυπτο: Πρώτος μας σκοπός με προτεραιότητα υπερτάτης τάξεως είναι η νίκη της Αθήνας».


Μετά τη Βάρκιζα οι διώξεις των Εαμιτών και των Ελασιτών, οι δολοφονίες αγνών αγωνιστών «έπαιρναν και έδιναν». Η ηγεσία του ΚΚΕ βρέθηκε μπροστά σε μια σειρά από διλήμματα. Τι θα έκανε; Θα συντασσόταν με τις επιλογές των δοτών κυβερνήσεων ή θα επέλεγε δύσκολους δρόμους;

«Αν ο Δεκέμβρης ήταν καρπός μιας λαθεμένης επιλογής μέσα σε εξαιρετικά περίπλοκες συνθήκες, όταν η ηγεσία του ΚΚΕ δεν είχε τις αναγκαίες πληροφορίες για να σταθμίσει τις διεθνείς εξελίξεις και τις δυνατότητες βοήθειας στην αντιμετώπιση της αγγλικής επέμβασης, αν δηλαδή για τότε μπορεί να υπάρξει ελαφρυντικό, για τον Εμφύλιο δεν μπορεί να υπάρξει».


Οι ταλαντεύσεις —«μοιραίες» τις χαρακτηρίζει ο Λεωνίδας Κύρκος— της ηγεσίας της Αριστεράς ήταν πολλές: στις εκλογές, στο δημοψήφισμα κ.λπ.

«Χειρότερες συνθήκες για να προσανατολισθεί το κίνημα πολιτικά και στρατιωτικά στη βίαιη ανατροπή του μεταβαρκιζιανικού καθεστώτος δεν μπορούσε κανείς να διανοηθεί. Η ηγεσία του ΚΚΕ υπό τον Νίκο Ζαχαριάδη, που γύρισε στην Ελλάδα από το Νταχάου το 1945, το έπραξε στη 2η Ολομέλεια της Κ.Ε. τον Μάρτη του 1946. Αποφασίστηκε τότε να μην πάρει το κόμμα —και το ΕΑΜ— μέρος στις εκλογές που είχαν προκηρυχθεί, και να προσανατολισθεί στον ένοπλο αγώνα».


Τελικώς, ο εμφύλιος πόλεμος ήταν… αναπόφευκτος. Η Αριστερά δεν επέλεξε «τη μαχητική γραμμή της μαζικής άμυνας – αυτοάμυνας» και το δυνάμωμα «της πάλης για στοιχειώδεις ελεύθερες εκλογές».


«Με μια ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία και με την τεράστια επιρροή στα συνδικάτα και τις άλλες κοινωνικές οργανώσεις, θα έβαζε τελικά φραγμούς στο αντιδημοκρατικό όργιο. […] Η αδυσώπητη επιλογή της αδιαλλαξίας της αστικής τάξης, που υποδαυλιζόταν από τους ξένους, συναντήθηκε με την αδυσώπητη επιλογή του ζαχαριαδικού τυχοδιωκτισμού. Η μια αδιαλλαξία έθρεψε την άλλη και ταυτόχρονα τροφοδοτήθηκε από την άλλη. […] Για να θυμίσω πάλι τη φράση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου στα στερνά του: Δειχθήκαμε όλοι μας, τότε, κατώτεροι της ιστορικής στιγμής».

*Απόσπασμα από σειρά άρθρων που είχε επιμεληθεί ο δημοσιογράφος Γιάννης Ε. Διακογιάννης (1957-2006) με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Λεωνίδα Κύρκου «Ανατρεπτικά» (εκδόσεις «Προσκήνιο», 1995). Το συγκεκριμένο απόσπασμα προέρχεται από το άρθρο που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Τα Νέα» την Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 1995.


Ο πολιτικός και διανοούμενος Λεωνίδας Κύρκος γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης στις 12 Οκτωβρίου 1924 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 28 Αυγούστου 2011.


Υπήρξε ένα από τα φωτισμένα μυαλά της Αριστεράς, μια προσωπικότητα ανώτερου διαμετρήματος, ένας άνθρωπος με ακλόνητη πίστη στις ιδέες του, αλλά χωρίς δογματική ακαμψία και κομματικές παρωπίδες.

Headlines