Κλιματική αλλαγή: Λιγότερο, αλλά καλύτερο το κρασί της Ελλάδας και των Βαλκανίων

Το κρασί των Βαλκανίων θα είναι φέτος λιγότερο αλλά και καλύτερο από ποτέ, υποστηρίζουν αμπελοκαλλιεργητές από τη Σερβία, το Κόσοβο, την Κροατία. Συνάδελφοί τους από την Ελλάδα επιβεβαιώνουν τις μαρτυρίες τους. Τα οινοποιήσιμα σταφύλια έπεσαν θύματα της κλιματικής αλλαγής, με μείωση της παραγωγής ως και 50%. Όμως η ζέστη αύξησε την περιεκτικότητα ορισμένων ποικιλιών σε σάκχαρα, οδηγώντας σε πιο ποιοτικές σοδειές.

Ρεπορτάζ του Reuters περιγράφει εικόνες καταστροφής από αγροτική περιοχή της Βόρειας Σερβίας: Χωράφια ξεραμένα, καλλιέργειες που μαράθηκαν, φασόλια σόγιας που συρρικνώθηκαν σε μέγεθος κόκκου πιπεριού, καλαμπόκι που θρυμματίζεται. Οι πρωτόγνωροι για την περιοχή καύσωνες – με τον υδράργυρο να σκαρφαλώνει στους 40 βαθμούς Κελσίου, ήταν σκέτη καταστροφή για τις σοδειές όλων των ειδών.

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν φέτος οι Βαλκάνιοι καλλιεργητές είναι η λειψυδρία – κάτι στο οποίο δεν ήταν διόλου συνηθισμένοι

Η ζέστη, σε συνδυασμό με την ξηρασία, επιβάρυνε το εύθραυστο ηλεκτρικό δίκτυο της περιοχής, μείωσε τα βασικά αποθέματα νερού και οδήγησε σε πλήρως κατεστραμμένες καλλιέργειες.

Το κρασί «νικητής στην κρίση»;

Οι ολέθριες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις καλλιέργειες δεν περιορίζονται στους θερινούς καύσωνες. Εξίσου ανησυχητικές για τους αγρότες είναι οι ακανόνιστες βροχοπτώσεις αλλά και οι σταθερά υψηλότερες θερμοκρασίες καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, που ήδη βιώνει μεγάλο μέρος της Νότιας Ευρώπης.

«Ούτε οι προπαππούδες μας θυμούνται να έχει ξαναγίνει ο τρύγος τόσο νωρίς»

Όμως, παρά τις αντίξοες συνθήκες οι οινοπαραγωγοί των Βαλκανίων επιμένουν ότι θα μπορούσαν να βγουν «νικητές», μέσα από την κρίση. Ο λόγος είναι ότι ο ζεστός καιρός έχει αυξήσει την περιεκτικότητα σε ζάχαρη στα σταφύλια τους, που ωρίμασαν μεν πιο γρήγορα, αλλά θα δώσουν πιο ποιοτικά κρασιά.

Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν φέτος οι Βαλκάνιοι καλλιεργητές είναι η λειψυδρία – κάτι στο οποίο δεν ήταν διόλου συνηθισμένοι. Για παράδειγμα η Σερβία αρδεύει μόλις το 1,4% αρδεύει μόλις το 1,7% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων (έναντι 17% του διεθνούς μέσου όρου), καθώς οι συχνές βροχοπτώσεις αρκούσαν για να ποτίσουν τα χωράφια.

Φέτος οι βροχές δεν ήρθαν όταν τις χρειάστηκαν και αναμένονται τεράστιες απώλειες στις καλλιέργειες, με σοδειές μειωμένες από 20% ως 50%, ανάλογα με την περιοχή

Νυχτερινός τρύγος

Ο ζεστός καιρός άλλαξε δραστικά τη συγκομιδή των σταφυλιών στα Βαλκάνια φέτος. Οι παραγωγοί αναγκάστηκαν να μαζέψουν τα σταφύλια νωρίτερα απ’ ό,τι μπορεί να θυμηθεί κανείς. Ορισμένες σοδειές θα είναι μικρότερες αλλά η ποιότητα θα είναι καλύτερη, δήλωσαν οι παραγωγοί.

Σε αγροτικό χωριό της ανατολικής Κροατίας, η συγκομιδή των σταφυλιών γίνεται τη νύχτα, υπό το φως των προβολέων των τρακτέρ.

Οι οινοπαραγωγοί προτιμούν τον… τρύγο του σεληνόφωτος, καθώς όπως λένε την μέρα κάνει υπερβολική ζέστη και η ζύμωση στα σταφύλια γίνεται υπερβολικά γρήγορα.

Η φετινή συγκομιδή ένα μήνα νωρίτερα από το συνηθισμένο και η παραγωγή θα είναι μειωμένη κατά 30% λόγω της ζέστης.

Το ίδιο συμβαίνει και στο Κόσοβο.

«Ούτε οι προπαππούδες μας θυμούνται να έχει ξαναγίνει ο τρύγος τόσο νωρίς», δηλώνει οινοπαραγωγός στο Reuters.

To αισιόδοξο στοιχείο μέσα σε όλη τη συμφορά είναι ότι τα σταφύλια φέτος είναι… μέλι. Οι Βαλκάνιοι οινοπαραγωγοί καυχιούνται ότι φέτος η ποιότητα του κρασιού τους θα είναι καλύτερη από ποτέ, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σταφυλιού σε σάκχαρα που μετατρέπονται σε αλκοόλ

«Όταν ψάχνετε για κρασί τα επόμενα χρόνια, ζητήστε την εσοδεία του 2024», λένε περήφανοι. Αλήθεια ή ευσεβής πόθος; Θα δείξει.

Απώλειες 50% στις ελληνικές αμπελοκαλλιέργειες

Εκτεταμένες καταστροφές στις αμπελοκαλλιέργειες σε όλη τη Νότια Ελλάδα λόγω ζέστης και ξηρασίας βλέπει ο Κρίτων Τσικνιάς, γεωπόνος – εκτιμητής του Ελληνικού Οργανισμού Γεωργικών Ασφαλίσεων – ΕΛΓΑ.

Οι απώλειες στις σοδειές των σταφυλιών αγγίζουν το 50% ενώ υπάρχουν και περιοχές που έχουν χάσει εντελώς τις καλλιέργειές τους μας λέει. Ο ίδιος κάνει λόγο για πρωτόγνωρα φαινόμενα, που δεν έχει ξαναδεί στα 20 χρόνια που εργάζεται στον ΕΛΓΑ. «Βλέπαμε κάθε χρόνο ζημιές από καύσωνες, αλλά φέτος είχαμε παρατεταμένους και διαδοχικούς καύσωνες και ξηρασία. Η συγκομιδή έγινε πρώιμα, ένα μήνα νωρίτερα λόγω κλιματικής αλλαγής, κάτι που επίσης δεν έχει ξανασυμβεί, μας λέει. Μειωμένη αναμένεται η παραγωγή και στο κρασί, αφού ο καύσωνας έπληξε όλες τις αμπελοκαλλιέργειες: Σταφίδα, επιτραπέζια και οινοποιήσιμα σταφύλια

Στη Νεμέα η συγκομιδή ξεκίνησε 20 μέρες νωρίτερα, και η ποιότητα των  σταφυλιών θα είναι βελτιωμένη. Όμως οι αποδόσεις θα είναι χαμηλότερες

Θεωρεί δεδομένο ότι από το φθινόπωρο θα έχουμε αυξήσεις τιμών στα νωπά οπωροκηπευτικά, καθώς έχουν χτυπηθεί όλες οι καλλιέργειες και θα υπάρχει έλλειψη προϊόντων. Το γεγονός ότι φέτος οι τιμές των φρούτων και λαχανικών στα σουπερμάρκετ ήταν μειωμένες, σε σχέση με πέρυσι, το αποδίδει εμμέσως στις αθρόες εισαγωγές, αφού η ελληνική παραγωγή δεν επαρκεί.

Ωστόσο οι εισαγωγές φθηνότερων – και συνήθως λιγότερο ποιοτικών – αγροτικών προϊόντων από ευρωπαϊκές και τρίτες χώρες γυρνάνε μπούμερανγκ ενάντια στον ελληνικό πρωτογενή τομέα.

Η λειψυδρία ήταν το μεγάλο πρόβλημα του φετινού καλοκαιριού και για τους αγρότες. «Το νερό μας τελειώνει. Έχει πέσει η στάθμη στους υδροφόρους ορίζοντες. Ακόμα και σε περιοχές που θεωρητικά δεν έπρεπε να υπάρχει πρόβλημα, έχουμε ελλείψεις, αφού δεν γίνεται σωστή διαχείριση των υδατικών πόρων. Πρέπει να παρθούν μέτρα άμεσα, η έλλειψη νερού θα είναι σύντομα το νούμερο ένα εθνικό πρόβλημα», καταλήγει ο εμπειρογνώμονας του ΕΛΓΑ.

Λιγότερο αλλά καλύτερο και το ελληνικό κρασί

Μαρτυρίες Ελλήνων οινοποιών σε διεθνή ΜΜΕ μεταφέρουν παρόμοια εικόνα με τις χώρες των Βαλκανίων. Για παράδειγμα, στη Νεμέα η συγκομιδή ξεκίνησε επίσης 20 μέρες νωρίτερα και η ποιότητα των  σταφυλιών θα είναι βελτιωμένη. Όμως οι αποδόσεις θα είναι χαμηλότερες.

Από την άλλη, η κλιματική αλλαγή απειλεί ως και με εξαφάνιση ολόκληρες ποικιλίες σταφυλιών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ασύρτικο της Σαντορίνης, που αποτελεί προϊόν ΠΟΠ, αφού φτιάχνεται από την ομώνυμη γηγενή ποικιλία σταφυλιού.

Η περσινή παραγωγή ήταν περίπου το ένα τρίτο της παραγωγής του 2022, ενώ η φετινή συγκομιδή εκτιμάται ότι θα πέσει στο 1/6 των επιπέδων του 2022. Το Ασύρτικο μπορεί να μην  υπάρχει ως το 2040, φοβούνται οι ντόπιοι οινοπαραγωγοί.