Μικρασιατική Καταστροφή: Οι ευθύνες του… άθλιου Βενιζέλου

Ότι οι πολιτικοί κωμωδοί της τραγικωτέρας Ελληνικής δυστυχίας θα έσβυναν με την διαμαρτυρίαν «πταίει ο Βενιζέλος» δεν υπήρχε καμμία αμφιβολία. Ο ένοχοι έχουν εξαιρετικώς την άδειαν να ψεύδωνται και επί δικαστηρίου. Η απόφασις όμως εκδίδεται ανεξαρτήτως της ολίγης ή πολλής ιταμότητος που θα επιδείξουν ενώπιον των ατέγκτων κριτών. Έχομεν τα πράγματα και υπάρχουν υπεράφθονοι μαρτυρίαι.

«Πταίει ο Βενιζέλος»! Διότι, βέβαια, μας επήγεν εις την Μικράν Ασίαν! Διότι μας έδωκε τα φτερά να πετάξωμεν από τον Τύρναβον εις τας Σάρδεις! Τον άθλιον… Κακοί και επικατάρατοι φαίνεται ότι πρέπει να είνε όλοι οι γονείς που κληροδοτούν εις τα τέκνα τους μεγάλο όνομα και μεγάλην περιουσίαν. Τα εκθέτουν εις τον κίνδυνον ν’ ατιμάσουν το όνομα και να σπαταλήσουν την ουσίαν, να καταντήσουν δε από το μέγαρον εις την ψάθαν. Εις τον νουν των καταστροφέων δεν μένει τίποτε υγιές και ακέραιον. Διαστρέφονται και αι κοινότεραι έννοιαι, όλα τα ηθικά δόγματα, επί των οποίων εστηρίχθη η εξέλιξις των κοινωνιών από μακροτάτων αιώνων.

Προδότην ωνόμαζον τον Βενιζέλον όταν υπέρ της Πατρίδος εμεγαλούργει. Και τύραννον όταν, απησχολημένος εις την τελείωσιν της εθνικής μας αναγεννήσεως, ελάμβανεν εκ της ανάγκης των δημιουργικών περιστάσεων την συγχωρητήν άδειαν ν’ αναβάλη επί βραχύ τας εκλογάς.

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», 30.8.1922, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Αλλά, πράγματι, πταίει ο Βενιζέλος. Πταίει, διότι ακαίρως ενέδωσεν εις την αξίωσιν των μικρών και εμπαθών αντιπάλων του και προέβη εις εκλογάς προτού στερεώση το έργον των δεκαετών μόχθων του Έθνους. Πταίει, διότι υπέπεσεν εις τρομεράν πλάνην πιστεύσας ότι άνδρες ως οι κ.κ. Στράτος και Γούναρης, και πάντες οι άλλοι οι μετ’ αυτών, ενέκλειον εις τας αμαρτωλάς των υπάρξεις και κάποιο περιθώριον πατριωτικής συνειδήσεως, ένα οσονδήποτε ποσοστόν φιλολάου ενδιαφέροντος. Και ίσως ποτέ η ιστορία δεν θα θελήση να απαλλάξη το όνομά του της σημαντικής ταύτης κηλίδος, ότι έκαμψε την μυθικήν του δύναμιν ενώπιον του σκιάχτρου της τυραννίας και ότι δεν εδέχθη να καθυβρίζεται επί ένα τουλάχιστον ακόμη εξάμηνον με το επίθετον του τυράννου. Τούτο είνε του Βενιζέλου το πταίσμα. Έθεσε την απόδειξιν της αφοσιώσεώς του εις το συνταγματικόν της χώρας Πολίτευμα υπεράνω της εξασφαλίσεως του μέλλοντος της Πατρίδος και εθυσίασεν εις την πολλήν του κοινοβουλευτικήν ευθιξίαν μεγάλα της Ελλάδος συμφέροντα.

Αλλ’ εδοκίμασεν εκ των υστέρων ο Βενιζέλος, μετά την πτώσιν του, παρ’ όλην την δικαίαν πικρίαν εκ της λαϊκής απέναντί του αγνωμοσύνης, όλα τα εις χείρας του μέσα, όπως φράξη το χάσμα το οποίον η απουσία του ήνοιξεν εις το μέτωπον της Ελληνικής υποθέσεως και από του οποίου εν τέλει ο εχθρός εισέδυσε νικηφόρος και κατήλθεν εις Σμύρνην. Εις την εκλογικήν αποδοκιμασίαν του ανεγνώρισε σύμπτωμα κοπώσεως του Λαού. Και εκ του συμπεράσματος τούτου, ορθοτάτου αποδειχθέντος, εκινήθη εις σωστικάς υποδείξεις. Συνεβούλευσε σύμπτυξιν του πολεμικού μετώπου εις την γραμμήν των Σεβρών και αποδοχήν των ειρηνευτικών των Συμμάχων προτάσεων με αυτονομίαν της Ιωνίας. Ω, αν τον ήκουαν οι διάδοχοί του, αν και ως κυβερνήτας δεν τους διέπνεε το πνεύμα της αντιβενιζελικής αντιδράσεως, η Μικρασιάτις Ελλάς θα ήτο ήδη ελευθέρα και ο στρατός μας ανέπαφος. Το μυριοστόν των όσων τους διεμήνυσεν ο Βενιζέλος αν έπραττον, την Ελλάδα δεν θα την έπλησσε ποτέ με μαύρο φτερό της η ολεθρία Μοίρα.

Αλλ’ είπον της φθοροποιού «Ηνωμένης» οι κύριοι: «Ό,τι έφτιαξεν ο Βενιζέλος, με την τύχη το έφτιαξε. Διατί όχι κι’ εμείς; Εμπρός, λοιπόν, προς την Άγκυραν». Και κατήλθον εις στρατηλατικάς επιχειρήσεις. Ήλπιζον εις την τύχην. Και επολιτεύοντο με την τύχην, με μόνην δε πρόθεσιν κυβερνώντες ν’ αντιπολιτευθούν τον «τυχηρόν Κρητικόν». Και αποτυχόντες εις τους τυχοδιωκτικούς «εκβιασμούς λύσεων», με τον Βενιζέλον τα βάζουν και με την τύχην.

[…]

Η τύχη κατέτρεξε από του Νοεμβρίου του 1920 την Ελλάδα, διότι έλειψε κάθε αρετή από τους κυβερνήσαντας επί διετίαν αυτήν. […]

Δεν πταίει, λοιπόν, ούτε ο Βενιζέλος, ούτε η τύχη. Πταίει η εγκληματική ψυχοσύνθεσις των ηγετών της παλαιοκομματικής αντιδράσεως. Πταίει αποκλειστικώς και εξ ολοκλήρου η αντιπατριωτική και ανήθικος συνείδησις των πολιτευτών, οι οποίοι κερδίσαντες την αρχήν ως ντεφαιτισταί (σ.σ. ηττοπαθείς) εφαντάσθησαν ότι θα την συνεκράτουν ως πολέμαρχοι. Η Ελληνική πτώσις είνε κατόρθωμα αναμφισβήτητον των αφρόνων ανθρώπων οι οποίοι διά μιας εκ γενετής αποσυντεθειμένης Εθνικής Συνελεύσεως, την αυτήν ώραν και διά της ιδίας υπογραφής, απηύθυναν χαιρετισμούς προς το μαχόμενον στράτευμα, ενώ τους πόρους τους χρησίμους διά την τροφήν και τον οπλισμόν των πολεμιστών εψήφιζαν εις αποζημίωσιν λιποτακτών και φυγάδων ή εις ανέγερσιν ανδριάντων εις μνήμην στασιαστών.

*Άρθρο-καταπέλτης του Γεράσιμου Λύχνου για τους πραγματικούς υπευθύνους της Μικρασιατικής Τραγωδίας. Έφερε τον τίτλο «Οι μόνοι πταίσται» και είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» στις 30 Αυγούστου 1922, ημέρα Τρίτη, λίγες μόλις ώρες μετά την εισβολή του Τουρκικού Στρατού στη Σμύρνη και την κορύφωση της Μικρασιατικής Τραγωδίας.

Ο κερκυραίος Γεράσιμος Λύχνος (1894-1976), τότε αρχισυντάκτης (και μετέπειτα διευθυντής) της εφημερίδας του Δημήτρη Λαμπράκη, υπήρξε διακεκριμένος δημοσιογράφος, συγγραφέας και πολιτικός.