Η πραγματική κρίση πίσω από την κρίση της επιδημίας mpox

Η επείγουσα κατάσταση που κήρυξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την εξάπλωση της mpox, δεν αφορά μόνο τη δημόσια υγεία. Πίσω από την κρίση της επιδημίας mpox, κρύβεται μια πολύ μεγαλύτερη κρίση – κοινωνική, οικονομική και γεωπολιτική – που τείνουμε να υποτιμάμε.  Αυτό υποστηρίζουν με άρθρο παρέμβασης στους Νew York Times πέντε εμπειρογνώμονες  δημόσιας υγείας που έχουν την έδρα τους στην Αφρική.  Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τις συνθήκες που οδήγησαν στην εξάπλωση της επιδημίας, προειδοποιούν ότι άν δεν αντιμετωπίσουμε στη ρίζα τους τα ευρύτερα προβλήματα που μαστίζουν τους λαούς της Αφρικής – τη φτώχεια, την πείνα, την έλλειψη περίθαλψης, τις ένοπλες συγκρούσεις, υγειονομικές κρίσεις όπως η mpox θα αναζωπυρώνονται συνεχώς.

Ο φόβος και το στίγμα της mpox

Δεν είναι εύκολο να βλέπεις ανθρώπους να παλεύουν με μια λοίμωξη mpox. Ο φόβος και το στίγμα δυσκολεύουν τους ασθενείς να αναζητήσουν ιατρική φροντίδα αμέσως μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν επώδυνο εξάνθημα, πυρετό, μυϊκούς πόνους και πονόλαιμο. Η παραπληροφόρηση εξαπλώνεται ταχύτατα. Οι γιατροί και άλλοι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης προσπαθούν να καταπολεμήσουν  την ασθένεια που πλήττει τον κάθε μεμωνομένο ασθενή, αλλά και να αντιμετωπίσουν ευρύτερα ζητήματα τα οποία δεν μπορούν να ελέγξουν.

 Περιοχές που ήδη πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις, εκτοπισμούς πληθυσμών, κατάρρευση των υποδομών υγείας, αντιμετωπίζουν επιπλέον το ξέσπασμα της mpox

Η αναζωπύρωση της mpox υπενθύμισε στον κόσμο πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η ασθένεια για την προσωπική και κοινοτική υγεία. Όμως, λιγότερη έμφαση έχει δοθεί στις βαθιές κρίσεις που επιδεινώνουν τέτοιες επιδημίες, ιδίως στην Αφρική. Αυτές γίνονται εκθετικά χειρότερες εξαιτίας των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικών και οικονομικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν πολλές αφρικανικές χώρες, εκθέτοντας ευάλωτα σημεία που εκτείνονται πολύ πέρα από το πεδίο της δημόσιας υγείας. Η mpox είναι απλώς η πιο πρόσφατη κρίση και αυτός ο κύκλος δεν θα σταματήσει χωρίς ουσιαστική δράση για την ανακούφιση των ευρύτερων δεινών που πλήττουν την ήπειρο.

Το Κονγκό στο μάτι του κυκλώνα

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα για το πώς οι υγειονομικές και οι κοινωνικοπολιτικές κρίσεις αλληλοσυνδέολνται. Η χώρα βίωσε επιδημίες όπως η χολέρα, ο Έμπολα και η Covid-19. Τώρα βρίσκεται στο επίκεντρο της επιδημίας mpox στην Αφρική. Φέτος το Κονγκό έχει αναφέρει πάνω από 17.000 κρούσματα και πάνω από 500 θανάτους – τα περισσότερα κρούσματα και θανάτους στην ήπειρο – ιδίως σε επαρχίες όπως η Eκουατέρ και το Νότιο Κίβου.  Οι περιοχές αυτές, που ήδη πλήττονται  από ένοπλες συγκρούσεις, εκτοπισμούς πληθυσμών και κατάρρευση των υποδομών υγείας, αντιμετωπίζουν ένα πρόσθετο πλήγμα: το εκτεταμένο και θανατηφόρο ξέσπασμα του ιού της mpox.

Η εμφάνιση ενός νέου στελέχους mpox περιπλέκει την ήδη δύσκολη κατάσταση. Αν και η νόσος έχει εξαπλωθεί κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής μεταξύ ενηλίκων, οποιαδήποτε σωματική επαφή μπορεί να προκαλέσει μετάδοση του ιού. Αυτό σημαίνει ότι οι υπερπλήρεις καταυλισμοί που στεγάζουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που έχουν εκτοπιστεί από ένοπλες συγκρούσεις αποτελούν δυνητικές εστίες για μια μεγάλης κλίμακας επιδημία της νόσου. Αυτές οι εκτοπισμένες οικογένειες παλεύουν με το τραύμα της σύγκρουσης και τώρα πρέπει να διαχειριστούν το πρόσθετο βάρος της ασθένειας.

Φτώχεια, πείνα και πόλεμος

Σε ολόκληρη τη χώρα, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης,  που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά του ιού της mpox, αγωνίζονται να παράσχουν φροντίδα με περιορισμένους πόρους. Οι συγκρούσεις μεταξύ ένοπλων ανταρτών και του στρατού της χώρας έχουν καταστρέψει τις υποδομές και έχουν θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες. Στο Νότιο Κίβου, μια περιοχή που μαστίζεται από εκτοπισμούς και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η κατάσταση είναι ιδιαίτερα άσχημη.

 Οι υπερπλήρεις καταυλισμοί που στεγάζουν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους αποτελούν δυνητικές εστίες για μια μεγάλης κλίμακας επιδημία

Η mpox είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τα μικρά παιδιά, πολλά από τα οποία έχουν χάσει την πρόσβαση στην εκπαίδευση και την ασφάλεια που προσφέρει το κανονικό σχολείο. Στο Κονγκό, πάνω από 1,1 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 5 ετών και περίπου 605.000 έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες αντιμετώπιζαν ή αναμένεται να αντιμετωπίσουν αυξημένα επίπεδα οξέος υποσιτισμού μεταξύ Ιουλίου 2023 και Ιουνίου 2024. Αν και ορισμένοι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε αντιιικές θεραπείες, πολλοί πρέπει να βασίζονται στο ανοσοποιητικό τους σύστημα για να καταπολεμήσουν τη μόλυνση- ο υποσιτισμός καθιστά αυτό ιδιαίτερα δύσκολο.

Η ανθεκτικότητα αυτών των κοινοτήτων δοκιμάζεται συνεχώς και χωρίς σημαντική παρέμβαση, ο κύκλος της ευπάθειας και της ασθένειας θα διαιωνίζεται. Η ευλογιά δεν θα είναι το τελευταίο ζήτημα δημόσιας υγείας που θα επηρεάσει την περιοχή αν δεν αντιμετωπιστούν επίσης τα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που μαστίζουν αυτούς τους πληθυσμούς.

Ανεπαρκή μέτρα

Ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το αφρικανικό CDC (Κέντρο για τον Έλεγχο και την Πρόληψη Ασθενειών) έχουν κηρύξει την mpox ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία, τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι στιγμής δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση της κλίμακας της κρίσης στην ήπειρο. Η διανομή του εμβολίου κατά της mpox ήταν άνιση. Οι αφρικανικές χώρες που το χρειάζονται απεγνωσμένα για την προστασία του πληθυσμού τους έχουν περιορισμένη πρόσβαση.

Το υψηλό κόστος των εμβολίων μπορεί να παρεμποδίσει περαιτέρω τις προσπάθειες πρόληψης της νόσου, ιδίως σε περιοχές όπως το Νότιο Κίβου, όπου η ανάγκη είναι μεγαλύτερη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επέτρεψε στους εταίρους του, όπως η UNICEF και η Gavi, η παγκόσμια συμμαχία εμβολίων, να προμηθεύονται εμβόλια κατά της mpox προτού ο ΠΟΥ μπορέσει να δώσει επίσημα την έγκρισή του. Πρόκειται για ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά εξακολουθεί να υπολείπεται θλιβερά από αυτό που θα περιμέναμε να δούμε: Μια επιθετική παρέμβαση κατά της ασθένειας, από όλο τον υπόλοιπο κόσμο εκτός της Αφρικής.

Αναζητείται διεθνής συντονισμός

Πάνω απ’όλα πρέπει να υπάρξει μια συντονισμένη διεθνής αντίδραση που να υπερβαίνει τα βραχυπρόθεσμα μέτρα έκτακτης ανάγκης και να αντιμετωπίζει τις βαθύτερες αιτίες που κρατούν ορισμένους πληθυσμούς ευάλωτους στην ασθένεια. Η εξωτερική βοήθεια θα πρέπει να επικεντρωθεί όχι μόνο στην άμεση ανακούφιση αλλά και στην οικοδόμηση ανθεκτικών υποδομών, στην ενίσχυση των συστημάτων υγείας και στην προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στις πληγείσες περιοχές.