Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ι’)

Το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι θυμίζει ο Ιππίας Ελάττων (Ελάσσων), καθώς ο Σωκράτης, χάρη στην περίφημη ειρωνεία του και τη διαλεκτική του δεινότητα, ελέγχει και απορρίπτει με χαρακτηριστική ευκολία τις θέσεις του Ιππία, του έμπλεου αυτοπεποίθησης σοφιστή από την Ήλιδα, ο οποίος φημιζόταν για την πολυμάθεια και την πολυπραγμοσύνη του. Ο συγκεκριμένος πρώιμος πλατωνικός διάλογος, που στρέφεται κατ’ αρχήν γύρω από την αξιολόγηση του καλόπιστου Αχιλλέα και του πολυμήχανου Οδυσσέα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παράδοξος και μέχρις ενός βαθμού αινιγματικός, καθώς ο Σωκράτης προβάλλει απόψεις που είναι ευπρόσβλητες από λογικής απόψεως και συγκρούονται καταφανώς με το κοινό αίσθημα (π.χ., ότι εκείνος που ψεύδεται με τη θέλησή του και εν γνώσει του είναι καλύτερος από αυτόν που λέει ψέματα ακουσίως, λόγω άγνοιας).

Βεβαίως, ο φαινομενικά παράδοξος χαρακτήρας των ισχυρισμών του Σωκράτη αναιρείται εάν θεωρήσουμε ότι το επίθετο «αγαθός» δεν έχει εδώ ηθική σημασία, αλλά σχετίζεται με τη γνώση και την ικανότητα ενός ανθρώπου σε κάποια επιστήμη ή τέχνη. Με αυτό το σκεπτικό, εκείνος που γνωρίζει μπορεί εμπροθέτως να αδικήσει ή να ευεργετήσει, γι’ αυτό και αξιολογείται ως ανώτερος από κάποιον που αγνοεί ή πράττει κατά τύχη (Ο άρα εκών αμαρτάνων και αισχρά και άδικα ποιών, είπερ τις εστιν ούτος, ουκ αν άλλος είη ή ο αγαθός, λέει σε ένα σημείο του διαλόγου του με τον Ιππία ο Σωκράτης).

Εν ολίγοις, το κεντρικό θέμα της διαλεκτικής αντιπαράθεσης μεταξύ του Σωκράτη και του παντογνώστη σοφιστή είναι η εξέταση –και η συνακόλουθη σύγχυση που αυτή επιφέρει– της έννοιας «αμείνων» (ανώτερος, καλύτερος, πλέον άξιος) τόσο στην ηθική της διάσταση όσο και στην τεχνική της σημασία.

*Στη φωτογραφία του παρόντος άρθρου, ο «Ιππίας Ελάττων» του Πλάτωνος (εκδόσεις «Κάκτος», 1993).

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Α’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Β’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Γ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Δ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ε’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος ΣΤ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Ζ’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Η’)

Πλάτων: Η ιδέα του αγαθού (Μέρος Θ’)